مسیر شکل‌‎گیری پایتخت‌های مد و تفاوت‌های موقعیتی و فرهنگی‌شان

هفته‌های مد دو بار در سال در ماه‌های سپتامبر و فوریه برگزار می‌شوند. نمایش با نیویورک شروع می‌شود؛ با لندن و میلان ادامه می‌یابد و با پاریس به پایان می‌رسد. دلیل انتخاب این چهار شهر به عنوان پایتخت مد، تاثیر مهم ایتالیا، فرانسه، بریتانیا و آمریکا در فرهنگ، هنر و سیاست جهان و موقعیت حساس جغرافیایی آن‎هاست که بر مد تاثیر می‌گذارند. در این مطلب رابطه‌ی مد با جامعه‌شناسی و تاریخ و جغرافیا در این چهار کشور توضیح داده می‌شود و روند تثبیت این شهرها به عنوان پایتخت‌‌های مد شرح داده می‌شود.

نیویورک، آغاز کننده هفته مد

فرهنگ آمریکا علی‌رغم برخی اصول ثابت مانند فردگرایی، برابری طلبی و ایمان به آزادی و دموکراسی، به دلیل تاثیر پذیرفتن از مهاجران، دارای تنوع و گوناگونی است. مهاجران آمریکا با جذب شدنشان در جامعه در شکل‌‎گیری فرهنگ این کشور سهیم بوده‌اند. آن‌ها باعث انعطاف‌پذیرتر شدن جامعه شده‌اند؛ به گونه‌‏ای که برخی محققان، هویت آمریکایی را یک هویت افسانه‌ای می‌دانند.

هفته‌‌ی مد لندن؛ کالکشن بهار و تابستان ۲۰۲۲

مد در ایالات متحده

کلاه‌ها و چکمه‌های کابوی و ژاکت‌‎های چرمی از المان‎‌های پوشاک در فرهنگ آمریکاست که الهام از آن‏ها همچنان در خیلی از مجموعه‌ها دیده می‏‌شوند. اما نمادهای اصلی مد آمریکا شاید شلوار جین و لباس‌‏های ورزشی باشند. شلوار جین آبی که در دهه ۱۸۵۰ توسط لوی اشتراوس، تاجر آمریکایی آلمانی الاصل در سان فرانسیسکو به عنوان لباس کار رایج شد، یک قرن بعد توسط بسیاری از نوجوانان آمریکایی مورد استفاده و الهام قرار گرفت.

یکی دیگر از ترند‎های مد که در ایالات متحده شروع شده است، پوشیدن لباس و کفش‎‌های ورزشی مانند Converse یا Nike است. این عناصر معروف مد، به خوبی نشان دهنده‎‌ی این هستند که آزادی، دموکراسی، سیستم جمهوری و نبود سلطنت و دنیای جدیدی که در رویای آمریکایی تعریف می‎‌شود، در مد این کشور نیز بازتاب یافته‌‎اند و دنیا را تحت تاثیر قرار داده‎‌اند. مد در ایالات متحده، رسمی و مختص به طبقات بالا نیست و از زمان شکل‏گیری‎‌اش نسبتا فراگیر بوده است.

نیویورک به عنوان پایتخت مد

در زمان جنگ جهانی اول، سردبیر آمریکایی نشریه Vogue، متوجه شد که کار در آتلیه‌‎های مد فرانسه به دلیل جنگ متوقف می‎‌شود. در آن زمان پاریس چراغ اصلی مد بود، بنابراین بدون طرح‌‎های فرانسوی، مد در آمریکا وجود نداشت و چیزی برای پر کردن صفحات ووگ نبود. او بهترین طراحان لباس را تشویق کرد تا طرح‎‌های خود را برای نمایش در یک نمایشگاه خیریه در سالن رقص Ritz-Carlton ارائه دهند و زنان طبقات بالا را متقاعد کرد که بلیط بخرند و به نمایشگاه بروند.

در سال ۱۹۴۳ و زمان جنگ جهانی دوم بود که دنیای مد در همان مخمصه قرار گرفت و فعالان حوزه مد به دلیل اشغال شهر توسط نازی‌ها نتوانستند به پاریس که پایتخت مد بود، برسند. بنابراین برای منحرف کردن جهان از مد فرانسوی، هفته مطبوعات در نیویورک ترتیب داده شد و در نتیجه آن، نخستین هفته‌ی مد نیویورک نیز در این سال برگزار شد.

