عکس از: Edward Berthelot
پارچه شنل یکی از پارچههای محبوب و خوشدوخت برای لباسهای پاییزی و زمستانی است که با اینکه همیشه در بازار وجود دارد، بهتازگی دوباره ترند شده است. اگر دوست دارید بیشتر با این پارچه آشنا شوید، این راهنمای جامع را بخوانید.
پارچه شنل چیست؟
پارچه شنل (Chenille) نوعی پارچه محکم است که ظاهری نرم، کرکی و پرزدار دارد. روی آن خطوطی تقریبا مشخص وجود دارد که باعث میشود این پارچه شبیه مخمل کبریتی به نظر برسد، با این تفاوت که خطوط مخمل کبریتی عمیقتر است.
برای تولید پارچه شنل، ابتدا نخ شنل را تهیه میکنند. اولین بار در دهه ۱۷۸۰ بود که نخ شنل به روش لنو (leno) ایجاد شد. در این روش، دو نخ تار را به دور یک نخ پود میپیچند. پارچهای که از آن حاصل میشود، پارچه لنو نامیده میشود. سپس این پارچه را بهصورت نواری برش میدهند تا نخ شنل درست شود.
در طی سالها، روش تهیه شنل تکامل یافته و تغییراتی در آن صورت گرفته است. امروزه برای تولید این پارچه، فرایند زیر را طی میکنند:
- ابتدا نخهایی با طول کوتاه (خطوط آبیرنگ در تصویر) را بین دو نخ اصلی (خطوط نارنجیرنگ در تصویر) قرار میدهند؛
- سپس نخهای اصلی را به دور نخ کوتاه میپیچند که باعث میشود شکل حلقه به خود بگیرند؛
- سپس محصول ایجادشده را بهصورت نواری برش میزنند. این نوارها همان نخ شنل پرزدار هستند؛
- حال برای محکمکردن پرزها باید در هسته نخهای کوتاه، نایلون با نقطه ذوب پایین قرار داد؛
- بعد از آن نخها را بخار پز میکنند. نایلون پرزها را به نخ میچسباند تا از جای خود درنیاید.
حالا نخ شنل برای تهیه پارچه شنل آماده است. با بافتن این نخها پارچه شنل تهیه میشود که میتوان آن را برای مصارف مختلف به کار برد.
نکته: دلیل استفاده از نایلون این است که پرزها خیلی راحت ممکن است شل شوند و از جای خود در بیایند. اگر این اتفاق بیفتد، جای خالی پرز روی پارچه بهسرعت خودش را نشان میدهد و ظاهر زیبای پارچه را از بین میبرد. نایلون باعث میشود بعد از بخارپز کردن، پرزها محکم بچسبند.
واژهشناسی پارچه شنل
برخلاف آنچه تصور میشود، پارچه شنل اصلا ارتباطی با برند شنل (Chanel) ندارد و صرفا نوع نوشتار آنها در زبان فارسی یکی است. نام شنل از واژه فرانسوی Chenille گرفته شده است که نوعی کرم ابریشم پرزدار است. بنابراین منطقی است که خاستگاه این پارچه از فرانسه باشد. واژه شنل هم به نخ و هم به پارچه آن اشاره دارد.
تاریخچه پارچه شنل
قدمت پارچه شنل به حدود ۳۰۰ سال قبل برمیگردد. بنابراین، نسبتبه بسیاری از پارچههای دیگر، تقریبا جدید به حساب میآید. تا قبل از دهه ۱۸۳۰، نخ شنل در بازار موجود بود و از آن در بافت منسوجات استفاده میکردند. اولین کسی که این نخ را به پارچه آماده تبدیل کرد، مردی به نام الکساندر بوکانان (Alexander Buchanan) بود.
دهه ۱۸۳۰ و ظهور پارچه شنل
الکساندر بوکانان، سرکارگر کارخانه نساجی پیزلی، روش تولید انبوه پارچه شنل را اختراع کرد و برای اولین بار آن را به اسکاتلند وارد کرد. او از شنل، شالهای کرکی پرزدار تهیه میکرد. روش تهیه این شالها به این صورت بود که او ابتدا دستههای پشمی رنگی را در یک پتو میبافت و سپس آن را بهصورت نواری میبرید. سپس با غلتکهای حرارتی روی آن حرکت میکرد و حالت وز به آن میداد. نتیجه یک پارچه نرم و کرکی بهنام شنل بود. این روش بسیار سریعتر و راحتتر از روش سنتی بود.
