Rei Kawakubo، یکی از تاثیرگذارترین طراحان فشن آوانگارد

صنعت مد و فشن، متکی بر کسانی است که حاضر به ریسک کردن در حوزه خلاقیت و نوآوری هستند. در تاریخ این صنعت، با لیستی بلند از طراحان لباس و شخصیت‌هایی مواجه هستیم که پا از مرزها فراتر گذاشته و تحولاتی را ایجاد کردند که این صنعت را برای همیشه تغییر داد.
گروهی از افراد در این صنعت حضور دارند که طرز نگاهشان به هنر و دنیای اطراف، تفاوت‌های اساسی با سایر افراد دارد. سو تفاهم، برداشت‌های اشتباه و قضاوت‌های عجولانه، مواردی هستند که اغلب سر راه آنها وجود دارد ولی تاثیر این طراحان لباس و هنرمندان، سال‌ها پس از آغاز فعالیتشان، در صنعت مد و فشن حس می‌شود.

در این مطلب به ری کاواکوبو و تاثیر او بر دنیای فشن می‌پردازیم. کسی که به عنوان یکی از برترین طراحان فشن آوانگارد شناخته می‌شود.

آوانگاردیسم، سبکی که مسیر دنیای فشن را مشخص می‌کند

پیش از آشنایی با Rei Kawakubo، بهتر است نگاهی به سبک آوانگارد و زیبایی شناسی آن در فشن بیاندازیم. اگر به فشن بمثابه آشپزی نگاه کنیم، سبک آوانگارد، چیزی است که همیشه طعم، بو، رنگ و مزه‌های جدید به غذایمان می‌دهد و طراحان آوانگارد، آشپزهای این غذاهای متنوع هستند.

در طول تاریخ فشن، نام طراحان لباس آوانگارد در موقعیت‌هایی دیده می‌شود که شاهد تغییرات و تحولات اساسی در این صنعت بوده‌ایم. افرادی مانند Martin Margiela، یکی از این افراد  است که صنعت مد و فشن را از دوره Glamour بیرون آورد و بیشتر به سوی هنر و فلسفه پیش برد.

حس کنجکاوی، سرپیچی از هنجارها و تمایل به چیزهای جدید، در ذات بشر نهادینه هستند و اگر این احساسات را در جایی مانند دنیای فشن اعمال کنیم، به سبک و زیبایی شناسی آوانگارد (Avant-garde) می‌رسیم. در این سبک، هنرمند این جرات را به خود می‌دهد که پایش را فراتر از مرزهای از پیش تعیین شده بگذارد و دنیا را با سبک و اثری کاملا جدید آشنا کند.

تعریف آوانگارد هم دقیقا همین است. عملی خارج از انتظار، خارج از چارچوب هنجارهای فرهنگی و اجتماعی که هدف آن معرفی پدیده‌ای جدید است. یکی از ویژگی‌های بسیار مهم این سبک، وجود سو تفاهم، قضاوت‌های عجولانه و برداشت‌های اشتباه در نگاه اول است. شوکه کننده بودن آوانگارد، چیزی است که به آن جلوه‌ای منحصربفرد می‌دهد.

به همین خاطر است که آثار طراحان فشن آوانگارد، اغلب نامتعارف، عجیب و گاهی احمقانه هستند. تمامی این احساسات، در نگاه اول به این آثار رخ می‌دهند ولی معمولا، طراح می‌خواهد پیامی را به مخاطبان برساند. آوانگارد بودن، همیشه بر رساندن یک پیام، نشان دادن خلاقیت بشر و هنر، تمرکز دارد و اغلب از مادیات دوری می‌کند.

آوانگارد، سبکی است که همیشه فشن را به جلو پیش می‌برد و هنگامی که آثار، تکراری می‌شوند، این سبک، تحولات لازم را ایجاد می‌کند. طراحان زیادی هستند که با انتشار آثار آوانگارد خود، صنعت فشن دوره خود را متحول و به الگوهایی برای نسل‌های بعدی طراحان تبدیل شدند. در یکی از مطالب پیشین، از مارتین مارژلا گفتیم که در دهه 80 و 90 میلادی، تمرکز را از روی جنبه مادی فشن، به سوی جنبه هنری و فلسفی این صنعت برد. در این مطلب، از Rei Kawakubo خواهیم گفت؛ یکی دیگر از طراحان انقلابی در سبک آوانگارد.

