نگاهی به فشن در آفریقا

(قسمت سوم: آپارتاید)

در تاریخ تمام کشورها دورانی وجود دارد که تغییرات اساسی در سطوح مختلف جامعه ایجاد می‌شود. این تحولات ایجاد شده سرنوشت کشور و به تبع آن پوشش  را تا ابد تغییر می‌دهد.
در این قسمت از فشن در آفریقا، یک بخش بسیار مهم و تاثیر گذار در تاریخ و فشن آفریقا را بررسی می‌کنیم؛ آپارتاید.

تعریفی مختصر از آپارتاید

توجه داشته باشید که تمرکز اصلی این مطلب بر روی آفریقای جنوبی است. آپارتاید در این کشور ظهور کرد و فشن مدرن آفریقایی از این کشور به دنیا معرفی شد.
 پیش از هرچیزی باید با پدیده‌ای به نام آپارتاید آشنا شویم؛ آپارتاید ( Apartheid ) به زبان آفریقایی به معنای جدایی و تفرقه است و از واژه Apartness می‌آید که معنی مشابهی دارد.

این پدیده یک سیستم جدید قانون‌گذاری در آفریقای جنوبی بود. در این سیاست اصل بر اساس تفکیک نژادی سیاه‌ پوستان از سفید پوستان پایه گذاری شده بود.

پس از به قدرت رسیدن حزب ملی‌گرایان سفید پوست در سال ۱۹۴۸، این حزب بلافاصله قوانین جدید برای تفکیک نژادی را تصویب کرد. این قوانین، سیاه پوستان را به کلی از جامعه حذف، و اختیار کامل را در دستان سفید‌پوستان می‌گذاشت. از آنجایی که اکثریت جمعیت آفریقای جنوبی سفید‌پوست بودند، این قوانین سیاه پوستان و بومی‌ها را به اقلیت و شهروند درجه دو تبدیل می‌کرد.

تبعید سیاه‌ پوستان پس از به قدرت رسیدن حزب ملی‌گرا

سیاه پوستان به مناطق خاص تبعید و اجازه ورود و تردد در مناطق سفید پوست را نداشتند. همچنین مراکز عمومی مخصوص سیاه پوستان در سطح کشور تاسیس شدند تا این افراد را از سفید پوستان تا جایی که امکان دارد دور نگه دارند. علاوه بر آن، سیاه پوستان مداما قربانی رفتارهای خشونت بار و تبعیض آمیز قرار می‌گرفتند و از هیچ حقوقی برخوردار نبودند.
پس از چند دهه مبارزه، اعتراض، اعتصاب و درگیری، این سیستم قانون گذاری به رهبری نلسون ماندلا در دهه ۹۰ میلادی به پایان رسید.

فشن در دوران آپارتاید

در قسمت‌های قبل توضیح دادیم که آفریقا فشن بسیار متنوعی دارد و سرشار از رنگ‌های روشن و زنده و طرح‌های زیبا است. آپارتاید تغییرات فاحشی در فشن آفریقا ایجاد کرد و تا حد زیادی، کاراکتر فشن آفریقایی را از بین برد. از آنجایی که آفریقای جنوبی به کشور سفید پوستان تبدیل شده بود، این طبیعی بود که پوشش سفید پوستان جایگزین فشن اصیل آفریقایی شود.

لباس‌ها اصیل آفریقایی مدت‌ها قبل از آپارتاید در خطر فراموشی قرار داشتند. یعنی کشورهای اروپایی حتی قبل از آپارتاید هم قصد جایگزینی فشن آفریقایی را داشتند. زمان آپارتاید هم با وضع قوانین جدید علیه سیاه‌ پوستان و بومیان، پوشش اصیل آن‌ها را با پوشش اروپایی جایگزین کرد.

آغاز دیکتاتوری سفیدپوستان در آفریقای جنوبی

سفید پوستان نوعی دیکتاتوری در آفریقای جنوبی به راه انداخته بودند و این دیکتاتوری شامل پوشش هم می‌شد. این را می‌توان گفت که پوشش اروپایی به سیاه پوستان تحمیل می‌شد. مهم‌تر از آن، این بود که لباس‌های اصیل آفریقایی وسیله‌ای برای اروپاییان بودند تا قبایل و جوامع مختلف را دسته بندی کنند.

این کار هویت فردی را از آفریقاییان می‌گرفت و قضاوت بر اساس لباس‌ها و نشانه‌های ظاهری انجام می‌شد. این امری طبیعی است که در صورت وقوع چنین چیزی، افراد اقدام به دفاع از هویت خود کنند و با غرور، آن را به تمام دنیا نشان دهند.

