نحوه تولید پارچه؛ ۱۶ مرحله برای تبدیل الیاف به پارچه

به زبان ساده با دنیای ریسندگی و بافندگی پارچه آشنا شوید

مراحل و فرایندهای دخیل در تولید پارچه، مانند تبدیل الیاف پنبه به نخ و سپس تبدیل این رشته‌ها به صدها پارچه زیبا، به نظر یک فرآیند پیچیده‌ است. ما در این مطلب تمام این مراحل را به صورت ساده با شما مطرح خواهیم کرد.

در این مطلب از تولید فیبر، فرآیند کاردینگ و تکسچرایزینگ الیاف گرفته تا تکنیک‌های بافندگی، مرسریزه کردن و پرزسوزی پارچه برای شما خواهیم گفت.

یک مرور کلی و گام به گام از مراحل تولید پارچه

تولید الیاف، اولین گام تولید پارچه

تولید الیاف سنگ بنای فرآیند تولید پارچه است و به طرق مختلفی تولید یا فرآوری می‌شود. الیاف مصنوعی (بشرساخته) و الیاف طبیعی همه به دنبال یکسری از اقدامات از جمله پرورش ابریشم، پرورش دام برای پشم، فرآیندهای شیمیایی مختلف و… ساخته می‌شوند.

الیاف گیاهی مانند پنبه و کتان در مزارع کشت می‌شوند.
الیاف مصنوعی مانند پلی استر و نایلون با ریختن محلول پلیمر مذاب ساخته شده توسط فرآیندهای شیمیایی خاص، از سوراخ‌های یک دستگاه نخ‌ریسی تولید می‌شوند و رشته حاصل از آن پیچیده و این الیاف را تشکیل دهد.
الیافی مانند ویسکوز، نایلون و… الیاف ساخته شده توسط بشر هستند که به دنبال مجموعه‌ای از فرآیندهای خاص، که در مطلب شناخت الیاف و ویژگی‌های آن‌ها به جزئیات پرداخته‌ایم، تولید می‌شوند.

در مورد پنبه، ابتدا بذرهای پنبه را از غلاف‌ها خارج و الیاف از غوزه‌های پنبه استخراج می‌شود. در رابطه با الیاف مصنوعی نیز، رشته‌های نخ از دستگاه‌های مخصوص عبور داده می‌شود و این رشته الیاف به هم تابیده می‌شوند و رشته‌های ضخیم مناسب برای بافت آماده می‌شود.

تمیز کردن

در این مرحله الیاف از آلودگی‌ها پاک می‌شوند. مرحله تمیز کردن در رابطه با الیاف طبیعی چون پشم اهمیت خود را نشان می‌دهد. الیاف خام پشم در ابتدا شسته، خشک و مخلوط می‌شود.

کاردینگ و شانه کردن

در ابتدای این مرحله با یک توده در هم تنیده روبرو هستیم. این الیاف به دستگاه کارد منتقل می‌شوند تا از همه ناخالصی‌ها تمیز شده و رشته‌ها / الیاف به صورت موازی مرتب شوند.

در این مرحله تعدادی از الیاف با هم ترکیب شده و الیاف بلند و یک دست به صورت یک دست مخلوط می‌شوند. پس از این مرحله دسته الیاف بلند و باریک را به یک پایه بزرگ چرخان می‌پیچند.

در مورد الیاف پشمی کاردینگ و چگالش و علاوه بر آن شانه زدن نیز انجام می‌شود. شانه زدن فرایندی است که در آن الیاف کوتاه از بین می‌روند.

تاباندن الیاف

در این مرحله الیاف را می‌کشند و می‌پیچند و این فرآیند را تابیدن می‌نامند. نتیجه این مرحله رشته بهم پیوسته‌ای نخ است. در این مرحله می‌توان الیاف مختلف را با هم ترکیب و الیاف جدید با ویژگی‌های جدید را ایجاد نمود.

چرخش حلقه‌ای و چرخش روتور دو روش مهم تولید نخ هستند. در چرخش، الیاف به طول مداوم کشیده و پیچ و تاب به نخ وارد می‌شود. این پیچاندن برای دادن مقاومت به نخ انجام می‌شود. پیچ و تاب S جهت چرخش به سمت چپ و پیچش Z، جهت چرخش به سمت راست است. تعداد پیچ در هر اینچ معمولا می‌تواند کیفیت نخ را تحت تأثیر قرار دهد.