سفر به دنیای درون نقاشی‎‌ها با تماشای نمایش‌های مد

میلان، پایتختی دیگر در دنیای مد

ایتالیا سرچشمه تمدن غرب است و بیش از ۲۰۰۰ سال محل تلاقی جهان بوده است. در قرون وسطی، کلیسای کاتولیک روم به عنوان نیروی متحد کننده در اروپا جایگزین امپراتوری روم شد. پس از آن، در دوره رنسانس، در فلورانس، حلقه‌ای از معماران، نقاشان و مجسمه‌سازان به دنبال احیای هنر کلاسیک بودند.

اما در قرن ۲۰‌ام، جنبش جدیدی به نام فاشیسم به رهبری بنیتو موسولینی، محبوبیت فزاینده‎ای پیدا کرد. سپس فاشیسم ایتالیایی الگویی برای جنبش‌های مشابه در اروپا و آمریکای لاتین شد. بدین ترتیب تغییر سیستم سیاسی در ایتالیا و به چپ متمایل شدن سیاست در این کشور، باعث شکل‌‏گیری جنبش‏‌های هنری مثل فوتوریسم شدند که سرعت و تکنولوژی زندگی مدرن را ستودند. در نتیجه فرهنگ ایتالیا از زمان امپراطوری روم دچار تغییرات دوره‏ای زیادی شده است.

مد در ایتالیا

مد در ایتالیا به قرن یازدهم برمی‌گردد و در دوران رنسانس به اوج خود می‌‎رسد. جایی که زنانی مانند کاترین مدیچی نمادهای مد بودند. مردم و توریست‌ها در ایتالیا می‌توانند در شهرهای هنری و میراث جهانی یونسکو، جایی که ارزش تاریخی-هنری آن غیرقابل اندازه‌گیری است، خرید کنند. مد ایتالیا در قرن هفدهم به دلیل عقب ماندن از انقلاب صنعتی رو به افول رفت. اما فلورانس دوباره در دهه‌های ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰ به دوران اوج خود بازگشت و به عنوان پایتخت مد افراد ثروتمند و مشهور ظاهر شد. در نتیجه مد ایتالیایی با زرق و برق سینما و زندگی پرحاشیه بازیگران زن، دوباره سر زبان‌ها افتاد.

بنابراین مد در ایتالیا نیز همچون انگلیس شامل چندین گرایش مختلف است که یکی از آن‎ها لباس‌های رسمی‌تر و مد بالاست که تاریخ و سنت کشور را نیز تداعی می‌کنند. آن یادآور میراث فلورانس در دوران رنسانس هستند و از سویی دیگر به دلیل شکل‌گیری جنبش‌های هنری مثل فوتوریسم، میزبان نوآوری‌های زیادی است. ایتالیا هر سال ارتباط خود با تکنولوژی را با خلاقیت‌هایی مثل هفته‌های مد آنلاین و نمایشگا‌ه‌های مد و فناوری رونمایی می‌کند.

میلان به عنوان پایتخت مد

میلان در قرن ۲۰ به عنوان محلی که در آن لباس‌های آماده برای پوشیدن ساخته می‌شد، ظاهر شد. به دلیل وجود خیاط خانه‌های زیاد و قیمت تمام شده مناسب زندگی و تولید انبوه در این شهر، برای برندها بهتر بود تا مراکز تولید یا دفاتر خود را در این شهر تاسیس کنند. بنابراین، مد میلان نسبت به فلورانس کاربردی‌تر و به ‎صرفه‌تر بود و این شهر، پایتخت مد ایتالیا و جهان شد. هفته مد میلان، در سال ۱۹۵۸ همزمان با اوج گیری مد و سینمای بعد از جنگ در ایتالیا تأسیس شد.

