تحولات فشن در کشورهای عربی: مصاحبه با هدیل حسین، تحلیلگر مد در عربستان سعودی

کشورهای عربی حوزه‌ی خلیج فارس، در یک دهه‌ی گذشته و به خصوص چند سال اخیر پیشرفت‌های چشمگیری در حوزه‌ی فشن داشتن. از رویدادهای مختلف مثل برگزاری هفته‌‌های مد در ریاض و دبی و fashiontrustarabia در دوحه تا افزایش محتوای مربوط به مد محلی و بازتاب فشن منطقه در سطح جهانی.

امارات متحده‌ی عربی و قطر پیشرو بودن خودشون رو با دعوت از طراحان جهانی به کشورشون و برگزاری رویدادهایی که گفتیم کاملا به همه‌ی دنیا نشون دادن. اما از برنامه‌های عربستان سعودی در زمینه‌ی مد و فشن به عنوان یکی از کشورهای تأثیرگذار و البته محافظه کار منطقه کمتر اطلاع داریم. در راستای همین تغییرات، محتوای فشن به زبان عربی داره کم کم از قالب مجله‌ها خارج می‌شه و تولیدکننده‌های محتوای فشن به زبان عربی دارن در پلتفرم‌های مختلفی مثل اینستاگرام و توییتر و تیک تاک فعالیت می‌کنن.

نسل جدید در کشورهای عربی (مثل خود ما در ایران) دارن تلاش می‌کنن تا از فشن جهانی بیشتر سر در بیارن، درباره‌اش بخونن و بنویسن و فضای تخصصی فشن در رسانه‌ها رو از انحصار مجله‌های مد خارج کنن. همه‌ی این موضوعات دست به دست هم داد تا تصمیم بگیرم با یکی از این افراد صحبت کنم و درباره‌ی فشن در جهان عرب و تغییر فرهنگ و رویکرد کشورهای عربی به این صنعت بیشتر ازش بپرسم.

با هدیل حسین گفتگو کردم. دختری که اهل عربستان سعودیه و مسائلی از فشن در عربستان سعودی رو برای من باز کرد که تا الان کمتر بهشون توجه کرده بودم. اول ازش خواستم خودش رو معرفی کنه و درباره‌ی سابقه‌اش در تحلیل کالکشن و نویسندگی مد توضیح بده.

هدیل العزیزه، عرّفنا نفسك و قل كم مدة قمت بهذا العمل”التحليل و النقد للفساتين والملابس”؟

اولاً يشرفني استضافتكم لي في هذه المجلة Sarak Comode الرائعة والمتكاملة ذات المواضيع التعليمية والمحتوى الاحترافي في عالم الازياء.
انا اسمي هديل حسين اقوم بتحليل ونقد الازياء. بدأت دخول عالم الازياء كهاوية في 2013 عن طريق الفيسبوك ومن ثم الانستاغرام الذي تعلمت من خلاله عن اسابيع الموضة واسماء المصممين ومن ثم بدأت انشر صور لاخر عروض الازياء. تخصصي بالاصل غير مرتبط بالازياء. تخصصي هو علوم الحاسب. بعد تخرجي 2018 ، قررت ان اتفرغ لهذا العالم وارى الى اين تقودني هذه الرحلة. فاصبحت اكتب مراجعات باللغة العربية لاحدث العروض في كل موسم على السنابتشات. ومن ثم سنة 2020 ، قررت ان اركز محتواي على حسابي الانستاغرام باللغة للعربية وتحديداً في مجال النقد والتحليل لعروض الازياء الذي يعتبر شبه منعدم في منطقة الشرق الاوسط ومازلت اتعلمه واطوره الى هذه اللحظة من خلال القراءة والاطلاع الدائمين.

معرفی هدیل حسین

مجله‌ای که بسیار عالی و جامع درباره‌ی پوشش و لباس تولید محتوای آموزشی و تخصصی انجام می‌ده. من هدیل حسین هستم منتقد و تحلیل‌گر لباس و فشن. در سال 2013 از طریق فیسبوک و اینستاگرام به صورت آماتور وارد دنیای مد و فشن شدم و از این طریق چیزهای زیادی درباره‌ی هفته‌های مد و برندها و طراحان لباس یاد گرفتم. رشته‌ی دانشگاهی من علوم کامپیوتره ولی از سال 2018 خودم رو وقف دنیای مد کردم تا ببینم این مسیر من رو به کجا می‌بره. برای کالکشن‌های جدید هر فصل، به زبان عربی در اسنپ‌چت نقد و بررسی می‌نویسم. در سال 2020 تصمیم گرفتم روی حساب اینستاگرامم برای تولید محتوا به زبان عربی (چیزی که تقریبا در خاورمیانه وجود نداشت) تمرکز کنم و مشخصا درباره‌ی کالکشن‌ها و فشن شوها بنویسم و تا این لحظه به صورت مداوم درحال مطالعه و یادگیری هستم.”