کمی بعد، جیمز تمپلتون و ویلیام کوییگلی که با تقلید از فرشهای خاور زمین مخصوصا فرشهای ایرانی، به تولید فرش و قالی مشغول بودند، از تکنیک بوکانان در تهیه فرشهای کرکی استفاده کردند. این فرشها ماشینی بودند و به همین دلیل سرعت تهیه آنها بیشتر بود. این روش جدید را تمپلتون به نام خود ثبت کرد و در قرن نوزدهم و بیستم به یک تولیدکننده موفق فرش تبدیل شد.
سال ۱۸۹۵ و روتختی شنل
پارچه شنل بهمدت چند دهه برای تهیه فرش تزئینی به کار میرفت. در سال ۱۸۹۵، کاترین ایوانز، یک هنرمند صنایع دستی از دیترویت جورجیا، تکنیک سریعتری برای تهیه روتختیهای شنل اختراع کرد و با این کار، روش تهیه دستی این پارچه را احیا کرد. او زمانی که داشت برای برادرش و همسر او روتختی میدوخت، به این تکنیک دست یافت. از آن به بعد، روتختیهای دستباف با ظاهر گلدوزیشده با نام روتختی شنل محبوب شدند.
بهزودی روشی که ایوانز برای تهیه لحاف و روتختی شنل از آن استفاده کرد، در سراسر آمریکا رایج شد. این روتختیها حتی در دوران رکود اقتصادی هم توانست بسیاری از خانوارهای شمال جورجیا را نجات دهد. بهمرور زمان، از این روش برای تهیه فرش، سرویس حمام، قالیچه و موارد دیگر استفاده کردند. هنوز هم جورجیا تولیدکننده بزرگ فرشهای شنل است.
دهه ۱۹۷۰ و پارچه شنل برای پوشاک
در دهه ۱۹۳۰ شنل بهشکل گستردهای در اثاثیه منزل کاربرد داشت؛ ولی هنوز بهعنوان پارچه لباسی محبوب نشده بود. درواقع در دهه ۱۹۷۰ بود که این پارچه به انتخابی محبوب برای پوشاک تبدیل شد.
دهه ۱۹۹۰ و انجمن تولیدکنندگان شنل
در دهه ۱۹۹۰ این پارچه بهحدی محبوب شد که تولیدکنندگان آن تصمیم گرفتند انجمنی برای خودشان تشکیل دهند. به این ترتیب، انجمن بینالمللی تولیدکنندگان شنل (CIMA) تأسیس شد. مأموریت آنها بهبود و توسعه فرایندهای تولید بود.
دوران انقلاب صنعتی
در دوران انقلاب صنعتی، تولید شنل با ماشینآلات خودکار انجام گرفت که باعث شد هزینههای تولید تا حد زیادی کاهش یابد. از آن به بعد، پتوها و روتختیهای با قیمتهای مقرونبهصرفهتری وارد بازار شدند.
مواد اولیه برای تهیه پارچه شنل
شنل در اصل از مواد طبیعی نظیر ابریشم، پنبه یا پشم تهیه میشود؛ بااینحال، اغلب دارای ترکیبی از مواد مصنوعی نظیر پلیاستر، اکریلیک، ریون و اولفین است. این بدان معناست که حتی با مواد اولیه طبیعی هم، شنل پارچهای مصنوعی به حساب میآيد. تنها ترکیب کاملا طبیعی شنل، نخ شنل ۱۰۰درصد پنبه است که بهندرت تهیه میشود و فقط در مصارف خاصی به کار میرود. بسته به مواد اولیه، این پارچه ممکن است حالتی پر مانند داشته باشد یا کمی زبر باشد.
خواص و ویژگیهای پارچه شنل
پارچههای شنل دارای چندین ویژگی عالی هستند که آنها را برای محصولات نساجی خاص ایدئال میکند. برخی از این ویژگیها عبارتاند از:
ویژگی رنگینکمانی
یکی از ویژگیهای فوقالعاده شنل خاصیت رنگینکمانی آن است. معمولا در پارچههای دیگر، این ویژگی از رنگینکمانیبودن الیاف و نخهایی که در آنها به کار رفته است ایجاد میشود؛ اما درباره شنل، این ویژگی بهدلیل تغییر زاویه نخها و بازتاب نور است.
