صنعت مد بعد از نفت، آلودهترین صنعت دنیا است. میزان گاز گلخانهای که صنعت مد تولید میکند از مجموع میزان گاز گلخانهای صنعت کشتیرانی و هواپیمایی بیشتر است.
هر ساله نیز هزار تن لباس دور انداخته میشود که ۹۵ درصد آنها قابلیت بازیافت دارد ولی با این وجود تولیدکنندگان پوشاک از آنها استفاده نمیکنند.
چند سالی است که آلودگیهای محیط زیستی تولید پوشاک مورد توجه تولیدکنندگان آن و دوستداران محیط زیست قرار گرفته است. به همین دلیل در صنایع پوشاک، موضوع مد پایدار یا مد سازگار با محیط زیست مطرح شده است.
مد سازگار با محیط زیست یا مد دوستدار محیط زیست به نوعی از طراحی مد گفته میشود که بر اساس تمامی مبانی و اصول اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی پایهگذاری شده است. این نوع از مد، قسمتی از سیاست طراحی پوشاک سازگار با محیط زیست است که در آن اولویت با تاثیرات مستقیم و غیرمستقیم تولید پوشاک بر محیط با هدف به حداقل رساندن تاثیرات مخرب این فرآیند بر محیط زیست است.
برای اولین بار در جهان در سال ۲۰۱۱، یک برند انگلیسی سعی کرد تا تاثیرات مخرب تولید پوشاک بر محیط زیست را به حداقل برساند و محصولاتی تولید کند که زیست تخریبپذیر باشند البته این برند پیش از این از پوست حیوانات و چرم برای تولید محصولاتش استفاده نمیکرد.پس از آن برندهای دیگری که از جمله برندهای گرانقیمت در دنیا هستند و افراد معروفی (سلبریتیها) از محصولات آنها استفاده میکنند، سعی کردند که حفظ محیط زیست را در تولید محصولات خود در اولویت قراردهند. یکی از این برندها سال گذشته ۳۰۰۰ تکه پارچه جین قدیمی و مصرفشده را جمعآوری و با آن محصولات جدید تولید کرد. یکی دیگر از کارخانههای بزرگ تولید پوشاک در جهان از سال ۲۰۱۳ از مشتریان خود خواست تا لباسهایی را که دیگر استفاده نمیکنند به یکی از نمایندگیهای این برند تحویل دهند تا از آنها در فرایند تولید مجدد استفاده شود.دو برند معروف دیگر در دنیا نیز تعهد دادهاند که تا سال ۲۰۲۰ هیچ پارچه و لباسی را به سطل زباله نیندازند و از آنها در فرایند تولید مجدد بهره میبرند. برندهای دیگری نیز در سطح دنیا هستند که از مواد بازیافتی غیر پارچهای مانند پلاستیکها در فرایند تولید پوشاک استفاده میکنند.
استفاده از بیش از ۸۰۰۰ ماده شیمیایی مضر در صنعت مد و پوشاک،تقریبا از یک چهارم آفت کشهای جهان و بیش از ۱۰ درصد سموم کشاورزی برای تولید پنبه غیرارگانیک که از مواد اولیه تولید نیمی از پوشاک در جهان است، استفاده میشود. بیش از ۸۰۰۰ ماده شیمیایی مضر در صنعت مد و پوشاک کاربرد دارند که مقصد نهایی تمام این مواد جایی نیست جز خاک و آبهای زیر زمینی و آبهای جاری.
برای تولید یک شلوار جین ۲۰ هزار لیتر آب نیاز است ،از سوی دیگر پنبه و کتان از جمله گیاهانی هستند که برای پرورش آنها به آب زیادی نیاز است. به گفته این کارشناس مد، خیلی غیر قابل تصور نیست که بگوییم برای تولید یک دست تیشرت و شلوار جین نزدیک به ۲۰ هزار لیتر آب و برای تولید یک جفت کفش چرم تقریبا ۸۰۰۰ لیتر آب نیاز است.