تحولات فرهنگی و نقش زنان در عربستان سعودی

اولین چیزی که دلم می‌خواست بیشتر درباره‌اش بدونم، تحولات فرهنگی و اجتماعی اخیر در عربستان سعودی بود. اصلاحاتی که ولیعهد عربستان در قوانین مربوط به زنان ایجاد کرده و زندگی اجتماعی زن‌هارو متحول کرده. بنابراین ازش پرسیدم که این تحولات در چه زمینه‌هایی بوده و چه تغییراتی ایجاد شده.

في السنوات الأخيرة ،كنا قد شاهدنا التطورات الثقافية و الإجتماعية العدیدة.بيّن لنا بعضاً من هذه التطورات والتغييرات

بما اننا صحيفة تخص الازياء فالجواب سيكون مركز على هذا الجانب.
تماشياً مع رؤية المملكة العربية السعودية 2030، تم تأسيس وزارة الثقافة 2018 والتي تهدف رؤيتها الى أن تزدهر المملكة العربية السعودية بمختلف ألوان الثقافة، لتثري نمط حياة الفرد، وتسهم في تعزيز الهوية الوطنية، وتشجع الحوار الثقافي مع العالم. يوجد عدة هيئات تنتمي لوزارة الثقافة ومنها هيئة الازياء والتي تنص رؤيتها على الارتقاء بقطاع الأزياء في المملكة من خلال الثقافة، وبالتالي تعزيز التراث والهوية الوطنيين بالإضافة إلى تلبية الاحتياجات العالمية وتحقيق الأثر في الاقتصاد الوطني. من ضمن التطورات الناتجة تحت اطار هيئة الازياء، وجود برامج كبرنامج 100 براند سعودي والذي يهدف لتطوير الأعمال وتعزيز الخبرات المحلية في قطاع الأزياء وبرنامج “سمو” الذي يتيح فرصة لتأهيل القيادات النسائية ضمن جلسات ارشادية مدتها 6 اسابيع.

هدیل گفت جوابی که می‌ده بر این بخش از تغییر و تحولات تمرکز می‌کنه و این‌طور ادامه داد:

در راستای Saudi vision 2030 (چشم انداز توسعه‌ی پادشاهی عربستان سعودی تا سال 2030)، در سال 2018 وزارت فرهنگ تأسیس شد. هدف از تأسیس این وزارتخانه، رشد و شکوفایی عربستان سعودی از جنبه‌ی فرهنگیه تا علاوه بر این‌که سبک زندگی افراد رو غنی‌تر و بهتر می‌کنه، به تقویت هویت ملی هم کمک کنه. هم‌چنین باب یک گفتگوی فرهنگی با جهان هم باز کنه. در این وزارتخانه چند نهاد و سازمان مختلف وجود داره که یکی از اون‌ها مربوط به فشنه. هدف از تشکیل سازمانی مرتبط با مد و فشن، پیشرفت مد از طریق مؤلفه‌های فرهنگی در پادشاهی عربستان سعودیه. در واقع این نهاد قصد داره علاوه بر پاسخ‌گویی به تقاضای جهانی و تأثیرگذاری بر اقتصاد ملی، میراث و هویت ملی هم تقویت کنه. از جمله تغییراتی که در راستای توسعه‌ی فشن در عربستان سعودی به وجود اومده، برنامه‌ی “100 برند سعودی” هست که هدفش توسعه‌ی مشاغل مربوط به مد و تقویت مهارت و تخصص در حوزه‌ی فشنه. علاوه بر اون برنامه‌ای به نام “elevate program” وجود داره که برای مدیران زن فرصتی فراهم می‌کنه تا در جلسات مشاوره‌ی 6 هفته‌ای، کیفیت کارهای خودشون رو ارتقا بدن.

از چیزهایی که همیشه توجهم رو جلب می‌کرد، وجود نسخه‌های سعودی (Saudi issues) در مجله‌ی ووگ بود. اکثر اوقات تصویر زنان موفق عربستانی روی جلد این نسخه‌ها دیده می‌شد که نشون می‌داد در راستای تغییرات فرهنگی در زمینه‌ی مد، نقش زن‌ها به شکل محسوسی پررنگ‌تر شده. ازش خواستم تا بیشتر درباره‌ی نقش زنان در راستای این تحولات فرهنگی در جامعه توضیح بده.

یتم إبراز دور المرأة بشكل ملحوظ في إطار هذه التطورات الثقافية. في saudi issues نرى صورة النساء الناجحات السعودیات على غلاف المجلة ووك .ما مدى تغير دور المرأة في المجتمع في أعقاب هذه التطورات؟

لا شك ان المرأة السعودية جزء لا يتجزأ من المجتمع السعودي ومن رُقيه وانجازاته سواء على صعيد وطني او عالمي. وتم التعزيز لدور المرأة في جميع القطاعات خلال العقدين الماضيين والمساواة في جميع الحقوق مابين الذكر والانثى وهذا التطور مازال ملحوظاً الى هذه اللحظة بل ومستمر. لذلك، ابراز المرأة ودورها خلال هذه المجلات يعتبر انعكاس لهذه النقلات التي تشهدها المملكة العربية السعودية.