الگوی نواری در تکنیک بافت این پارچه باعث میشود این پارچه از زوایای مختلف ظاهری متفاوت پیدا کند و نوعی ویژگی رنگینکمانی جالب در آن ایجاد شود. اگر در جایی پرده یا مبلمانی دیده باشید که رنگشان با کاهش نور محیط در طول روز، بهشکلی زیبا تغییر میکند، پارچه آنها همان پارچه شنل است.
افت زیبا در عین ضخامت
یکی از جالبترین ویژگیهای پارچه شنل این است که با وجود ضخامت زیاد، افت بیعیبونقصی دارد. این پارچه برخلاف ساتن یا ابریشم که زیاد شل هستند، هم شکل خود را حفظ میکند و هم بهاندازه کافی لخت است. همین ویژگی شنل باعث میشود این پارچه برای لباس شب عالی باشد. هنگامی که راه میروید یا میرقصید، دامن آن بهزیبایی حرکت میکند و استایلی مجلل و شیک به شما خواهد داد.
این ویژگی پارچه شنل برای پرده هم بسیار مناسب است.
بافت کرکی و نرم
پارچه شنل، بافت کرکی و نرمی دارد که حالتی پرمانند و حسی مخملی به آن میبخشد. همین کیفیت بافت شنل عامل اصلی محبوبیت آن برای لباسهایی مانند پلوور، کت، شال و حتی مبلمان و روتختی و پتو است.
دوامپذیری و مقاومت در برابر سایش
یکی از بارزترین ویژگیهای شنل دوام و ماندگاری آن است. وقتی از بادوامبودن آن صحبت میکنیم، بهمعنای مقاومتی است که دربرابر سایش و پارگی دارد. به همین دلیل، این پارچه برای مبلمان یا فرشها در مکانهایی که تردد زیاد است ایدئال است. این پارچه بهراحتی کیفیت خود را از دست نمیدهد و به همین دلیل برای لباسهای روزمره هم بسیار مناسب است.
جذب آب و رطوبت
شنل پارچهای بسیار جاذب است، بنابراین برای روزهای بارانی مناسب نیست. این پارچه هر مایعی را جذب میکند و در خود نگه میدارد. بااینحال، همین ویژگی آن باعث میشود برای حوله حمام و حوله دستی یا ربدوشامبر مناسب باشد.
تنوع زیاد رنگ
پارچه شنل در رنگهای بسیار متنوعی موجود است. با هر سلیقهای که دارید میتوانید رنگهای زیبای این پارچه را انتخاب کنید.
چندمنظورهبودن
از پارچه شنل میتوان در طیف وسیعی از محصولات استفاده کرد. علاوه بر پوشاک مانند ژاکت، پلوور، پیراهن، کت، پالتو، ربدوشامبر و اکسسوریهایی مانند کیف، دستمالگردن، شالگردن و کراوات، این پارچه در لوازم دکوراسیون داخلی نظیر رومبلی، پرده، قالی، پتو، لحاف، روبالشی و روتختی کاربرد دارد. این بافت مخملی این پارچه است که آن را برای همه این موارد مناسب میکند.
گرم و نرم بودن
پارچه شنل گرم و نرم است و به همین دلیل، برای لباسهای پاییزی و زمستانی مناسب است. جالب اینجاست که این پارچه با وجود گرمبودن، اصلا سنگین نیست و میتوانید با پوشیدن آن احساس راحتی کنید. تنها مشکل آن این است که برای روزهای بارانی مناسب نخواهد بود.
نواع پارچه شنل
شنل بسته به الیافی که از آن تهیه میشود میتواند انواع مختلفی مانند شنل پشمی یا شنل ابریشمی داشته باشد؛ اما در دستهبندی دیگر، فقط دو نوع پارچه شنل داریم:
پارچه شنل طبیعی
این نوع پارچه شنل معمولا از الیاف ۱۰۰ درصد پنبهای تهیه میشود و بیشتر برای محصولات ظریفی مانند لباس کودک کاربرد دارد. این پارچه هم گرانتر است و هم دوام کمتری دارد. بااینحال، هنوز هم نسبتبه سایر پارچهها میتواند تا حدودی فرسودگی و پارگی را تحمل کند. نوع لوکس پارچه شنل کمتر در بازار پیدا میشود.
