مد پایدار یا فشن سبز (Sustainable fashion) چیست؟

تا به حال شده که بخواهید مصرع «کم گوی و گُزیده گوی چون دُر» را با اندکی تغییر به « کم پوش و گُزیده پوش چون دُر» تبدیل کنید؟ شاید برای شما تعجب برانگیز باشد و با خودتان بگویید: «آخه چه ربطی داره؟». دلیل مهمش این است که همه ما، یا خودمان این طور هستیم و یا این که در اطرافمان افرادی را می‌شناسیم که علاقه‌ای به لباس زیاد داشتن ندارند و ترجیح می‌دهند از جنس پارچه‌های خاصی استفاده کنند. حساسیت آن‌ها یا به‌خاطر این است که ترجیح می‌دهند پولشان را جمع کنند و لباس کم اما با کیفیت بخرند یا افرادی هستند که علاقه بسیاری به محیط‌زیست دارند و رنج آن را درد خودشان می‌دانند و برای حفظ محیط‌زیست سالم از هیچ تلاشی دریغ نمی‌کنند.

به همین منظور، در سال‌های اخیر تا به امروز، تعداد افرادی که چنین دیدگاهی دارند و به آن عمل می‌کنند، در حال بیشتر شدن است و به‌دنبال آن نیز، عبارت مد پایدار، مد یا فشن سبز، مد اخلاق گرا یا به‌قول فرنگی‌ها (Sustainable Fashion) را که ارتباط مستقیمی ‌با این موضوع دارد، بیش از پیش از زبان اغلب دوستداران محیط زیست و فعالان عرصه مد و فشن می‌شنویم.

در این مطلب، به صورت کلی بگوییم که مد پایدار چیست و چرا بسیار مهم است؟

فشن و محیط زیست

واقعیت این است که در بیش از ده درصد انتشار گازهای گلخانه‌ای جهانی، رد پای کربن وجود دارد و به همین دلیل، همه مدارک نشان می‌دهند که صنعت مد به معنای واقعی کلمه در حال تخریب کردن محیط‌زیست است. این موضوع باعث اعتراض فعالان و دوستداران محیطزیست شده است که در میان آن‌ها، افرادی وجود دارند که خودشان هم در صنعت مد و فشن فعالیت می‌کنند.

از این‌رو باید در این صنعت تغییرات زیادی به وجود بیاید تا از آسیب‌های جدی‌تر به محیط زیست جلوگیری شود. آگاه کردن مردم از مد‌پایدار و شیوه‌های آن و همچنین نقش مهمی‌ که می‌تواند برای تغییرات مطلوب در زمینه مد و فشن ایفا کند گام بزرگی برای این منظور است.

یکی از راه‌حل‌های قابل اجرا و کمک‌کننده به محیط زیست این است که کم‌کم، فرمان صنعت مد از فست فشن یا همان مد سریع که در نقطه‌ی مقابل مد پایدار وجود دارد و پر است از تولید انبوه لباس و کیف و کفش و… بی‌کیفیت و ارزان و درنتیجه آلودگی محیط‌زیست و گرفتن جان حیوانات بی‌گناه، به سمت مد پایدار بچرخد؛ اما این کار باید به صورت استاندارد صورت بگیرد و تمامی‌جوانب آن رعایت شود تا به گونه ای نباشد که مشکلات اقتصادی به وجود بیاورد.

تعریف مد‌پایدار از زبان متخصصان

یکی از تعاریف مهمی‌که عده‌ای از متخصصان مد پایدار تا به امروز برای آن ارائه داده‌اند، این است: «مد پایدار یک اصطلاح فراگیر است که محصولات، فرآیندها، فعالیت‌ها و عملگران (سیاست‌گذاران، برندها، مصرف‌کنندگان) را با هدف دستیابی به صنعت مدِ بدون کربن توصیف می‌کند که بر اساس برابری، عدالت اجتماعی، رفاه حیوانات و یکپارچگی زیست‌محیطی ساخته شده است».