روش‌های جالب مبارزه آفریقاییان با آپارتاید

در دهه‌هایی که آفریقاییان مشغول مبارزه با این رژیم بودند (دهه پنجاه میلادی تا دهه نود میلادی)، شیوه‌های بسیار جالب و خلاقانه‌ای برای مبارزه توسط این افراد ابداع شد. تمرکز ما بیشتر برروی جنبه پوشش و فشن این مبارزات است. همانطور که اشاره شد، آفریقاییان قصد دفاع از غرور و افتخار خود را داشتند و چه چیزی بهتر از پوشیدن لباس‌های اصیل آفریقایی!

تبدیل پوشش آفریقاییان به نمادی برای غرور و بیان هویت آفریقایی آن‌ها

لباس‌هایی که با آن آفریقاییان را دسته بندی و طبقه بندی می‌کردند، تبدیل به نمادی از غرور و هویت آفریقایی شد. هنگامی که نلسون ماندلا اولین بار با پوشش اصیل آفریقایی در دنیا ظاهر شد، باقی مردم هم به دنبال او آمدند و با دیکتاتوری اروپاییان مبارزه کردند. نلسون ماندلا در سخنرانی‌ها و ملاقات‌های مختلف با لباس آفریقایی ظاهر می‌شد و این برای مردم آفریقای جنوبی بسیار الهام بخش بود.

این کار باعث شد که مردم آفریقا به جای ابراز خجالت و شرمندگی نسبت به لباس‌های اصیلشان، آن‌ها را با افتخار بپوشند و در دید تمام دنیا قرار بگیرند. حتی الان هم در ایونت‌های بین المللی به راحتی می‌‌توان آفریقاییان را تشخیص داد. اگر دقت کرده باشید در اکثر جلسات سازمان ملل و دیگر ایونت‌ها، نمایندگان آفریقایی با لباس اصیل آفریقایی ظاهر می‌شوند.

مبارزه برای هویت ملی

امتناع کردن آفریقاییان از به تن کردن لباس‌های غربی نشانه‌ای از آزادی آن‌ها از بند استعمار و هویت آن‌هاست. هویتی که برایش دهه‌ها مبارزه کردند و هنوز هم در برخی از نقاط دنیا درحال مبارزه هستند.

این را به یاد داشته باشید که لباس‌های سنتی و اصیل آفریقایی اکثرا توسط نمایندگان آفریقا در سازمان ملل و… پوشیده می‌شود و جنبه نمادین دارد. مردم معمولی آفریقای جنوبی در دنیای امروز، پوششی مشابه با ما دارند و لباس‌های اصیل را در مناسبات خاص به تن می‌کنند. دلیل اصلی آن گران قیمت بودن و کمیاب بودن لباس‌های سنتی است و مردم معمولی، لباس‌های نرمال و به صرفه را ترجیح می‌دهند.

فشن آفریقای جنوبی پس از آپارتاید

گفتیم که آفریقای جنوبی مدت زیادی  تحت استعمار بوده است. در طول این مدت مردم چاره‌ای جز پوشیدن لباس‌های اروپایی نداشتند. چون این نوع پوشاک تنها چیزی بود که می‌توانستند بر تن کنند. ولی چیزی که بسیار جالب است این است که آفریقاییان استعداد خاصی در تصاحب استایل استعمارگرانشان دارند.

در یکی از مطالب پیشین، از استایل لا ساپه برای شما گفتیم. این استایل اصولا یک استایل کاملا اروپایی است که رنگ و روی آفریقایی به خود گرفته است. این کار انحصارا برای لا ساپه انجام نشده بلکه یک روش بسیار خلاقانه برای ابداع چیزی است که ما به آن “فشن آفریقایی” می‌گوییم.

پایان رژیم آپارتاید و حضور در جامعه بین المللی

پس از به اتمام رسیدن رژیم آپارتاید، آفریقای جنوبی و هویت آفریقایی اعتبار جهانی کسب کرد و حضور این جامعه در سطح بین المللی ضرورت یافت. همانطور که می‌دانید، لباس‌های آفریقایی معمولا یک پارچه بسیار بلند است که به دور بدن افراد پیچیده می‌شود.