پارچه شنل مصنوعی
این پارچههای شنل رایجترند و تقریبا برای هرچیزی که جزو اثاثیه منزل باشد به کار میروند. در این نوع شنل بیشتر از الیاف مصنوعی یا ترکیبی از الیاف طبیعی و مصنوعی استفاده میکنند و به همین دلیل، بافتی قویتر دارند. درنتیجه میتوانند دوام بیشتری داشته باشند.
کاربردهای پارچه شنل
در این بخش، کاربردهای پارچههای شنل در صنعت نساجی را بررسی میکنیم.
اثاثه یا لوازم دکوراسیون داخلی
یکی از رایجترین کاربردهای شنل، روکش مبلمان است. پارچههای اثاثه یا لوازم داخلی باید بادوام و ضخیم باشند و بهراحتی بتوان آنها را استفاده کرد یا برای شستشو تعویض کرد. پارچه شنل بهخوبی در تمام زوایای اثاثه جا میگیرند و همین باعث میشود کار با آن راحت باشد. علاوه بر آن، نرمی و راحتی شنل باعث میشود برای کاناپه راحتی یا صندلیهای راحتی بسیار مناسب باشند.
فرش و قالی
بسیاری از پارچهها نمیتوانند رفتوآمد و پاخوردنهای منظم را تحمل کنند؛ اما شنل بهاندازهای بادوام است که سالها میتواند در جاهای پررفتوآمد خانه پهن شود.
برای مقایسه، یک فرش مخملی دربرابر سایش بهشدت آسیبپذیر است و معمولا چند ماه نگذشته، پرزهای آن میخوابد و ظاهر ظریفش را از دست میدهد. درمقابل، فرشهای شنل بافتی نرم و لطیف دارند و جذابیت ظاهری آنها به خانه شما زیبایی میبخشد.
پتو، لحاف و روتختی
این پارچه گرمونرم برای پتو و روتختی و لحاف عالی است. برخلاف پارچه مخمل که پرزهای آن میخوابد، شنل در برابر سایش مقاوم است و بافت زیبای آن حسی از تجمل به تخت شما میدهد:
لحاف یکی از محبوبترین کاربردهای شنل است. برای تهیه لحاف شنل، هم میتوان مستقیم از نخهای شنل استفاده کرد و هم تکههای پارچه شنل را به هم متصل کرد. قدیمیها خوب میدانند لحافهای تکهدوزی چطور انجام میشد. این کار ظاهری مخملی و بافتدار به لحاف میدهد:
یکی از روشهای دوخت لحاف شنل، شلکردن نخ در اطراف درزهای لحاف است. این تکنیک ممکن است به نظر برخی افراد، باعث شود لحاف شلوغ و نامرتب به نظر برسد، اما برای بسیاری دیگر ظاهری روستایی و جذاب دارد.
انواع لباس و اکسسوری
یکی از کاربردهای شنل در صنعت مد است. از این پارچه میتوانید پلوور، ژاکت، کت، پیراهن، پالتو، شال، لباس شب، بلوز، شلوار و اکسسوریهایی مانند کیف استفاده کنید. برخی از لباسهای تهیهشده از شنل بسیار گرانقیمت هستند. برخی از آنها را در زیر ببینیم:
۱. ژاکت زنانه؛ برای خانمهای شیک
۲. ژاکت مردانه؛ سبک و راحت
۳. کت زنانه؛ شیک و ساختارمند
۴. پلوور؛ گشاد و گرمونرم
۵. روپوش جلوباز؛ برای روزهای پاییزی
۶. اورکت یا پالتو؛ برای روزهای سرد
۷. پلوور اورسایز؛ برای خانمهای توپر
۸. ربدشامبر حولهای؛ برای بعد از حمام
۹. ربدوشامبر کمربنددار؛ برای ساعات قبل از خواب
۱۰. لباس شب؛ لوکس و فوقالعاده
۱۱. انواع کلاه؛ برای خانمهای جذاب
۱۲. شالگردن؛ برای افراد دارای استایل مد روز
۱۳. شال و روسری؛ مخصوص روزهای زمستانی
۱۴. انواع کیف؛ ساده و مجلسی
مزایای پارچه شنل
۱. دوامپذیری: شنل بسیار بادوام است، بااینکه بافتی نرم و لطیف دارد. سایر پارچههای دارای بافت مشابه بهراحتی فرسوده میشوند، اما شنل ماندگار است.