تعریف مد پایدار در ویکی پدیا

اما تعریف ویکی پدیا از مد پایدار که از آن به عنوان “Eco-Fashion” یا فشن اقتصادی و “Re-Fashion” یا به‌عبارتی  تولید مجدد در چرخه‌ی فشن هم یاد می‌شود، این است: «جنبش و فرآیندی که تغییراتی را در محصولات و سیستم مد به وجود می‌آورد و آن‌ها را به سمت یکپارچگی و عدالت اجتماعی سوق می‌دهد».

اما طبق مطالعه انجام و نوشته شده در یکی از مجله‌های بازاریابی و مدیریت مد، مد پایدار شامل موارد زیر است:

«پیدا کردن منبع و تولید محلی، شفافیت در سراسر زنجیره‌ی تأمین، قابلیت ردیابی کردن فرآیندهای کاری و مواد خام، استفاده از مواد اولیه متناسب با محیط زیست و فراهم کردن شرایط کاری امن و دستمزد منصفانه».

چرا مد پایدار مهم است؟

حالا که به طور کلی متوجه شدید مد‌پایدار چیست، به این سوالات که زیاد هم پرسیده می‌شوند، فکر کنید که اصلا چرا مد پایدار مهم است؟ اصلا آیا جهان به مد پایدار نیاز دارد؟

بدون شک، پاسخ سوال دوم مثبت است؛ اگر می‌خواهید بدانید چرا؛ ما به چند دلیل اصلی که اشاره می‌کنیم؛ به دقت توجه کنید.

شاید باورش برایتان سخت باشد، اما واقعیت این است که در هر ثانیه در سراسر جهان، یک کامیون از زباله‌های نساجی در محل دفن زباله ریخته می‌شوند و یا می‌سوزند.

چه چیزی در صنعت پوشاک باعث تولید این حجم عظیم از زباله می‌شود؟ قاطعانه باید پاسخ داد: فست فشن یا همان مد سریع، زیرا خط تولید آن‌ها به صورت هفتگی، ترندهایی را راه اندازی کرده و در قالب محصولات بی‌کیفیت و ارزان‌قیمت وارد بازار می‌کند.

در حالی که تمام تمرکز مد پایدار و برندهایی که در این حوزه کار می‌کنند، تولید محصولاتی با کیفیت است که از مواد بادوام ساخته شده‌اند و به‌همین دلیل، کم پیش می‌آید که برندهای مد پایدار، دنبال‌کننده ترندهای فست فشن باشند.

مد پایدار؛ تضمین کننده شرایط کاری مناسب و دستمزد منصفانه

شاید فکر کنید که وقتی تولید انبوه نباشد، حتما شرایط کاری برای نیروی کار سخت می‌شود و در نتیجه او نمی‌تواند حقوق واقعی خود را دریافت کند، اما باید بگوییم اصلا این طور نیست. زیرا مد پایدار فکر تمامی‌این موارد را کرده است. با کمی‌ تحقیق در مورد مد پایدار و فست فشن، متوجه خواهید شد که نیروی کار فعال در تولید لباس‌های فست فشنِ ارزان قیمت با سختی کارِ زیادی روبروست و اغلب برندهای لباس‌های فست فشن محصولات خود را در کشورهای توسعه یافته‌ای تولید می‌کنند که حقوق نیروی کارشان پایین‌تر از مخارج زندگیشان است و دستمزد خوبی به آن‌ها نمی‌دهند و این تمام ماجرا نیست؛ چراکه نبود امنیت شغلی و بهداشتی، ساعات کاری طولانی و فشار مداوم برای تولید محصولات، همگی نشان‌دهنده بهره‌کِشی از نیروی کار است و قسمت تلخ این ماجرا آن جاست که گفته ‌شده در خط تولید فست فشن حتی از کودکان کار هم استفاده می‌شود.

