جنبه‌های تزئینی و کمتر کاربردی برقع یا روبنده در ایران، جمعی از هنرمندان عرصه دوخت‌های سنتی به اجرای انواع سوزن‌دوزی روی این پوشاننده جذاب چهره روی آورده‌اند

این روزها شاهدیم که با وجود جنبه‌های تزئینی و کمتر کاربردی برقع یا روبنده در ایران، جمعی از هنرمندان عرصه دوخت‌های سنتی به اجرای انواع سوزن‌دوزی روی این پوشاننده جذاب چهره روی آورده‌اند

برقع در ایران تا دوره قاجار استفاده می‌شد و بعد از این دوره به علت سیاست کشف حجاب رضاشاه، دیگر مورد استفاده قرار نگرفت هر چند که پس از خلع رضاشاه تاکنون، جمعی از مردم استان‌های هرمزگان، خوزستان و بخش‌هایی از سیستان و بلوچستان از آن استفاده می‌کنند.

اما این روزها شاهد آنیم که علی‌رغم جنبه‌های تزئینی و کمتر کاربردی برقع یا روبنده در کشورمان، جمعی از هنرمندان عرصه دوخت‌های سنتی به اجرای انواع سوزن‌دوزی بر روی این پوشاننده جذاب صورت روی آورده‌اند که با استقبال چشمگیر بانوان سراسر کشور روبه‌رو شده است. به همین بهانه و در این مجال مروری خواهیم داشت بر تاریخچه استفاده از برقع یا روبنده در جهان:

پوشش صورت ابتدا در امپراتوری بیزانس، یونان و روم رایج بود.  تمدن‌های آشوریان، کلدانیان، سومریان، پاش‌ها، بازی‌ها، گوتی‌ها، لولوبیان، کاسی‌ها، سکایان، اورارتوها و کیمیریان نیز رسم بر آن بود که زنان چهره خود را در برابر مردان بیگانه می‌پوشانیدند. در هندوستان، روبنده به اسم پرده خوانده می‌شد. ملکه‌ها و اشراف هندوستان چهره خود را می‌پوشاندند. خدمتکارها در برابر دیدن چهره زنان تنبیه می‌شدند.

در کتب مقدّس هندی مانند آلتکار و ایندرا پوشیده ماندن چهره زنان اهمیت و تأکید خاصی دارد. در ترکستان، حجاب صورت پارچه‌ای بوده که آن را به دور بخش پایین صورت می‌پیچیده‌اند و بینی، لب‌ها و چانه، و گونه‌ها پوشیده می‌شده‌ است.

این گونه پوشش صورت در مجسمه‌ای از آن دوره دیده می‌شود که اکنون در موزه لوور پاریس قرار دارد که در بندر غربی ترکیه کشف شده و قدمت آن به سیصد و پنجاه سال قبل از میلاد مسیح تخمین زده شده‌است. در اسکندریه مصر نیز پوشش صورت ضروری شمرده می‌شده‌است.

پس از ظهور اسلامی، روبنده در دوران امویان، خلافت عبّاسی و عثمانی نیز همچنان اهمیت داشت و در ایران پیش از قاجار نیز زنان با روبنده در اجتماع ظاهر می‌شدند اما از قاجار به بعد فقط در استان هرمزگان و استان سیستان و بلوچستان از روبنده استفاده می‌شود.

با قدرت گرفتن طالبان در افغانستان، زدن برقع و پوشاندن صورت در آن کشور برای زنان اجباری شد. در عربستان سعودی نیز پوشاندن صورت برای زنان معمول است. در کشورهای عربی مانند کویت، امارات متحده عربی، یمن، بحرین، مصر، عراق و در کشورهای آسیایی چون اندونزی و کشورهای آفریقایی چون الجزایر، لیبی، غنا و نیجریه نیز استفاده از روبنده در بین زنان مسلمان رایج است.

در انتخابات مجلس فلسطین در سال ۲۰۰۶، نمایندگان زن حزب حماس همگی روبنده داشتند.

در کشورهای اسلامی تونس و ترکیه استفاده از روبنده ممنوع است. در مصر و امارات متحده عربی رانندگی برای زنان با روبنده ممنوع گشته‌است. در کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس پوشیدن برقع از دوران بسیار دور رایج بوده‌است.

البته شکل «برقع» در مناطق مختلف تفاوت دارد؛ به طور مثال برقع‌هایی که زنان ساحل می‌پوشیدند با برقع‌هایی که زنان شحوح که در کوهستان و رؤوس الجبال زندگی می‌کنند، بسیار فرق داشت.

همچنین برقع‌هایی که زنان بعضی از مناطق عمان می‌پوشیدند نیز با همدیگر اختلاف کلی داشت. امروزه در امارات تنها بعضی از خانم‌های بزرگسال برقع می‌پوشند، اما بانوان جوان امروزه کمتر از این نوع پوشش استفاده می‌کنند.

روبنده در کشورهای مختلف انواع متفاوتی دارد. «نقاب کامل» تمام صورت از جمله چشم‌ها را می‌پوشاند. «نقاب درزدار» دو سوراخ برای چشم‌ها دارد و جز چشم‌ها تمام صورت را می‌پوشاند. «نیم نقاب» که از زیر چشم‌ها به پشت بسته می‌شود و پیشانی، ابروها، و چشم را نمایان می‌سازد. «نقاب لوانی» که به دور صورت بسته می‌شود و علاوه بر پیشانی و چشم، بینی را نیز آشکار می‌سازد.

نوع دیگری از روبنده، برقع است که در افغانستان و پاکستان رواج دارد و پوششی از سر تا پا است و چشم‌ها معمولاً پشت یک پرده مشبّک قرار می‌گیرند. به طور کلی در پاکستان پاک چدری، در هند ریجان، و در ایران پوشیه و برقع پوشش‌هایی هستند که صورت را می‌پوشانند.