لباس محلی کردی برای مردان و زنان کرد از قسمت های مختلفی تشکیل شده است و گاهی آداب خاصی در پوشش و حتی بستن شال کمر یا روسری زنان دارد.

لباس محلی کردی برای مردان و زنان کرد از قسمت های مختلفی تشکیل شده است و گاهی آداب خاصی در پوشش و حتی بستن شال کمر یا روسری زنان دارد.

کردهای ایران یکی از قدیمی ترین مردم و اقوام فلات ایران هستند که هم اکنون در مناطق وسیعی از این سرزمین زندگی می کنند. در میان آداب و رسوم این مردم، می توان هنوز یکی از زیباترین پوشش ها و لباس های دنیا را یافت. لباس هایی رنگارنگ و با جنس هایی عالی که در طول قرن ها توسط مردم کرد، چه در ایران و چه در عراق استفاده می شود. لباس محلی کردی برای مردان و زنان کرد از قسمت های مختلفی تشکیل شده است و گاهی آداب خاصی در پوشش و حتی بستن شال کمر یا روسری زنان دارد. جدای از جزئیات ظاهری که در میان هر یک از روستاها و قبایل کرد ایران دیده می شود، اشتراکات کلی در میان لباس محلی کردی دیده می شود.

قدمت لباس کردی به قدمت خود مردمان کرد برمی‌گردد و اگر بخواهیم به تصویری مستند از قدیمی‌ترین لباس کردی استناد کنیم، باید به مستندات تاریخی رجوع کنیم. در حجاری های ورودی کاخ آپادانا و در میان هدیه آوردندگان به بارگاه می توانید مردان کرد و ماد را ببینید که لباس هایی همانند لباس های محلی کردی مردمان کرد بر تن دارند.

لباس کردی آنچنان زیبا و البته راحت است که راه خود را تا دنیای مردن امروزی هموار نموده و همچنان توسط مردمان کرد نشین استفاده می شود. سیاحان و تاریخ نویسانی که از این مردم دیدن کرده اند، به زیبایی، متنوع بودن و دیگر خصوصیات لباس های محلی کردی اشاره کرده اند. همچنین این لباس محلی در جشنواره های بین المللی مد لباس همواره توانسته مقام اول را از آن خود نماید. پوشش مردان و زنان کرد همانند دیگر مناطق جهان بسیار با هم فرق دارد. در لباس زنان تنوع پارچه ها، تزئینات و رنگ را خواهید دید اما لباس مردان بسیار ساده و عموما از یک جنس پارچه هستند. هر دست لباس مردان کرد نیز برعکس لباس زنان کرد، تنها از یک رنگ شاخص کلی استفاده می کند.

پوشاک مردان و زنان کرد شامل تن‌پوش، سرپوش و پای‌افزار است. ساخت و کاربرد هریک از این اجزا، بسته به فصل، نوع کار و معیشت و مراسم و جشن‌ها با یکدیگر تفاوت دارد. هرچند پوشاک نواحی مختلف کردستان مانند اورامان، سقز، بانه، گروس، سنندج، مریوان و… متفاوت است، اما از نظر پوشش کامل بدن، همه با هم یکسان هستند. پیش از ورود پارچه، کفش‌های خارجی و سایر محصولات داخلی به کردستان، بیشتر پارچه‌ها و نیز پای‌افزار مورد نیاز توسط بافندگان و دوزندگان محلی بافته و ساخته می‌شد. از نظر بافت پارچه، منطقه سقز و از نظر ساخت پای‌افزار «گیوه» یا «کلاش» و «کالی» اورامانات و آبادی‌های پیرامون کوهستان شاهو مانند هجیج، نودشه و آبادی‌های نوسود شهرستان پاوه چون میریه، خانه‌دره، مژگان، مزوی و وزلی از عمده‌ترین نواحی بافت و صدور پارچه و پای‌افزار در استان به شمار می‌رفتند. جولایی و بافت پارچه و انواع منسوجات مانند بوزو، برمال، جاجم، بره، پوشمین، موج، جوراب، دستکش، زنگال و کلاء به عنوان حرفه یا کار جنبی بخشی از آبادی نشینان مناطق مختلف کردستان محسوب می‌شد. در چهار قسمت کردستان که شامل کردستان ایران، عراق، ترکیه و سوریه می‌باشد شاهد پوشش‌های گوناگونی از لباس کردی می‌باشیم به گونه‌ای که با کمی تغییر نسبت به یکدیگر شکل و ریخت زیبای خود را دارا می‌باشد که شکل و ریخت و قیافه ان برگرفته از نیاکانشان و با توجه به شرایط اب و هوایی و اقلیمی سازگار و درست شده است که ان را در جایگاه مهمی قرار داده است.