داستان مد و لباس در قرن ۱۸؛ رز برتن دیزاینر پیشرو کوتور

پاریس سومین برگزار کننده هفته مد

فرانسه بر اساس رویدادهای تاریخی و سیاسی شکل گرفته است. سبک زندگی بشدت تجملی دربار فرانسه، از عوامل انقلاب و تبدیل سیستم پادشاه‌ی به جمهوری در فرانسه بود و مهم بودن این کشور در فرهنگ و مطرح بودن زبان فرانسوی و استعمارگری فرانسه، باعث شکل‌گیری روحیه‌ی برتربینی و تعریف نوع خاصی از اصالت در این کشور شد که تا حد زیادی با پوشاک تعریف می‌شد و پس از انقلاب فرانسه و در ادامه طی جنگ‌های جهانی، کم‎رنگ شد.

مد در فرانسه

ارتباط فرانسه با مد به طور گسترده‌ای در زمان سلطنت لوئی چهاردهم شکل گرفت، هنگامی که کالاهای لوکس تحت کنترل سلطنت بود و دربار فرانسه، با ایجاد مطبوعات مد در اوایل دهه ۱۶۷۰، صنعت مد را با بازاریابی طرح‌ها به مردم خارج از دربار فرانسه معرفی کرد و مفاهیمی مانند تغییر سبک را در مد رواج داد. تصاویر چاپ شده مجلات اولیه مد، مرد یا زنی با جدیدترین مد را به صورت سر تا پا به تصویر می‌کشیدند. گاهی‌اوقات این تصویر از پشت به تصویر کشیده می‌شد تا جنبه دیگری از لباس را به نمایش بگذارد.

یکی دیگر از راه‌های رواج یک مد خاص از طریق دربار فرانسه، به‌ تصویرکشیدن افراد سلطنتی با مدهای برجسته توسط نقاشان بود. یکی از سوژه‌های این نقاشی‌ها، لوئی چهاردهم بود که به دلیل طاسی شروع به استفاده از کلاه‌گیس موهای فر شده کرد و در نتیجه اینکار، پوشیدن کلاه‌گیس بیش از یک قرن به طول انجامید.

فرانسه پایتخت مد و Haute couture از گذشته تا به امروز

در نتیجه اسراف، دربار سلطنتی فرانسه هزینه‌های هنگفتی را برای ادامه روند خود از دهقانان جمع‌آوری کرد و این یکی از عوامل متعددی بود که راه را برای انقلاب فرانسه هموار کرد. طبقه کارگر دهقانان فرانسوی در جریان انقلاب فرانسه برای آزادی مبارزه کردند و گروهی از آنان به نام Sans-culottes یا بدون شلوار کوتاه‌ها، پوشیدن کلاه‌گیس‌ و شلوارهای تا زانو شبیه به اشراف را رد کردند و در عوض از سبک‌های غیررسمی (شلوارهای بلند و موهای طبیعی) استفاده کردند. همین لباس‌ها راهی برای مبارزه بود.

بعد از انقلاب، فرانسه سلطه خود را در صنعت haute couture در سال‌های ۱۸۶۰-۱۹۶۰ از طریق تأسیس خانه‌های بزرگ مد، مطبوعات و نمایش‌های مد گسترش داد. اولین خانه مدرن couture پاریسی کار چارلز فردریک ورث  انگلیسی است که از ۱۸۵۸-۱۸۹۵ بر این صنعت تسلط داشت. ولی در اواخر قرن ۱۹ و اوایل قرن ۲۰، کوکو شنل بر خلاف سبک پاریسی شیک، زن جوان قوی و ورزشکار و شخصیتی را که بسیار بیشتر با معیارهای جدید مطابقت داشت، در لباس‌‎هایش تبلیغ کرد و از این زمان کم کم مد سطح بالا محبوبیت عمومی خود را از دست داد.

طی جنگ‌های جهانی، خانه‌های مد بسته شدند و مد بعد از جنگ از طریق نگاه جدید معروف کریستین دیور در سال ۱۹۴۷ به شهرت رسید که شامل لباس‌هایی با کمر کوچک و دامن‌های کامل بود. استفاده بی‌رویه از پارچه و ظرافت زنانه طرح‌ها بسیار برای مشتریان پس از جنگ جذاب بود.