۲. بافت کرکی و پرمانند: بافت کرکی و نرم شنل باعث میشود برای لباس منزل یا مبلمان و فرش راحت باشد.
۳. افت زیبا: با وجود ضخامت پارچه، شنل افت زیبایی دراد که باعث میشود برای لباسهای شب و شال مناسب باشد. بااینحال همیشه شکل و ساختار خود را حفظ میکند. بنابراین نه خیلی شل است و نه خشک. به همین دلیل مجلل و سنگین به نظر میرسد که باعث میشود استایلی شیک و گرانقیمت داشته باشید.
۴. ویژگی رنگینکمانی: نوع بافت ناهموار و تکنیک مورداستفاده در این پارچه باعث میشود نخها جهتهای متفاوتی داشته باشند و بهدلیل همین تضاد، جلوهای سهبعدی ایجاد میشود. نور در این پارچه از دو زاویه متفاوت، رنگهای مختلفی به خود میگیرد. شنل تنها پارچهای است که میتواند بدون اینکه الیاف رنگین در آن به کار رفته باشد، ویژگی رنگینکمانی ارائه دهد.
۵. حفظ حرارت بدن: شنل جزو لباسهای گرم برای روزهای سرد به حساب میآید. هم بوکانان و هم ایوانز وقتی از این پارچه برای شال، پتو و روتختی استفاده میکردند به این ویژگی درخشان شنل پی برده بودند.
معایب پارچه شنل
مانند هر پارچه دیگری، شنل هم دارای جنبههای منفی است که در ادامه آنها را بررسی میکنیم:
۱. پرزها ممکن است شل شوند: گاهی اوقات بافت شنل ممکن است شل باشد و پرزها از جای خود دربیایند. البته این موضوع بیشتر در پارچههای شنل ۱۰۰درصد طبیعی که نایلون ندارند شایعتر است. به جز آن، کیفیت پارچه هم نقش اساسی در آن دارد.
۲. رنگ آن ممکن است محو شود: شنل پارچهای بادوام است اما حفظ رنگ خوبی ندارد. بنابراین ممکن است دربرابر نور خورشید یا بهمرور زمان رنگشان محو شود. البته این محوشدن رنگ تدریجی است، یعنی سالها طول میکشد این اتفاق بیفتد.
۳. ممکن است کش بیاید: این مورد عیب شنل به حساب نمیآید؛ زیرا معمولا انقباض یا کشیدگی نخهای شنل بهخاطر مراقبت نکردن صحیح از آن است. مخصوصا وقتی این پارچه مرطوب است، بهراحتی کشیدگی پیدا میکند و هرگز به شکل سابق خود بازنمیگردد.
۴. نگهداری از آن دشوار است: پارچه شنل به احتیاط زیادی نیاز دارد. با اینکه بادوام است، اگر با آن درست رفتار نکنید، شکل زیبای خود را از دست میدهد. بااینحال، اگر هنگام شستن کمی دقت کنید، هیچ مشکلی برایش پیش نمیآید. اگر نمیتوانید آن را به خشکشویی بسپارید.
جایگزینهایی برای پارچه شنل
اگر میخواهید برای پارچه شنل جایگزین پیدا کنید، سه گزینه وجود دارند:
پارچه مخمل
با اینکه مخمل طرح راهراه یا دوام شنل را ندارد، بازهم پارچه زیبایی است که همان بافت نرم و پر مانند را ارائه میدهد. دوخت پارچه مخمل حتی از شنل آسانتر است، بهویژه اگر لباس شب یا لباسهای رسمی باشد.
برای شال یا روسری هم مخمل راحتتر از شنل است؛ زیرا انعطافپذیری بیشتر و وزن کمتری دارد. بااینحال، مخمل برای پارچه اثاثه و سایر منسوجات خانگی که باید دوام بیشتری داشته باشند، گزینه مناسبی نیست.