نقش زنان در راستای این تحولات فرهنگی عربستان

هدیل، زنان سعودی رو بخش جدایی ناپذیر جامعه می‌دونه و معتقده پیشرفت اون‌ها در سطح ملی و بین‌المللی از افتخارات جامعه‌ی سعودیه.

“نقش زنان در همه‌ی ابعاد طی دو دهه‌ی اخیر تقویت شده و این روند همچنان ادامه داره. بنابراین من فکر می‌کنم برجسته کردن و نشون دادن زن‌ها در نقش‌های مختلف از طریق رسانه‌ها بازتابی از این مسیره که عربستان سعودی در حال طی کردن اونه.”

عبایا، پوششی در حال تغییر در فشن عربستان

اصلی ترین لباسی که از پوشش زنان عربستان سعودی می‌شناسیم، عبایاست. قبل از بروز این تحولات و اصلاحات، همیشه زنان سعودی رو با عبایای مشکی و نقاب دیده بودم. می‌خواستم بدونم همه‌ی تغییر و تحولاتی که ازشون صحبت کردیم چه تأثیری روی شکل و رنگ و مدل‌های عبایا به عنوان لباس سنتی زنان عربستان سعودی گذاشته.

أشهر الملابس التي نعرفها عند المرأة العربية العبایة .هل حدث تغيير كبير في شكل ونوع ملابس النساء في السنوات الأخيرة؟ ما هي التغييرات التي أدخلتها العباءة ملابس تقليدیة؟

اؤمن بالمجمل بأن الملابس تعكس هوية واسلوب حياة وتقاليد وتراث الشعوب، بالطبع مع اسلوب الحياة الذي اصبح متسارعاً، تبحث المرأة السعودية بالمجمل عن المريح والذي يؤدي الوظيفة والذي كذلك يعكس شخصيتها سواء كانت ام، طالبة او موظفه وما الى ذلك. ارى ان السوشال ميديا كان لها دور كبير في التأثير على شريحة كبيرة من نساء ورجال المجتمع في جانب ازياءهم عن طريق الاطلاع على كل جديد وكذلك مع وجود طفرة في التسوق الالكتروني السنوات الماضية -والذي لاحظنا تأثيره الكبير خلال ازمة كورونا-، اصبح هنالك خيارات اوسع لهذه الفئات. العباءة تعتبر جزء لا ينفصل من دولاب المرأة السعودية -وكما ذكرت مسبقاً- الملبس هو انعكاس لاسلوب حياة وتراث عميق لدى المرأة في المنطقة بالتالي فإن العباءة تبدلت وتطورت خلال السنوات الماضية مع تأثير السوشال ميديا التي جعلت من العالم اجمع كمدينة واحدة واتى ذلك من خلال اضفاء المزيد من الالوان، والقصات كقصة الـ blazer مؤخراً واتباع بعض الموضات ولكن باسلوب لا يخرج هدف العباءة الاصلي وهو “الحشمة” بشكل متجدد وعصري وكذلك لان سوق العبائات ازدهر خلال السنوات الماضية واصبح مساحة ابداعية لكثير من الفتيات السعوديات اللاتي بدأن مشاريع في تصميم العبايات ومن هنا يأتي التجدد والتنوع في وجهات النظر لسوق العبايات في المنطقة.

وقتی درباره‌ی عبایا پرسیدم، هدیل این‌طور جواب داد:”به طور کلی، من فکر می‌کنم لباس، می‌تونه هویت، سبک زندگی، سنت‌ها و میراث مردم رو منعکس کنه. طبیعتا با تغییر سریع سبک زندگی، زنان سعودی دنبال یک لباس راحت هستن که هم کاربردی باشه و هم به عنوان یک مادر، دانشجو، کارمند یا هر نقش دیگه، بازتابی از شخصیت آن‌‌ها باشه”.

و در ادامه به نکته‌ی مهمی درباره‌ی تأثیر فضای مجازی و کوید19 بر انتخاب لباس اشاره کرد: “به نظر من فضای مجازی روی بخش بزرگی از زنان و مردان جامعه‌ی ما تأثیر قابل توجهی گذاشته. فضای مجازی باعث شده مردم از ظهور هر چیز جدید به راحتی مطلع بشن و امکان خرید اینترنتی رو فراهم کرده- که در دوره‌ی کرونا متوجه تأثیر عمیقش شدیم. همه‌ی این‌ها باعث شده تا انتخاب‌های متنوعی در لباس پیش روی زن‌ها قرار بگیره. عبایا عضو جدانشدنی کمد لباس زنان سعودیه و همون‌طور که گفتم بازتابی از سبک زندگی زنان این منطقه‌ست.

با این‌حال عبایا هم در سال‌های گذشته با تأثیر پذیرفتن از فضای مجازی تغییر کرده و گسترش و تنوع پیدا کرده. این تغییرات شامل تغییر در رنگ و برش بوده. مثل blazer abaya که مدل جدیدی از عبایاست. تغییراتی در عبایا ایجاد شده اما به شکلی که هدف اصلی عبایا یعنی محجوب بودن رو حفظ کنه. بازار عبایا در چند سال گذشته شکوفا شده و تبدیل به فضایی برای نشون دادن خلاقیت دختران عربستانی در حوزه‌ی فشن شده. دخترانی که شروع به طراحی عبایا در شکل‌های متنوع کرده‌ان و تونستن دیدگاه‌های جدید و متنوعی رو در بازار نسبت به عبایا به وجود بیارن.”