ری کاواکوبو کیست؟

Rei Kawakubo، طراح لباس تاثیرگذار ژاپنی که از او به عنوان یکی از اسطوره‌های دنیای فشن یاد می‌شود، یکی از طراحان مشهور و آیکونیک در سبک آوانگارد است. ری در سال 1942 و در شهر توکیو به دنیا آمد و در دانشگاه Keio از رشته “تاریخ زیبایی شناسی در هنر” فارق التحصیل شد.

پس از فارق‌ التحصیلی در سال 1964، ری در شرکت نساجی Asahi Kasei ، به عنوان مامور تبلیغات مشغول شد. تمایل به سرپیچی از هنجارها، از دوران کودکی در او وجود داشت و هنگامی که ری در شرکت Asahi Kasei مشغول به کار بود، از پوشیدن لباس فرم این شرکت امتناع می‌کرد و اصرار داشت که مسیر خود را پیش برود.

پس از دیده شدن مهارت او در طراحی صحنه‌های عکاسی و استایلینگ، یکی از همکارانش به ری پیشنهاد داد که به عنوان یک طراح لباس فری‌لنس شروع به کار کند؛ کاری که در آن زمان و در کشوری مانند ژاپن، بندرت انجام می‌شد. در سال 67، ری همینکار را انجام داد و به عنوان یک طراح لباس فری‌لنس مشغول شد؛ او سپس در سال 69، به طراحی و خلق آثار خود پرداخت و برند آیکونیک خود، یعنی Comme des Garçons را تاسیس کرد. در سال 73، این برند را به ثبت رسمی رساند.

همانند مارتین مارژلا، ری کاواکوبو شخصی است که در مصاحبه‌های کمی شرکت کرده چون اعتقاد او این است که آثارش، گویای همه چیز هستند و نیازی به توصیف آنها نیست. Rei Kawakubo به طراحی لباس‌هایی معروف است که ترکیبی از پوشاک سنتی ژاپن و هنر مدرن هستند که با روش‌های آوانگارد طراحی، تولید و ارائه می‌شوند.

سبک ری کاواکوبو در طراحی لباس و هنر

رِی در محیطی بزرگ شده بود که باعث بوجود آمدن دو وجه در طرز فکر و شخصیت‌اش شده بود؛ تحصیلات او در ادبیات، هنر و زیبایی شناسی شرق و غرب، او را تشویق به حفظ میراث باستانی ژاپنی می‌کرد و زندگی شخصی‌اش، او را تشویق به آوانگارد و پیشرو بودن.

هنگامی که آثار رِی در رانوی‌ها رونمایی می‌شد، همه از آیتم‌ها و ظاهر مدل‌ها شوکه می‌شدند. ژورنالیست‌ها و منتقدان نمی‌دانستند که نظرشان درباره کارهای این طراح چیست و اغلب، گزارش‌هایی که از این رانوی‌ها منتشر می‌شدند، منفی بودند. هدف رِی هم همین بود؛ برانگیختن احساسات مختلف با زیر پا گذاشتن بر هرچیزی که آن زمان در صنعت عادی و نرمال بودند.

این موضوع، ما را به یکی از عناصر اصلی در کارهای Rei Kawakubo می‌رساند و آن، ریسک پذیری او در فراتر رفتن از مرزهاست. رِی بارها گفته است که هدفش از بین بردن و شکستن هنجارهاست. اگر بخواهیم کارهای ری کاواکوبو را با مارتین مارژلا مقایسه کنیم، به این نتیجه می‌رسیم که آوانگارد بودن در آثار مارژلا، تا حدودی از دیدها پنهان هستند و نیاز به کمی دقت و تیز بینی دارند. آثار کاواکوبو، به قدری آوانگاردند که نمی‌توان آن را نادیده گرفت. شاید بتوان گفت که این طراح ژاپنی، کسی است که نمایش لباس‌های کاملا غیرعادی و نامتعارف را در دنیای فشن مطرح کرده است.