نخ تک‌رشته‌ای، از یک رشته الیاف پیچ خورده ساخته می‌شود. این‌ رشته‌های ظریف پارچه‌های ظریف، سبک و لطیف را ایجاد می‌کنند.
نخ مخصوص بافت پارچه دو یا سه رشته با هم پیچ می‌خورند. این پارچه‌ها بسیار مقاوم هستند.
نخ چند لا تابیده، چندین رشته نخ تا شده و به هم تابیده می‌شوند. همچنین ممکن است از پیچیدن دو رشته نخ دو لایه، نخ چهار لایه تولید شود.

تکسچرایزینگ / Texturing

تکسچره شدن به مجموعه عملیاتی گفته می‌شود که در آن الیاف مصنوعی نظیر پلی استر، نایلون، آکریلیک و نظیر آن، خواصی را به دست می‌آورند که به ویژگی‌های الیاف طبیعی نظیر پنبه، پشم، ابریشم و غیره نزدیک می‌شوند. به این معنی که از نقطه نظر زیر دست (لمس پارچه)، ظاهر و نوع بافت به الیاف مناسب برای تولید منسوجات، تبدیل می‌شوند.

به عبارتی دیگر تکسچره شدن را می‌توان به مجموعه فرایندهایی تعریف نمود که جهت آماده ساختن الیاف مصنوعی برای تولید منسوجات، به کار می‌روند. الیاف مصنوعی که تکسچره می‌شوند خاصیت کش‌سانی‌شان بیشتر می‌گردد. از نخ‌های تکسچره شده در تولید پوشاک گرم که دارای قدرت عایق‌بندی گرمایی بالایی هستند، استفاده می‌شود. تکسچره شدن در حقیقت وسیله‌ای است که الیاف مصنوعی مثل نایلون، پلی استر و یا پلی پروپلین را برای همیشه به شکل‌های مختلف مثل فنر، حلقه و یا زیگزاگی شکل در می‌آورد، بدون اینکه تدوام طول الیاف‌شان تحت تأثیر قرار گیرد.

پیچیدن نخ روی بوبین

سپس نخ را روی بسته‌های مناسبی می‌بندند که آماده بافت پارچه شوند. در این مرحله رشته‌های نخ از پایه چرخان به مخروط‌ها منتقل می‌شوند.

چله کشی

زمانی که برای تولید پارچه از بافت استفاده شود، نخ‌های تار بر روی یک نورد یا اسنو پیچیده می‌شوند. به این فرآیند چله کشی گفته می‌شود.

آهار زنی

آهارزنی فرآیندی برای کمک به روند بافت است. این فرآیند به منظور کمک به مقاومت در برابر کشش در هنگام بافت و کاهش پارگی رشته‌های نخ انجام می‌شود. در این مرحله از پلی وینیل الکل، پلی اکریلیک اسید، کربوکسی متیل سلولز یا نشاسته استفاده می‌شود.

بافت پارچه و یا تولید منسوجات حرارتی

در این مرحله نخ به پارچه تبدیل می‌شود. در فرآیند بافت دو دسته از نخ‌ها با هم بافته و پارچه تولید می‌شود. در واقع پارچه در اثر تداخل نخ‌های تار و پود با یکدیگر تولید می‌شود. نوع بافت دستگاه بافندگی یک جز بسیار مهم در تشکیل پارچه بافته شده است. کل ظاهر پارچه در دستگاه بافندگی تغییر می‌کند. عرض دستگاه عرض پارچه را محدود می‌کند. در کارخانه‌ها معمولاً از دستگاه‌های بافندگی شاتل معمولی، دستگاه‌های بافندگی راپیر و دستگاه بافندگی ژاکارد استفاده می‌شود.
پارچه حلقوی یا گردباف، فرآیند تولید این پارچه شامل تشکیل ردیفی از حلقه‌های به هم پیوسته نخ است و می‌توان آن را با دست یا ماشین‌های مخصوص بافندگی انجام داد. دستگاه‌های بافندگی سیلندری و تخت وجود دارد که انواع مختلفی از پارچه‌های بافتنی را تولید می‌کند.
پارچه‌های بی بافته یا ملت بلون، در طی تعدادی از فرایندها مانند نمد مالی، اتصال الیاف با چسب و استفاده از حرارت برای ذوب کردن مواد و… تولید می‌شوند.