پارچه کُدری یا مخمل کبریتی
پارچه کدری مانند شنل طرح راهراهمانند دارد و خطوط روی آن مشخص است. بااینحال، کدری خطوط عمیقتری نسبت به شنل دارد. بافت هر دو صاف و مخملی است. بااینحال، کدری خشکتر از شنل است، به همین دلیل دوخت آن برای برخی لباسها کمی دشوار است. این ویژگی آن برای اثاثه یا منسوجات خانگی ایدئال است و همان دوام و احساس نرمی شنل را ارائه میدهد.
پارچه تافته
تافته میتواند جایگزین مناسبی برای شنل باشد؛ زیرا ضخامت هردو مشابه است و هردو افت مناسبی دارند. باینحال، تافته زبر است و فاقد بافت کرکی یا خطوط مشخص شنل است. یکی دیگر از ویژگیهای مشترک این دو پارچه طرح رنگینکمانی آنهاست که ظریف و خیرهکننده است. بااینحال تافته کمی براقتر است و برای لباس شب میتواند انتخاب بهتری نسبتبه شنل باشد.
راهنمای مراقبت از پارچه شنل
گفتیم پارچه شنل با وجود دوام زیاد، حساس است و این بهدلیل نخهای پرز آن است. نخهای آن ممکن است کش بیایند یا جمع شوند. متأسفانه بافت این پارچه بهگونهای است که اگر این اتفاق بیفتد، شکل پارچه بههیچوجه به حالت قبل بازنمیگردد. برای شستن لباسها یا محصولات تهیهشده از شنل، حتما با دست این کار را انجام دهید و آنها را با آب سرد بهآرامی بشویید. حتما برای خشککردن آن در جای صافی آن را قرار دهید تا خشک شود. اگر آویزانش کنید، کش میآید. اگر میخواهید این پارچه را در ماشین بشویید، آن را با آب گرم (نه داغ) بشویید و روی گزینه لباسهای ظریف قرار دهید. بهتر است از خشککن استفاده نکنید.
بهترین روش برای شستشوی محصولات پارچه شنل سپردن آن به خشکشویی است. آنها میدانند چطور از آن مراقبت کنند.
مهمترین کشورهای تولیدکننده شنل
برخلاف اکثر پارچهها، پارچه شنل در سراسر جهان تولید میشود و قطب تولیدی خاصی ندارد. فرانسه، آمریکا، اسکاتلند، استرالیا و بسیاری از کشورها میتوانند آن را تولید کنند.
تأثیر زیستمحیطی پارچه شنل
ازآنجاکه شنل جزو پارچههای مصنوعی به حساب میآید و نوع ۱۰۰درصد پنبه آن نادر است، پیامدهای زیستمحیطی مضری دارد. اثرات زیستمحیطی تولید این پارچه عبارتاند از:
- ابریشم، پشم یا پنبه غیر ارگانیک موادی ناپایدار هستند؛
- در فرایند تولید این پارچه ممکن است به کرم ابریشم، درخت توت یا گوسفندان آسیب برسد؛
- تولید این پارچه با انتشار گازهای گلخانهای همراه است؛
- ضایعات شیمیایی حاصل از تولید الیاف مصنوعی مانند فرمالدئید و آلکیلفنلها وارد آبها میشوند.
یکی از موارد مثبت این پارچه، دوامپذیری آن است که تا سالها میتوانید از آن استفاده کنید. این موضوع میتواند تا حدودی به کاهش زباله پارچهای کمک کند.
سخن پایانی
در این مطلب درباره پارچه شنل صحبت کردیم. این پارچه برای تهیه انواع پوشاک، اکسسوریها، مبلمان، دکوراسیون داخلی، پتو و روتختی و حتی قالی کاربرد دارد. نگهداری از آن کمی سخت است، اما با کمی دقت و مراقبت، پارچهای بادوام خواهید داشت که تا سالها از بافت مخملی و نرم آن لذت خواهید برد.
به نظر شما آیا میتوان راهی یافت که آسیبهای زیستمحیطی ناشی از پوشاک و پارچه را در سراسر جهان کاهش دهد؟ اگر در این زمینه اطلاعاتی دارید، در بخش دیدگاهها با ما به اشتراک بگذارید.