امیدی برای شکل‌گیری یک پایتخت جدید در دنیای مد

با فعالیت‌هایی که در کشورهای عربی حوزه‌ی خلیج فارس در زمینه‌ی فشن اتفاق افتاده، امید به شکل‌گیری یک پایتخت دیگه برای دنیای مد در این گوشه از دنیا به وجود اومده. یکی از این رویداد‌های مهم FashionTrustArabia بوده که توجه دنیای فشن رو به منطقه‌ی ما جلب کرده. رویدادهایی مثل هفته‌های مد دبی و ریاض هم تا حدی تأثیرگذار بودن. فکر می‌کنم این رویدادها که پای طراحان مد جهانی رو به جنوب غرب آسیا باز می‌کنه از جمله‌ی همون اتفاقاتیه که می‌تونه روی فشن ایران تأثیر بذاره و به طراحان ایرانی کمک کنه تا صدای بلندتری در مد جهان داشته باشن. نزدیکی جغرافیایی کشورهایی مثل اارات و قطر و هزینه‌های کمتر نسبت به یک سفر اروپایی، شانس طراحان ایرانی رو برای تجربه‌ی حضور در یک فشن شو بالا می‌بره. نظر هدیل درباره‌ی این موضوع این بود که این رویدادها در سطح جهانی اما با یک زبان مشترک داره انجام می‌شه و اون چیزی نیست جز زبان فشن و خلاقیت:

أخيراً جرت العدید من الأنشطة المتعلقة بالموضة في دول الخليج العربي Fashiontrustarabia .أحد هذه الحوادث. و تمكنت أن تجذب انتباه المجتمع العالمي في مجال الموضة لهذا القسم .في رأیك ، ما مدى فعالية هذا الأمر أو الأحداث المماثلة مثل أسبوع الموضة في دبي في صناعة الأزیاء في جنوب غرب آسيا؟ هل یمكن أن نأمل في تشكيل عاصمة للموضة في هذه الزاویة من العالم؟

انشطة الازياء بالمجمل والفعاليات المتعلقة بها دوماً ماتقوم بتنشيط وتسليط الضوء على المنطقة والشعوب التي تُقام بها. فمثلاً، اسابيع الموضة في نيويورك وباريس ولندن وغيرها تستقطب مواهب من كل العالم بالتالي تبادل الخبرات والمعلومات فيصبح حدث عالمي ولكن لغة الحوار واحدة وهي “لغة الازياء والابداع”. وهذا برأيي مايمكن ان تُضفيه انشطة وفعاليات الازياء في دول الخليج العربي. ومن رأيي، مع التعزيز كذلك للبنية التحتيه مثل التعليم المكثف والمتقدم للازياء وكل مايتعلق به وتعزيز الصناعة كذلك، الموقع الاستراتيجي لمنطقة الشرق الاوسط بالمجمل، لا أرى عائقاً بأن تصبح احد مدنها نقطة اتصال تستقطب مواهب من اقصى شرق الارض الى اقصى غربها.

“به طور کلی، فعالیت‌ها و رویداد‌های مربوط به مد، همیشه مردم و منطقه‌ی برگزاری این فعالیت‌هارو برجسته می‌کنن و اون‌ها رو فعال نشون می‌دن. مثل هفته‌های مد نیویورک و پاریس و لندن که افراد مستعد از سراسر دنیا رو جذب می‌کنن و باعث تبادل اطلاعات و تجربیات مختلف می‌شن. به نظر من، این موضوع همون چیزیه که رویدادهای مربوط به فشن می‌تونه به کشورهای عربی حوزه‌ی خلیج فارس اضافه کنه. فکر می‌کنم با تقویت زیرساخت‌هایی برای آموزش پیشرفته در زمینه‌ی مد و هم‌چنین تقویت صنعت مد در این منطقه، با توجه به موقعیت استراتژیکی که خاوریانه داره می‌تونه تبدیل به نقطه‌ای برای اتصال افراد مستعد در فشن از شرق تا غرب دنیا بشه.”

از تجارت تا میراث فرهنگی و مد پایدار

یکی از دلایل اصلی رویدادهای اخیر در زمینه‌ی فشن در کشورهای عربی، تغییر سیاست‌گذاری این کشورها در زمینه‌های اقتصادی و درآمدزایی از منابع مختلفه. طبق سند چشم‌انداز 2030 در عربستان سعودی، اون‌ها می‌خوان تا هرچه بیشتر اقتصادشون رو از اتکا به منابع نفتی نجات بدن و در صنایعی مثل گردشگری و فشن سرمایه گذاری کنن. عربستان در منطقه‌ی جنوب غرب آسیا یکی از قطب‌های اصلی گردشگری مذهبی محسوب می‌شه. حالا نوبت به فشن رسیده تا جای خودش رو در عرصه‌ی اقتصاد باز کنه. گسترش و پیشرفت فشن در عربستان باعث جذب سرمایه‌های خارجی و داخلی می‌شه و از این راه درآمدزایی غیرنفتی صورت می‌گیره. از هدیل درباره‌ی برنامه‌های کشورش برای ارتقاء صنعت فشن پرسیدم. برام جالب بود که می‌گفت پیش از این در عربستان به فشن به چشم نوعی تجارت نگاه می‌کردن. (چیزی که در وهله‌ی اول، از نظر اقتصادی، کمک کننده به نظر می‌رسه) اما الان رویکرد پادشاهی سعودی به مسئله‌ی فشن تغییر کرده:

من الواضح أن الإمارات العربية المتحدة وقطر قد استثمرتا بكثافة في صناعة الأزیاء. هل لدى المملكة العربية السعودیة خطة لتطویر صناعة الأزیاء فيها؟

في السابق في المملكة العربية السعودية، كان يُنظر لتصميم الازياء كنوع من التجارة. ولكن اليوم مع انشاء هيئة الازياء 2020، بداية، يتم التركيز على تعزيز الهوية الوطنية مثل قبيل شهور شهدنا محافل “يوم التأسيس” الذي يرمز للعمق الثقافي والحضاري للمملكة العربية السعودية لاكثر من ثلاثة قرون وتم الاحتفاء بالازياء التراثية فيه ومشاركة الشعب من جميع الاعمار من خلال ارتداءهم هذه الازياء.
في كأس الخيل السعودي، تم اسناد ازياء معرض 100 براند سعودي (وهو مخرجات برنامج 100 براند سعودي) الى عديد من الحضور والمشاهير والمؤثرين حيث برز الحدث بأزياءه التي عززت لمفهوم التراث من وجهة نظر المواهب السعودية.
جميع هذه الفعاليات تحتضن الازياء وتعزز من الهوية الوطنية والتراثية في السعودية. يوجد كذلك خطط وإستراتيجيات تقوم بها الهيئة لمدى ابعد مثل ان تكون رائدة في تحقيق الاستدامة والموضة عن طريق التزامات معينه كتعزيز الاستثمار في البحث والتطوير في تقنيات المنسوجات المستدامة والمبتكرة. مازلنا في الخط البداية ولكن اؤمن انه من اجل تحقيق رؤية عالمية، لا بد من ترسيخ الثقافة والهوية اولاً والتركيز على الموجود وتطويره.

“قبلا، در عربستان سعودی، فشن رو نوعی تجارت تلقی می‌کردن. اما الان با تأسیس سازمان مربوط به مد و لباس در سال 2020 تمرکزشون در ابتدای کار بر تقویت هویت ملیه. مثلا چند ماه پیش، شاهد جشن‌های “یوم التأسیس”* بودیم که نمادی از عمق فرهنگی و تمدنی پادشاهی عربستان سعودی در 3 قرن گذشته است. در این جشن‌ها، شرکت کننده‌هایی از هر سن و سال حضور داشتن که لباس‌های سنتی عربستان سعودی رو پوشیده بودن. در “کأس الخیل”** لباس‌های نمایشگاه 100 برند سعوی- که خروجی برنامه‌ی 100 برند سعودی هستن- به تن تعداد زیادی از شرکت‌کننده‌ها، سلبریتی‌ها و اینفلوئنسرها بود. استفاده از این لباس‌ها‌ در این رویداد به نوعی تقویت مفهوم “میراث” از نگاه طراحان سعودی بود.”
در ادامه توضیح داد که این رویدادها چطور می‌تونن در پیشرفت صنعت فشن عربستان سعودی نقش داشته باشن و مهم‌تر از همه، نگاه بلندمدت سعودی‌ها به مسائلی مثل پایداری در فشن بود:
“همه‌ی این رویدادها، دربرگیرنده‌ی مد و تقویت‌ کننده‌ی هویت ملی و میراث فرهنگی در عربستان سعودی هستن. سیاست‌های بلندمدتی هم برای مد و فشن در عربستان سعودی در نظر گرفته شده. مثلا پیشرفت در مد پایدار از طریق الزامات خاصی مثل افزایش سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه‌ی تکنولوژی‌های پایدار و نوآورانه در صنعت نساجی. ما هنوز در ابتدای مسیریم اما من معتقدم که برای دستیابی به یک چشم انداز جهانی، باید در ابتدا بنای فرهنگ و هویت ملی گذاشته بشه و روی توسعه‌‌ی وضع موجود تمرکز کنیم و ادامه بدیم.”