پرز سوزی/ Singeing

فرآیندی است که روی نخ و پارچه اعمال می‌شود تا با سوزاندن الیاف بیرون زده، یک سطح یکنواخت ایجاد شود. این امر با عبور الیاف یا نخ از روی شعله گاز یا صفحات مسی گرم شده صورت می‌گیرد. این مرحله با سرعتی مناسب برای سوزاندن الیاف بیرون زده بدون سوزاندن نخ یا پارچه انجام می‌شود. برای جلوگیری از ایجاد دود، معمولا این فرآیند با عبور الیاف از سطح مرطوب انجام می‌شود.

آهار گیری / Desizing

مواد استفاده شده در مرحله آهار زنی باعث سفت و سختی پارچه می‌شود. این مواد از قابلیت جذب آب و نفوذ رنگ به داخل الیاف کم می‌کنند. درواقع آهار به کار رفته عمل رنگرزی را با مشکل مواجه می‌کند. بنابراین قبل از شروع عملیات تکمیلی این ماده باید از روی پارچه جدا شود.

تمیز کردن / سفید کردن

در این مرحله الیاف مورد استفاده با استفاده از مواد شیمیایی مختلف شسته و تمام ناخالصی‌های آن از بین می‌رود.

مرسریزه کردن / Mercerization

مرحله‌ای است که در آن برای افزایش مقاومت و درخشش پارچه مواد شیمیایی به آن اضافه می‌شود. این فرایندی است که با استفاده از مواد قلیایی خاصی انجام می‌شود. پارچه‌های پنبه‌ای در محلول‌های قوی قلیایی مانند سود، پتاس، هیدروکسید لیتیوم و آمونیاک قرار می‌گیرد. کاشف این عمل برحسب تصادف متوجه شد که در حین عبور دادن پارچه پنبه‌ای در داخل سود، غلظت محلول قلیایی کاهش یافته و پارچه پنبه‌ای هم جمع شدگی قابل توجهی پیدا می‌کند.

مزایای مرسریزه شدن الیاف پنبه‌ای:

جمع شدگی، افزایش مقاومت کشش افزایش تغییر طول تا حدپارگی، افزایش جذب آب، افزایش میل جذب برای رنگ‌ها و انجام واکنش در حرارت‌های پایین

رنگرزی پارچه

مرحله رنگرزی می‌تواند در هر مرحله از تولید پارچه انجام شود. این کار معمولاً در مراحل اولیه روی نخ‌ها یا پس از بافت پارچه انجام می‌شود. اما برای تولید پارچه با کیفیت مطلوب مرحله رنگرزی در مراحل اول که رشته‌های نخ تولید شده‌اند صورت می‌گیرد. زمانی که رنگرزی در مرحله اولیه صورت گیرد رنگ‌ها کیفیت خود را حفظ می‌کنند و دیرتر رنگ خود را از دست می‌دهند.

زمانی که پارچه بدون انجام فرآیند رنگرزی از کارخانه بافندگی خارج می‌شود، آن را پارچه‌ خام می‌نامیم. سپس پارچه‌های خام را به صورت قطعه‌ای رنگ می‌شود. از جمله روش‌های رنگرزی تکه‌ای پارچه می‌توان روش‌هایی مانند Reactive، Pigment، Discharge، Burnout، Rotary یا Flat Screens را نام برد.

عملیات تکمیلی /Finishing

عملیات تکمیلی به تکنیک‌هایی گفته می‌شود که روی پارچه بافته شده اعمال می‌شود تا برخی ویژگی‌های خاص مانند ضد چین و چروک، پارچه ضد لکه و یا اضافه کردن پوشش ضد آب را به آن ببخشد. همچنین ممکن است برای افزایش خصوصیات کلی پارچه مانند افزایش استحکام، بهبود درخشش و زیبایی و… مواد شیمیایی خاصی به آن افزوده شود.