برخی از آیکونیک‌ترین لوک‌های این طراح، پوشاک ناتمام، ترکیب زیبایی شناسی ژاپنی با پوشاک آوانگارد، لباس‌های انتزاعی و مجسمه‌مانند و جالب‌تر از همه، لوک‌های غیرقابل درک هستند. یکی دیگر از عناصر اصلی در طراحی رِی، استفاده از دو رنگ سیاه و سفید است.
درونگرایی و اجتماعی نبودن ری کاواکوبو، نقش بسیار مهمی را در آثارش بازی می‌کند؛ آثار او اغلب به رنگ سیاه و سفید هستند و ناتمام بودن آیتم‌ها، حس غیبت و وجود نداشتن چیز بخصوصی را تداعی می‌کنند. همچنین، نبود تقارن، وجود نقص‌های مشهود و طراحی‌های نامتعارف، بخش بسیار مهمی از هویت آثار کاواکوبو هستند.

در ژاپن، پیش از ورود او به دنیای غرب، ری و برندش Comme des Garçons، به عنوان Crow Gang یا کلاغ‌ها معروف بود. این لقب، بخاطر استفاده از رنگ سیاه در تمامی آیتم‌ها به ری و برندش داده شده بود و در آن زمان (دهه 80 میلادی) استفاده از رنگ‌های تیره، نبود تقارن و مفاهیم انتزاعی، کمی نا آشنا و جدید بودند.
در آخر، به مهم‌ترین عنصر در کارهای ری کاواکوبو می‌رسیم و آن، آوانگارد بودن است. در دنیایی که طراحان لباس و برندهای مطرح، تلاش می‌کنند تا مهارت خود در طراحی و تولید زیباترین محصولات را نشان دهند، اشخاصی مانند رِی، اینجا هستند که این هنجار را به طور کامل از بین ببرند.
به عنوان کسی که “مبارزه با نرمال بودن” را به عنوان مسیر اصلی خود مشخص کرده، ری کاواکوبو کسی است که تعهد زیادی به این کار نشان می‌دهد و با برگزاری هر ایونت، او با شوکه کردن دنیای فشن، تاثیر خود را بر آن می‌گذارد.

آثار و پروژه‌های مشهور این طراح تاثیرگذار در فشن

مشهورترین طراحان فشن، آثار و پروژه‌هایی را در کارنامه‌هایشان دارند که آنها را به شهرت جهانی رسانده است. ری کاواکوبو هم از این موضوع مستثنی نیست و در کارنامه او، چندین کلکسیون پوشاک، پروژه‌های هنری و… وجود دارد که او را به یکی از تاثیرگذارترین طراحان فشن آوانگارد تبدیل می‌کند. در این بخش، به برخی از این آثار و پروژه‌ها پرداخته‌ایم:

کلکسیون Destroy-1982:

ری کاواکوبو، تصمیم گرفته بود که هنر و دیدگاه خود را به کل دنیا نشان بدهد و برای اینکار، یکی از کلکسیون‌های خود را در سال 1982 در پاریس نمایش داد. میهمانان که اکثریت آنها فعالان و ژورنالیست‌های فشن بودند، در سالن حاضر و مستقر شدند. صدای طبل‌های ژاپنی به صدا درآمد؛ گویا قرار است که نبردی خونین در رانوی اتفاق بیافتد.
مدل‌ها وارد شدند و همه آنها، لباس‌های کاملا سیاه‌رنگ بر تن داشتند. پوشاک پاره، ناقص و سیاه آنها، چیزی شبیه به صحنه‌هایی از آخرالزمان و یا یک نبرد بودند. مدل‌ها به جای آرایش‌های زیبا و ظریف، آرایش جنگی بر چهره‌هایشان داشتند. ژورنالیست‌ها نمی‌دانستند که موضوع از چه قرار است و به همین خاطر، چیزی که فکر می‌کردند را بازتاب دادند.
برخی، این کالکشن را انتقام ژاپن بابت بمباران هیروشیما دانستند و برخی دیگر، این ایونت را کاملا عجیب، نامفهوم و غیر منتظره. کاواکوبو، قصد آغاز یک انقلاب را با نمایش این کالکشن نداشت اما پس از این ایونت، نام Comme des Garçons در همه جا مطرح شد؛ بخصوص میان طرفداران Anti-Fashion و فشن آوانگارد.
موفقیت و شهرت حاصل از این ایونت، باعث شد که در سال 1983، کاواکوبو اولین فروشگاه خود در پاریس را افتتاح کند و به دنبال آن، افتتاح چندین فروشگاه از این برند در شهرهای مطرح دنیا مانند نیویورک و… دهه 80 میلادی، دوران موفقیت آمیزی برای کاواکوبو و برندش بود و در طول همین دهه، بیش از سیصد فروشگاه Comme des Garçons در سرتاسر دنیا افتتاح شدند. اما کار رِی، تازه آغاز شده بود.