این در حالی است که اولویت برندهای پوشاک پایدار، دستمزد منصفانه و فراهم کردن شرایط کاری امن برای نیروی کارشان است.

مد پایدار، دوستدار محیط زیست

با توجه به این که بیشتر لباس‌های فست فشن (مد سریع) از مواد نفتی مثل اکریلیک، نایلون، پلی‌استر و… تولید می‌شوند، در نتیجه فرآیند تولید و دفع آن‌ها به مقدار زیادی انرژی نیاز دارد که این موضوع می‌تواند آسیب جدی به محیط زیست وارد کند؛ در حالی که که مد پایدار برای تولید محصولات خود به انرژی و حتی آب کمتری نیاز دارد.

صرفه جویی در مصرف آب با مد پایدار

در حال حاضر، یکی از بزرگ‌ترین مصرف کنندگان آب در جهان، صنعت مد است چرا که آب نه‌تنها برای شستن لباس‌ها بلکه در فرآیندهای تولید، رنگرزی و تکمیل کار نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.

 شاید برایتان غیرقابل تصور باشد، اما باید بگوییم که برای تولید یک پیراهن نخی ۲۷۲۰ لیتر آب مصرف می‌شود و تولید یک شلوار جین به ۷۰۰۰ لیتر آب نیاز دارد! و در این میان، علاوه بر مصرف آب، تولید پوشاک باعث آلوده شدن آب شیرین می‌شود و آن را آلوده به مواد شیمیایی سمی‌ کرده و راه خود را به آبراهه‌ها باز می‌کند که این موضوع می‌تواند تاثیر منفی زیادی روی محیط  زیست بگذارد. در مقابل، بیشتر برندهای مد پایدار، سیاست‌هایی را برای مصرف بهینه‌ی آب درنظر گرفته‌اند که از طریق آن در طول تولید لباس، مصرف آب محدود می‌شود و همچنین، اولویت مد پایدار استفاده از منسوجات ارگانیک ساخته‌شده از کتان، کنف و پنبه‌ی ارگانیک است که همه آن‌ها در مرحله تولید به آب کمتری نیاز دارند.

مد پایدار و حقوق حیوانات

حیوانات، بخش حیاتی اکوسیستم انسان‌ها هستند و به همین دلیل هرنوع تهدید برای ایمنی حیات وحش و سایر حیوانات باید برای تمامی‌ انسان‌ها نیز نگران‌کننده باشد تا جایی که تمامی‌ کیف و کفش‌های چرمی‌ و همه‌ی محصولات تولیدشده از چرم حیوانات، پشم و پَر و همچنین کت‌های خز موجود در بازار که به‌راحتی فروخته می‌شوند، نه‌تنها روی جمعیت حیوانات بلکه روی زندگی بشر در کره زمین هم تثیرگذار هستند؛ در حالی که برندهای مد پایدار با استفاده از جایگزین‌هایی برای تولید محصولات چرم و خز، از حیوانات محافظت می‌کنند و اجازه نمی‌دهند که از آن‌ها برای تولید لباس استفاده شود و در عین حال تعادل اکوسیستم را هم حفظ می‌کنند.

درصورتی‌که پای مد پایدار درمیان نباشد، فشن آسیب‌های زیادی به حقوق حیوانات وارد می‌کند.

سخن پایانی

ما سعی کردیم که در این مقاله به طور خلاصه به اهداف مد پایدار اشاره کنیم؛ جریانی که تا حد زیادی توانسته محیط‌زیست را از دست فست فشن نجات دهد.در این میان دغدغه مندان محیط‌زیست و حامیان حقوق حیوانات و حتی برخی از فعالان و دوستداران مد و پوشاک تلاش می‌کنند که این فرهنگ را بیش از پیش در میان مردم رواج دهند تا کره‌ی زمین از دست کارخانه‌های فست فشن (مد سریع) نفسی راحت بکِشد.