سلیقه‌ی زنان سعودی در انتخاب پوشاک

وقتی کشورهای عربی خلیج فارس رو با بقیه‌ی کشورها مقایسه می‌کنیم، می‌بینیم که در طول قرن گذشته پوشاک اروپایی کمتر روی سبک پوشش اون‌ها اثر گذاشته. در حالیکه در قرن 20 میلادی، لباس اروپایی تبدیل به شکل رایج و مسلط پوشاک در جهان شد، زنان و مردان عرب، هنوز به لباس‌های سنتی خودشون به عنوان لباس اجتماع پایبند هستن. علت این اتفاق رو از هدیل جویا شدم و پرسیدم که آیا تغییری در این روند به وجود اومده؟ هدیل عامل اصلی این موضوع رو اهمیت “اصالت” در کشورهای خاورمیانه می‌دونه و می‌گه:

منذ القرنين التاسع عشر والعشرین ، أصبحت الملابس الأوروبية هي الشكل السائدة والغالبة على الملابس في معظم أنحاء العالم. لكن الدول العربية احتفظت إلى حد بالغ بالشكل التقليدي للبسها. ما رأیك في سبب هذا الأمر وهل ترى تغييرًا في هذا المسار الآن؟

عند النظر للملابس التقليدية فنجد شرق آسيا وافريقيا كذلك من الدول التي مازالت محتفظه بلباسها التقليدي. وهكذا هو الامر في منطقة الشرق الاوسط وارى بأن السبب هو قيمة “الأصالة” المرتبطه بهذه المنطقة وعمقها الثقافي والتراثي الممتد عبر آلاف السنوات بالتالي وجود الملابس التراثيه هو جزء لا يتجزأ من هذا العمق. اعتقد بأن اليوم هي فرصة كبيرة للدول العربية لاضفاء وجهة نظر أصلية على عالم الازياء و رواية حكايات متأصلة بتراثها مما سيضفي قيمة متبادلة لكل من عالم الازياء والوطن العربي.
بالمجمل المرأة الخليجية والسعودية تعشق الفخامه والازياء الفارهه وبطبيعة الحال قيادة موجة الازياء تأتي من اوروبا باريس وإيطاليا. تهتم المرأة السعودية بالحضور على اتم مستوى من الفخامة بالتالي نجد اطلاعها على اخر الموديلات مثلاً او الطبعات والاقمشة وغيرها من الموضات وتطبيقها باسلوب يتناسب مع اسلوب الحياة والمناسبات الكبيرة الاجتماعية فيها. فنجد ان المرأة في المنطقة تهتم ان القطعه تكون محشمه وغير مبالغ فيها من ناحية كشف البشرة -اتحدث هنا عن الاغلبية المهيمنة-
ومن هذا المنطلق نجد ان حتى البضائع في البوتيكات الخليجية والسعودية وكذلك مواقع الريتيل luxury يتم الاهتمام بهذه النقطة ونلاحظ ذلك من خلال بدء كذلك الماركات بتلبية احتياجات العميلات في المنطقة خلال مناسبة رمضان والعيد من خلال تقديم مجموعات حقائب مثلاً او ازياء كما لاحظنا من ديور وبربري ولوي ڤيتون وغيرهم رمضان الماضي وجميع القطع المعروضة احتوت على عاملين وهي الاهتمام بالفخامة والحشمة لتناسب اذواق هذه المنطقة

“در زمینه‌ی لباس سنتی، کشورهایی هستن در آفریقا و شرق آسیا که می‌بینیم پوشش سنتی خودشونو حفظ کرده‌ان. در خاورمیانه این اتفاق بیشتر رخ میده و من فکر می‌کنم دلیلش ارزش “اصالت” و فرهنگ و میراث چند هزارساله است. لباس سنتی بخش جدایی ناپذیر این فرهنگه. به نظر من این یک فرصت خیلی خوب برای کشورهای عربیه که می‌تونن دیدگاه اصیل خودشون در رابطه با لباس رو به دنیا ارائه بدن و داستان‌هایی رو روایت کنن که ریشه در میراثشون داره. این کار برای کشورهای دنیا و جهان عرب ارزش متقابل به همراه میاره.”

و درباره‌ی تغییر سبک پوشش اجتماعی در عربستان این‌طور توضیح داد:” امروزه به طور کلی زن‌های خلیجی و سعودی عاشق کالاهای لوکس و فشن لوکس هستن. و البته که موج رهبری کننده‌ی فشن از اروپا و پاریس و ایتالیا میاد. زنان در عربستان سعودی دوست دارن در بالاترین سطح از لوکس بودن باشن و برای همین از آخرین مدل‌ها و ترندهای پارچه و چاپ‌ها و سایر ترندها مطلع هستن و از اونا مطابق با سبک زندگی و موقعیت‌های اجتماعی استفاده می‌کنن. عموما زنان این منطقه براشون مهمه که لباس‌ها و آیتم‌هایی که استفاده می‌کنن خیلی باز نباشه و بدنشون رو بپوشونه – البته من در مورد اکثریت صحبت می‌کنم نه همه- بنابراین هم فروشگا‌ها و هم وبسایت‌های آنلاین فروش کالاهای لوکس، برای این منطقه این نکته رو در نظر می‌گیرن. برندها معمولا در مناسبت‌هایی مثل ماه رمضان یا عید فطر کالاهای جدیدشون رو وارد بازار می‌کنن. مثل دیور و بربری و لویی ویتان در ماه رمضانی که گذشت. کالاهایی که این‌جا عرضه می‌کنن معمولا دو فاکتور لوکس بودن و محجوب بودن رو داره که متناسب با سلیقه‌ی زنان در این منطقه است.”