منظور از نام Destroy در این کالکشن، تمایل کاواکوبو به نابودی هنجارها، نرمال بودن و کلیشه‌های آن زمان بود. همچنین تِم حاکم بر این ایونت، نابودی، نبود تقارن و آشوب بود.

انتشار مجله Six:

طراحان اغلب به انتشار مجله‌هایی روی میاورند که نمایشی کامل از هنر، مهارت، سبک کارشان و… است. در سال 1988، ری کاواکوبو، مجله Six را منتشر کرد که نامش از حس ششم الهام گرفته شده بود. در این مجله، رِی از ارائه توضیحات طولانی و پیچیده امتناع کرده بود و در عوض، تصاویر گویای داستان بودند.
تصاویر این مجله، تمرکز زیادی بر هوشیاری انسان، سورئالیسم، هنر و معنا داشتند تا فشن. کاواکوبو با عکاسان مطرحی همچون Bruce Webber همکاری کرد تا بهترین تصاویر را به ثبت برساند. با نگاهی به این مجله، متوجه می‌شویم که رِی، تنها یک طراح فشن نیست بلکه بیشتر تمرکز او، بر هنر، فلسفه و معناست.

کلکسیون Lumps and Bumps:

: در طول سال‌ها، ری از چندین کالکشن رونمایی کرد که بسیار خاص بودند. یکی از این کالکش‌ها، Lumps and Bumps است که هدف آن، به چالش کشاندن استانداردهای زیبایی در دنیای فشن بود. مدل‌ها، اغلب بخش بسیار مهمی از دنیای فشن هستند و زیبایی آنها، به معنای زیبایی برندها است.
از نظر یک طراح لباس آوانگارد مانند ری کاواکوبو که عقاید فمینیستی داشت، این موضوع باید تغییر می‌کرد. اصلاح تعاریف موجود از فرم‌های رایج بدن در صنعت مد، یکی دیگر از موضوعاتی است که رِی در آن فعالیت دارد و با رونمایی از این کالکشن (Body Meets Dress, Dress Meets Body) در بهار سال 1997، کاواکوبو چیزی که در ذهن داشت را به دنیا نشان داد.
هنگامی که مدل‌ها وارد صحنه شدند، حضار، زنانی را دیدند که گویا بدن‌هایی دفرمه دارند؛ لباس تن مدل‌ها، دارای برآمدگی‌های متعددی بود که شکل بدن‌هایشان را تغییر می‌داد. این کالکشن، دیدگاه ری نسبت به بادی فرم‌های ایده‌آل بدن را نشان می‌داد و داشتن چنین دیدگاهی در دورانی که زیبایی مدل‌ها، اهمیت زیادی داشت، انقلابی محسوب می‌شد.