۷۰ درصد از کربن منتشر شده در جهان از تولید پوشاک به وجود میآید،از آنجایی که خیلی از رنگهای مورد استفاده در این صنعت ارگانیک نیستند و خواص صنعتی دارند آلودگی زیادی را وارد طبیعت میکنند. ۷۰ درصد از مقدار کربن منتشر شده در جهان از تولید پوشاک به وجود میآید البته کار به اینجا ختم نمیشود. پس از تولید و استفاده از پوشاکی که با صرف هزینههای زیستمحیطی فراوان به بازار مصرف راه پیدا کردهاند، با حجم بسیار زیادی از پوشاکی روبرو میشویم که حالا تبدیل به زباله شدهاند و قابل تجزیه نیستند و طبیعت را با سیل انبوهی از آلودگیهای تازه مواجه میکنند بنابراین صنعت پوشاک از زمان تولید تا زمان پخش بین قارهای و حتی زمان دفع محصولات استفاده شده به مثابه یک نابودگر عمل میکند.
این کارشناس مد وطراح لباس به ذکر مثالی درباره حجم لباس مصرفی در آمریکا پرداخت و گفت: هر آمریکایی سالیانه بین ۲۵ تا ۳۰ کیلوگرم لباس را به عنوان زباله دور میریزد. این نمونه نشاندهنده عرضه و تقاضای عظیم و به دنبال آن تولید و مصرف بسیار زیاد مواد طبیعی و مصنوعی در سطح جهان است که باعث از بین رفتن سطح عظیمی از منابع زیست محیطی میشود.می توان با استفاده از فرآیندهای گوناگون و فناوری روز میتوان مانع کاهش کیفیت این نوع از پوشاک شد. برخی برندهای دنیا، صرفا به دلیل استفاده از محصولات سازگار با محیط زیست و مد پایدار به شهرتی مضاعف رسیدهاند. این برندها نه تنها محصولاتی با طول عمر بسیار زیاد ارائه میکنند بلکه راه را برای بقیه برندها برای استفاده از این روش هموار ساختهاند البته متاسفانه در ایران توجه چندانی به این موضوع نمیشود و به جز چند طراح بسیار محدود و انگشت شمار که البته کارهای قابل توجهی هم دارند، کسی به این موضوع نپرداخته است.
استفاده از مواد بازیافتی در جعبههای بستهبندی لباسها،بسیاری از برندهای مطرح دنیا از مواد بازیافتی غیرپوشاکی برای طراحی و تولید لباس استفاده میکنند، گرچه این موضوع بیشتر جنبه نمادین دارد و در فشن شوها نمایش داده میشود البته استفاده از مواد قابل بازیافت در مجموعههای بسیاری از طراحان دیده میشود. برای مثال طراحانی مانند بوریس بیژن از مواد اولیهای که خودش ابداع میکند و قابل بازیافت است، استفاده میکند. از مواد بازیافتی در ساخت ساکهای دستی یا جعبههای بستهبندی لباسها نیز بهره برده میشود.
Fast fashion نوعی از فشن است که هدف آن تولید انبوه پوشاک در کمترین زمان و با کمترین هزینه بدون در نظر گرفتن عواقب زیست محیطی و اجتماعی است و از این منظر، مد پایدار و سازگار با محیط زیست در تضاد با این موضوع است.با وجود صرفه اقتصادی Fast fashion از آنجایی که محیط زیست روز به روز اهمیت بیشتری در جوامع پیدا میکند، تعداد برندهایی که دغدغه فشن سازگار با محیط زیست را پیدا کردهاند رو به افزایش است و به همین دلیل خلاقیتهای بیشتری در این زمینه ارائه میشود.برای مثال میتوان به جینهایی اشاره کرد که پس از تحقیقات فراوان با استفاده از فناوری نانو تولید شدهاند و هوای اطراف خود را تصفیه میکنند. در حال حاضر طراحانی مانند:استلا مک کارتنی (Stella McCartney) و امور وِرت (Amour Vert) انجمنی به نام انجمن ملی طراحان مد پایدار تاسیس کردهاند.
تولیدکنندگان پوشاک کشور نیز قدم به قدم به نقطه ایدهآل صنعت مدکه یکی از ابعاد آن تولید پوشاک سازگار با محیط زیست است نزدیک میشوند. هر چند که مسیر طولانی در پیش داریم البته برای تولید پوشاک سازگار با محیط زیست فرهنگسازی و اصلاح دانش مردم ضروری است،در حال حاضر چندین برند داخلی تولیدات خود را بر اساس مد و محیط زیست پایدار تولید و عرضه میکنند و نیاز است؛سازمان های ذیربط تولید پوشاک و مد و لباس از این موضوع که اقدامی بزرگ در عرصه پوشاک ایرانی با شعار ساخت ایران است را، مورد حمایت بیشتر قرار دهند.