در اکثر کشورها، شهرهایی وجود دارن که مردمش خوش‌لباس‌تر از مابقی استان‌ها و شهرستان‌ها هستن و ترندهای لباس رو بیشتر از بقیه دنبال می‌کنن. فرهنگ پوشش در مناطق مختلف با همدیگه متفاوته. خصوصا در کشور پهناوری مثل عربستان سعودی که مساحت زیادی داره و به همین علت، فرهنگ‌ها و قومیت‌های مختلفی در اون زندگی می‌کنن. در این کشور که دو شهر مذهبی مهم جهان اسلام رو در خودش جا داده، احتمالا از لحاظ فرهنگی و حتی قانون تفاوت‌هایی در نوع پوشش در استان‌های مختلف وجود داره. در عربستان سعودی، شهر ریاض به عنوان پایتخت، لقب”خوش‌پوش‌ترین شهر عربستان سعودی” رو یدک می‌کشه.

ما الاختلافات في ثقافة السترة و في المدن ومحافظات المملكة العربية السعودیة المختلفة؟ أي مدینة تكون هي دليل للمدن الأخرى في الوسامة؟ هل یوجد قانون للحجاب في كل المحافظات؟

بالطبع دوماً مانجد في المدن الكبيرة حول العالم -وليس فقط في السعودية- تجدد اكثر واهتمام اكبر باحدث الموضات على صعيد الملابس ولكن عندما نتحدث عن العبايات فنجد التنوع الاكثر في المدن كونها الاكثر تسارعاً والاكثر ازدهاراً على صعيد الاسواق وغيره. جميع المدن الكبرى تتسم بتنوع في الذائقة لدى النساء ولكن يجمعهم الاهتمام بتفاصيل العبايات وشكل الهندام الخارجي الانيق. ولكن سأقول بأن مدينة الرياض -وكونها العاصمة- وتميز اجواءها بشدة الحر صيفاً وشدة البرودة شتاءً فهي تُعطي مساحة ابداعية اكبر من ناحية اختيار الخامات للعبايات والوانها وقصاتها واضفاء لمسات شخصية لها مثل اختيار بعض النساء في فصل الشتاء لمعاطف شتوية طويلة لحضور مناسبات وفعاليات الترفية او الازياء.
بالنسبة للقوانين فهي تطبق لكل المناطق والتي تنص على الحشمة لكلا الجنسين.

“نه فقط در عربستان سعودی بلکه در کل جهان، معمولا در شهرهای بزرگ علاقه‌ی بیشتری به آخرین مدل لباس‌ها و لباس‌های مدرن می‌بینیم. وقتی درباره‌ی عبایا صحبت می‌کنیم بیشترین تنوع رو در شهرهای بزرگ می‌بینیم که در زمینه‌ی بازار و مارکت، سریع‌تر و موفق‌تر عمل می‌کنن. در شهرهای بزرگ زنان با سلایق متنوع‌تری وجود دارن اما در واقع به وسیله‌ی ظاهر یک شکل عبایا، همه‌ی این سلایق باهم متحد می‌شن و فقط در جزییات عبایا تغییراتی به وجود میارن. اما می‌تونم بگم در ریاض- که پایتخت ماست- از نظر انتخاب متریال، شکل و رنگ فضای خلاقانه‌تری در فشن و لباس وجود داره. و در استایل خانم‌ها تاچ‌های شخصی هم وجود داره مثل استفاده از کت‌های بلند زمستانی برای شرکت در مراسم‌های مختلف. البته این تأثیر اقلیم این منطقه هم هست چون ریاض در تابستان شدیدا گرم و در زمستان به شدت سرده. قوانین در همه‌ی استان‌ها یکسانه و معمولا محجوب بودن رو به هر دو جنس توصیه می‌کنه.”

تاریخچه‌ی لباس سنتی عربستان سعودی، از نگاه پژوهش‌گران

در سیاست‌گذاری‌های مربوط به صنعت فشن در عربستان، بر تاریخ، میراث و هویت ملی تأکید زیادی شده. کشورهایی مثل امارات متحده‌ی عربی که 50 سال از تأسیسشون به عنوان یک کشور واحد می‌گذره، دست به تهیه‌ی مستندات و پژوهش‌هایی درباره‌ی پوشاک سنتی و تاریخ لباس زدن. پژوهش‌های این‌چنینی باعث تقویت هویت ملی میشه و یک عامل وحدت بخش بین همه‌ی مردم اون منطقه است. عربستان به مراتب قدمتی بیش از امارات داره و از تأسیس پادشاهی آل سعود چیزی حدود 300 سال می‌گذره. بنابراین پرسش بعدی درباره‌ی پژوهش‌ها و منابع مستند حوزه‌ی پوشاک در عربستان سعودی بود.

ما هي المراجع المتاحة حول التاریخ الثقافي والاجتماعي للملابس في المملكة العربية السعودیة ودول الخليج العربي ، وإلى أي مدى كان هذا موضوع البحث؟

بالنسبة لي، فأرى البروفيسوره ليلى البسام المؤرخة والخبيرة في المملكة العربية السعودية في دراسات وبحوث تاريخ الجزيرة العربية و توثيق الأزياء التقليدية والتي اجرت الكثير من البحوث الميدانية منذ عام 2012 واستاذة في قسم الازياء والمنسوجات اليدوية في جامعة الاميرة نورة وألفت عدة كتب مثل كتاب “التراث التقليدي لملابس النساء في نجد”.