سایر آثار ری کاواکوبو، پوشاک و آیتم‌های کاملا انتزاعی و Conceptual هستند. برخی مدل‌ها شبیه به اشکال هندسی، در رانوی قدم می‌زنند، برخی شبیه به مجسمه‌های متحرک و برخی دیگر، آیتم‌هایی برتن دارند که توضیح و توصیفشان سخت و گاهی غیر ممکن است.
یکی از این آثار انتزاعی، لباس لایه لایه و قطعه قطعه است که شباهت زیادی به پوشاک سنتی ژاپنی دارد. این اثر، انعکاسی از تسلط کاواکوبو به تاریخ و ادبیات ژاپنی و طراحی آوانگارد است و مهم‌تر از همه، Deconstruct کردن هنجارهای سنتی ژاپنی که طبق آنها، بی نقصی از هرچیزی مهم‌تر است. (Deconstructivism بخش مهمی از طراحی لباس آوانگارد است که تمرکز آن بر ساختار شکنی و مخالفت با چیزهای نرمال است).
ناتوانی افراد در توضیح و توصیف آثار کاواکوبو، بخشی از هویت این طراح است و هدف او، طراحی آیتم‌هایی است که به طور عمدی، قابل فهم نیستند. خود رِی در چندین مصاحبه گفته: “اگر کسی قادر به تحلیل کامل آثار من باشد، این به این معناست که من کارم را اشتباه انجام داده‌ام.”

تاثیر و میراث ری کاواکوبو در دنیای فشن

در دنیای فشن، لیستی بلند از اشخاصی وجود دارد که میراث و زحماتشان در تاریخ این صنعت ثبت شده و تعداد زیادی از طراحان مدرن در حوزه فشن، از این افراد الگو برداری می‌کنند. رِی کاواکوبو، شخصی است که به او لقب :”Your favorite designer’s favorite designer” را داده‌اند (طراح محبوبِ طراح محبوبتان).
مقام و مرتبه این طراح ژاپنی در دنیای فشن، بی دلیل ازآن او نشده است. در طول سال‌هایی که او فعالیت می‌کرد، با رونمایی از هر کالکشن، انقلابی آغاز می‌شد که استانداردهای طراحی فشن آوانگارد را جا‌به‌جا و تحولی اساسی در صنعت فشن ایجاد می‌شد. یکی دیگر از ویژگی‌های این طراح لباس تاثیرگذار، تعهد و ایمان او به کارش است که به او، شجاعت کافی برای ریسک کردن را می‌دهد.
پس از آغاز فعالیت رِی، افرادی مانند مارتین مارژلا، Raf Simons و بسیاری دیگر شروع به کار کردند. همچنین، کسانی که به عنوان شاگرد و کارآموز در کنار ری فعالیت داشتند، امروزه همگی از موفق‌ترین اشخاص در صنعت فشن هستند؛ افرادی مانند Junya Watanabe که رئیس برند Comme des Garçons: Junya Watanabe است، Tao Kuihara و Kei Ninomiya که پس از بازنشستگی رِی، ریاست برند او را بدست گرفتند.
با وجود اینکه امروزه، خود ری نقش پررنگی در اداره برند خود ندارد، کار و میراث او، توسط جانشینانش ادامه پیدا کرده و امروزه با وجود صدها فروشگاه در سرتاسر دنیا، Comme des Garçons، همچنان یکی از برندهای موفق است. یکی دیگر از ایده‌های موفق رِی، تاسیس فروشگاه Dover Street Market است که تمرکز آن، فروش محصولات دیزاینر و خاص است.
فروشگاه‌های DSM به ارائه هنرمندانه و انتزاعی مشهور هستند و در چندین شهر مهم دنیا، فعالیت می‌کنند. حال، شهرت و اعتبار کاواکوبو در این موارد خلاصه نمی‌شود بلکه این طراح به عنوان کسی که الگویی برای طراحان خلاق و آوانگارد امروزی است، شناخته می‌شود.

نتیجه گیری

اغلب می‌شنویم که فشن یک تجارت است. این موضوع قطعا درست است اما اگر این صنعت را یک سکه در نظر بگیریم، تجارت یک وجه و هنر، وجه دیگر آن است. ری کاواکوبو شخصی است که در میان سایر طراحان فشن آوانگارد، تلاش بر حفظ جنبه هنری، فلسفی و مفهومی فشن دارد.
تاثیر این طراح ژاپنی بر دنیای فشن در همه‌ی بخش‌های آن حس می‌شود و اگر از طراحان مطرح امروزی درباره او بپرسید، قطعا به شما خواهند گفت که از رِی الگو می‌گیرند. نکته جالب اینجاست که رِی با وجود اینکه اکنون 79سال سن دارد، هنوز هم در دنیای هنر و فشن فعال است و در طول تمام این سال‌ها، هیچ افتی در کار او دیده نشده است.