نیویورک شهر استایل‌های آیکونیک

 پاریس و تاثیر آن به عنوان پایتخت مد

تا قبل از دهه ۱۹۶۰ Couture به عنوان مد روز باقی ماند اما در این دهه بسیاری از جوانان به دنبال سبک‌های معمولی‌تر بودند. بنابراین طراحانی مانند سن لوران با راه‎اندازی prêt-port-porter یا Ready To Wear و گسترش مد فرانسوی به تولید انبوه، ترندهای جدیدی را در دهه‎‌های ۷۰ و ۸۰ ایجاد کردند و اولین هفته‌ی مد پاریس در ۱۹۷۳ برگزار شد و مد فرانسوی کمی از حالت سطح بالا و اسراف‎گرایانه خود خارج شد. اما همچنان مد couture در فرانسه از جایگاه بالایی برخوردار است.

لندن و اهمیت آن در برگزاری هفته مد

انقلاب صنعتی به دلیل وجود معادن و کارخانه‌های بسیار در انگلستان آغاز شد و تأثیر عمیقی بر شرایط جهان گذاشت. تغییر شرایط بریتانیا در دوره‌های تاریخی مختلف، مستعمرات زیاد و سلطه‌ی نظامی این کشور و دسترسی به کشتیرانی، موجب جایگاه مهم این پادشاهی در جهان شده است و نظام پادشاهی، باعث رسمی بودن فرهنگ بریتانیا شده است و در نتیجه آداب و رسوم حساسیت‌های زیادی حتی برای زندگی روزمره وجود دارد.

مد در بریتانیا

تولید پارچه در انگلستان در ۱۷۰۰ برای دسترسی طبقه متوسط و پایین به پوشاک آغاز شد، زیرا طبقات بالا قبلاً هم به آن دسترسی داشتند. سنت‌های بریتانیایی از قرن هجدهم نقش موثری در پوشاک جهان ایفا کرده است؛ به ویژه در دوران ویکتوریا. از نوآوری‌های مد در بریتانیا می‌توان به کت و شلوار مردانه مدرن برومل، که با کراوات پوشیده می‌شود و چکمه ولینگتون که اولین بار توسط آرتور ولزلی، اولین دوک ولینگتون پوشیده شد، اشاره کرد که همه از لباس‌های رسمی هستند.

ریشه تاریخ مد بریتانیا

بنابراین ریشه تاریخ مد بریتانیا در پادشاهی است. بسیاری از مردم عادی آرزو داشتند که شبیه اعضای خانواده سلطنتی باشند و در هر دوره فردی از خانواده سلطنتی، آیکون مد دوران بوده است. مانند پرنسس دایانا که سبک پوشش او توسط زنان در سراسر جهان تقلید شد و شاید به همین دلیل ابداعات مد در بریتانیا، اکثرا البسه رسمی هستند. اما جریان‌هایی نیز وجود دارند که خلاف این را ثابت می کنند. در اواخر دهه ۱۹۴۰ و ۱۹۵۰، مردان جوان طبقه کارگر در جنوب و شرق لندن، که علاقه شدید به براندازی وضعیت موجود داشتند، طرز لباس پوشیدنی را ابداع کردند که به اصطلاح،Teddy boy نامیده شد و کت شلوارهای خاص گشاد، کفش سوییت و موهای شانه زده آن‌ها، ژست‌های نوجوانان را در سراسر جهان تغییر داد.

شهر لندن با اسکله‌های پررونق و اقتصاد قوی تجاری، در اواخر قرون وسطی به عنوان قطب طبیعی تجارت و مبادلات فرهنگی عمل کرد و به عنوان یک بندر مهم گسترش یافت. لندن به عنوان یک نقطه عبور در سیستم مد بین‌المللی عمل می‌کرد و محصولات اولیه مانند پشم را صادر می‌کرد و لوکس‌هایی مانند خز و گلدوزی را وارد می‌کرد و کم کم جایگاه خود را در مد بریتانیا و جهان بدست آورد.

تحولات مانتو در ۴۰ سال گذشته در ایران

لندن به عنوان پایتخت مد

بنابراین سبک‌ها و تاثیر زیاد لندن در مد، هفته مد را برای اولین بار در اکتبر ۱۹۸۳ به این شهر کشاند. به نظر می‌رسد تنوع و انرژی پایتخت بریتانیا در اوایل قرن بیست و یکم روحیه‌ی ماجراجویانه را تقویت می‌کند و به همین دلیل گاهی البسه رسمی که بر تن خانواده سلطنتی می‌بینیم و در موارد دیگر، جریان‌های مد خیابانی در هفته‌های مد مشاهده می‌شود.