“استاد “لیلا البسام” مورخ و متخصص پادشاهی عربستان سعودی، مطالعات و پژوهش‌هایی در زمینه‌ی تاریخ شبه جزیره‌ی عربستان و مستندات لباس‌های سنتی انجام داده و از سال 2012 دست به تحقیققات میدانی زیادی در این حوزه زده. ایشون استاد گروه مد و منسوجات دستی دانشگاه پرنسس نوراست که چندین عنوان کتاب از جمله کتاب “میراث سنتی لباس زنان در نجد” رو تألیف کرده.”

مجلات مد: بازتاب فشن کشورهای عربی در جهان

حتی در نسخه‌های عربی مجلات بین‌المللی مد مثل ووگ، هارپرزبازار، ال و … می‌تونیم تأثیر مدیریت و نگاه غربی رو دنبال کنیم. سالیان طولانی، محوریت اروپا و آمریکای شمالی در فشن به همه ثابت شده تا جایی‌که اساسا فشن- به معنای تغییر مداوم در سبک پوشش و زندگی- یک مفهوم غربی تلقی می‌شه. اما نسخه‌های عربی این مجلات به چه منظور به وجود میان؟ آیا می‌خوان بازتابی از فشن یورو-آمریکایی برای مردم عرب زبان باشن یا قصد دارن فعالیت‌های صنعت مد و فشن این کشور‌ها رو بازتاب بدن؟ آیا این مجلات باعث می‌شن کشورهای عربی، لباس و پوشاک خودشون رو از منظر غربی ببینن و تحلیل کنن؟ در این صورت، برای این‌که شاهد یک نگاه تک‌بعدی و یک‌سویه به فشن در جهان عرب نباشیم، وجود رسانه‌های محلی لازمه تا تعامل موثری بین کشورهای عربی و اروپا و آمریکای شمالی ایجاد کنن. رسانه‌های محلی بین‌المللی در کنار هم می‌تونن به شکل‌گیری یک نگاه دقیق و درست نسبت به صنعت فشن در کشورهای عربی کمک کنن. هدیل هدف از وجود نسخه‌های عربی مجلات بین‌المللی رو توجه به فشن کشورهای عربی و باز کردن مسائل اون‌ها برای سایر کشورهای جهان می‌دونه. وقتی نظرش رو پرسیدم، گفت:

“هدف از وجود چنین مجلاتی در واقع اینه که به اون منطقه‌ای که درباره‌اش می‌نویسن توجه کنن و موضوعاتش رو برای مخاطب روشن کنن. چه در خاورمیانه باشه یا کشورهای دیگه. من فکر می‌کنم اون چیزی که در این مجلات ارائه میشه فاقد ارتباط واقعی با استعدادهای جوان در این منطقه‌ست. مثلا نام‌های عربی در هر پروژه یا جلساتی که برای عکس روی جلد گرفته می‌شه، کم هستن. بعضی وقت‌ها پروژه‌های خوبی کار میشه اما گاهی هم به اندازه‌ی کافی به استعدادهای جوان اهمیت داده نمیشه.”

از طرف دیگه ما هنوز در ابتدای مسیر هستیم. مسیری که از طریق اون می‌تونیم به عنوان افراد خلاق در این حوزه درباره‌ی دنیای فشن چیزهای زیادی یاد بگیریم. و نسبت به منطقه‌ی خودمون، آگاهی جمعی پیدا کنیم. البته که حضور رسانه‌ها و پلتفرم‌های عربی لازمه. حضورشون برای تثبیت و تحکیم یک ارتباط اصیل مخصوصا با وجود این میراث غنی و تنوع فرهنگی قطعا ضروریه. عرصه‌ی مد و فشن به این پلتفرم‌ها نیاز داره که از طریق اون‌ها، یادگیری و اطلاع‌رسانی در زمینه‌ی مد آسون‌تر بشه. هم‌چنین این رسانه‌ها فضایی برای بیانگری، خلاقیت و روایتگری می‌دن که باعث میشه میراث این منطقه ادامه پیدا کنه.”

حضور برندهای بزرگ در منطقه و پیشرفت کشورهای عربی در صنعت فشن می‌تونه فضارو برای طراحان ایرانی در عرصه‌‌های بین‌المللی باز کنه. هفته‌های مد در کشورهای عربی همسایه مثل امارات متحده‌ی عربی و قطر فرصت خوبی برای طراحان ایرانی ایجاد می‌کنه تا بتونن طرح‌های خودشون رو به نمایش بذارن و با طراحان کشورهای دیگه تعامل کنن. این تعاملات می‌تونه دریچه‌ای باشه تا استعدادهای بیشتری شکوفا بشه و میراث تاریخی و فرهنگی ایران مثل کشورهای عربی به سرتاسر جهان راه پیدا کنه.