این لباس‌ها با اینکه بسیار زیبا و خوش نقش‌اند، قسمت‌های زیادی از اندام افراد را باز می‌گذارد و از نظر طراحان آفریقایی این در شان نمایندگان و دیپلمات‌ها نیست. از نظر آن‌ها درست نبود که در میان افرادی که کت و شلوار به تن داشتند، با لباسی ظاهر شد که اندام را به نمایش می‌گذارد. این نوع پوشش مشکلی ندارد ولی از رسمیتی که برای حضور در ایونت‌های سیاسی و بین المللی لازم است، برخوردار نیست.

حضور پر رنگ طراحان آفریقایی برای بیان قدرت آفریقا

طراحان آفریقایی به روشی روی آوردند که در آن بهترین‌اند. یعنی لباس‌های اروپایی را گرفتند و روح و کاراکتر آفریقا را در آن قرار دادند؛ پیراهن‎های رسمی با پارچه‌های آفریقایی، لباس‌های زنانه که طرح‌های آفریقایی دارند و در عین حال کاملا رسمی هستند. رنگ‌ها، طرح‌ها و دیگر ویژگی‌ها هنوز وجود دارند اما در چارچوب فشن اروپایی تولید می‌شوند. این تنها یکی از دلایل پیدایش این استایل جدید است و قضیه کمی پیچیده‌تر از آن چیزی است که فکرش را می‌کنید.

احیای فشن آفریقایی

 آپارتاید تمام تلاش‌اش را کرده بود تا تمام نشانه‌ها و المان‌های فشن آفریقا را به کلی از تاریخ این کشور حذف کند و پوشش خودشان را به آن تحمیل کند.
ولی این کار به اندازه‌ای که انتظار می‌رفت موثر نبود و روزنه‌هایی از تاریخ غنی فشن در آفریقا به دست طراحان رسید. تا زمانی که آپارتاید به پایان رسید، پوشش اروپایی تا حد بسیار زیادی جایگزین پوشش روزمره آفریقایی شده بود و لباس‌های اصیل به ندرت بر تن افراد دیده می‌شد.

آغاز پژوهش در زمینه تاریخ غنی فشن در آفریقا

در تکه‌های کوچکی که از تاریخ فشن آفریقا، شواهد محکمی از روش‌های بسیار پیشرفته تولید پارچه و لباس دیده می‌شود. همچنین از لباس‌هایی یاد شده که توسط استادان با استفاده از بهترین و کمیاب‌ترین مواد تولید و در زیبایی و ظرافت همتا نداشته‌اند.
ولی با روی کار آمدن دموکراسی در آفریقای جنوبی، حس پژوهش و کاوش هویت در آفریقاییان زنده شد. بسیاری از طراحان و دانشجویان خوش ذوق و دلسوز به سوی احیای این تاریخ گم شده رفتند. ولی این کار به تنهایی کافی نبود و برای اینکه محبوبیت لباس‌های قدیمی را افزایش دهند، نیاز بود که با خلاقیت تمام و کمال این فشن باستانی را به عصر مدرن بیاورند.

خلاقیت برای جلب نظر مردم به فشن آفریقا

بالاخره مردم به لباس‌های اروپایی عادت داشتند و دلیلی برای به تن کردن لباس‌های قدیمی نمی‌دیدند. طراحان برای رفع این مشکل استایل جدید را در چارچوب فشن اروپایی احیا و بازتولید کردند. از آن‌جایی که حس غرور و هویت ملی مطرح بود، افراد بسیار زیادی به این استایل جدید روی آوردند.

این روش از احیای فشن فقط محدود به یک استایل نمی‌شد بلکه چندین استایل برای مکان‌ها و مراسم مختلف ابداع شد. همچنین این روش به قدری موفق بود که  علاقه به فشن آفریقایی همراه با حس غرور و افتخار را به مردم آن قاره بازگرداند.

تلاش پیوسته مردم آفریقا برای احیای هویتشان

چیزی که درباره فشن آفریقا بسیار مهم است این است که مردم آفریقا در طول تاریخ برای احیای هویتشان بسیار تلاش کرده‌اند. رد پای این تلاش‌ها به راحتی در فشن این قاره دیده ‌می‌شود. این مردم به راحتی خود را فراموش نمی‌کنند و تاریخ این را به ما ثابت کرده است که آفریقاییان به هر قیمتی که شده از هویت، فرهنگ و غرورشان دفاع می‌کنند.

در چند دهه اخیر که سیاه پوستان در مرکز توجه بین المللی قرار گرفته‌اند، فشن این کشور طرفداران بسیار زیادی پیدا کرده و اعتبار بسیار سنگینی برای خود کسب کرده است. با ما همراه باشید تا شما را بیشتر با عجایب و شگفتی‌های این قاره و کشور‌های دیگر آشنا کنیم.