لباس مردان کرد

لباس مردان کرد عبارت است از:

چوخه: نیم‌تنه‌ای پنبه‌ای یا پشمی است که در ناحیه سقز، بانه و مریوان به آن «که وا» می‌گویند و درسنندج آن را «چوخه» می‌نامند.

پانتول: شلواری گشاد با دم‌پای تنگ است که «رانک» نیز نامیده می‌شود.

ملکی: نیم‌تنه‌ای بدون یقه است که از پایین نیم‌تنه تا بالا به وسیله دکمه بسته می‌شود.

لفکه سورانی:پیراهنی با آستین فراخ و بلند و زبانه‌ای مثلث شکل در انتهای آستین است که آن در حال عادی دور مچ یا بازو می‌پیچند.

شال: پارچه‌ای آجوری رنگ راه راه و گران‌قیمت که از آن کوا و پانتول می‌سازند دستار: یا «کلاغه» که به آن «دشلمه»، «مندلی»، «رشتی»، و «سروین» (سربند) نیز یم گویند و مردان به جای کلاه از آن استفاده می‌کنند.

فرنجی: یا «فره‌جی» که ویژه مردان ناحیه اورامانات است و از نمد ساخته و آماده می‌شود.

کله بال: نوعی از نمد پوششی است که چوپانان در مناطق چرای گله در صحرا استفاده می‌کنند.

پیچ و کولاو: کلاه محلی کردها را که معمولاً زنان کرد ان را با دقت و ظرافت خاصی و با نقش و نگارهایی بر جایی مانده از فرهنگ اصیل کردی می‌بافند معمولاً به رنگ‌هایی سیاه وسفید و به دو صورت کلاه بلند و تخت بافته می‌شود و در دست مصرف کنندگان قرار می‌گیرد البته بنا به گفته پیشینیان و به اعتقاد انها مرد نباید سرش لخت باشد.

پیچ: دستمالی است سیاه و سفید که با گذاشتن کلاه روی سر به دور کلاه پیچانده می‌شود و در قسمت پشت سر در درون دستمال قرار داده می‌شود تا شل نشود البته برادران بارزانی پیچ و کولاو شالشان به رنگ قرمز می‌باشد. البته اعراب نیز از این شال چه سیاه و سفید و چه قرمز رنگ برای پوشش خود استفاده می‌کنند.

کلاش: پاپوشی است به رنگ سفید که با ظرافت کامل توسط برادران هورامانی ساخته می‌شود که از بد بو شدن پا جلو گیری می‌کند و پا را خنک نگه می‌دارد از خصوصیات ان فصلی بودن ان است و نمی‌توان از ان در فصل زمستان ویا فصول باران زا استفاده کرد.

پوشاک زنان

لباس زنان کرد عبارت است از:

جافی شلواری همانند شلوار مردان است. این شلوار را زنان کرد، به ویژه زنان روستایی، هنگام کار می‌پوشند. در سایر مواقع، زنان شلوار گشاد از جنس حریر به پا می‌کنند.

کُلُنجِه نیم‌تنه‌ای است که روی پیراهن بلند می‌پوشند و رد اورامان آن را «سوخمه» می‌نامند و از پارچه‌زری یا مخمل دوخته می‌شود.

شال: از پارچه‌ای زیبا بر ریو لباس در ناحیه کمر بسته می‌شود.

کلاو یا کلاه که از جنس مقوا و به شکل استوانه‌ای کوتاه است که آن را با پولک‌هایی رنگین به صورت بسیار زیبایی تزیین می‌کنند.

کُلکه: روسری یا دستاری است که به جای کلاه مورد استفاده زنان قرار می‌گیرد کلکه دارای رشته بلندی از ابریشم سیاه و سفید با ملیله‌دوزی است

لباس فاخر زنان کرد نیز شامل:

که وا:که عین کت مردانه کُردی است با این تفاوت که اولاً پارچه آن را رنگین انتخاب می کنندو ثانیاًخیلی کوتاه تر می‌دوزند؛ بطوری که حداکثر تا کمآآنها پایین می‌آید و ان را کولیجه می‌نامند و نیز جیبهای کت مردانه در ان دیده نمی‌شود.

کراس:یا پیراهن زنانه کُرد دارای دوختی ساده با بدنی بلند و دامنی گشاده و دراز است. بطوری که دامن پیراهن روی پای آنها قرار می‌گیرد و معمولاً آن را از پارچه‌های بسیار زیبا، نفیس و گران‌قیمت تهیه می‌کنند.

پشت تند:که عین همان پشتند مردانه است ولی زنها اغلب از نوع رنگارنگ آن استفاده می‌کنند. زنها وقتی پشتند را می‌بندند کمی از پیراهن خود را بالا می‌کشند بطوری که انتهای دامن از مچ پای آنها پایین‌تر نمی‌رود.

دستمال یا روسری:دستمال زنان کُرد پارچه‌ای است بسیار نازک و سه گوش که تارهایی در اطراف آن ایجاد می‌کنند و بدین وسیله بر زیبایی آن می‌افزایند، اغلب پولکهایی نیز با آن تارها می‌دوزند تا زیبایی آن را چند برابر کنند. هر چند در مراسم عروسی و فلکلور اکثراً روسری نمی‌بندند.

درپه:به جای شلوار پوشیده می‌شود و با دهانه‌ای تنگ روی مچ پای آنها قرار می‌گیرد ولی پوشش ساقهای آن بسیار گشاد می‌باش.

کلاو:یا کلاه زنان کُرد بسیار قشنگ و زیباست، این کلاه را از مقوا و به شکل استوانه کوتاهی درست می‌کنند و روی آن را با پارچه مخملی رنگین«معمولاً گلی یا سبزسیر»می‌پوشانند و بعد روی آن را با پولکهای رنگین یا طلایی و گلابیونهای زرین، مزین می‌سازند. این کلاه را بوسیله یک رشته طلا که لیره یا نیم پهلوی‌هایی به آن می آویزندو از زیر چانه عبور می‌دهند، روی سر نگاه می‌دارند و دستمال را روی آن می‌بندند، رشته‌ای که کلاه را به آن صورت نگاه می‌دارد«قطاره»نام دارد و اغلب آنهایی که قدرت مالی بیشتری دارند از آن استفاده می‌کنند و در دو طرف، در محل اتصال ان با کلاه یک گل طلائی آویزان می‌نمایند. خانمهای متشخص کُرد اغلب به جای کلاو ازگلگله استفاده می‌کنند.

گلگله رشته طویلی از ابریشم سیاه و سفید است که آویزه‌های ابریشمی دارد و از روی روسری به شکل جالبی بسته می‌شود.

لباس مردان و زنان کُرد از سه قسمت اصلی تن پوش، سرپوش و پای افزار تشکیل شده است. همچنین لباس مجالس و مهمانی ها با لباسی که برای روزمرگی استفاده می شود، بسیار متفاوت است. اگر به نواحی مختلف کردستان مانند اورامان‌، سقز، بانه‌، گروس‌، سنندج‌، مریوان یا اقوام کرد نشین شمال خراسان یا کرد کرمانج دقت کنید، در جزئیات لباس محلی کردی آن ها تفاوت های بسیاری پیدا خواهید نمود. حتی بستن شال کمر مردان در هر منطقه با منطقه ای دیگر متفاوت است. با این وجود پوشش کامل بدن در کلیت و در لباس های محلی کردی با یکدیگر یکسان است.