بارها و بارها راجع‌به تاثیرات فشن بر محیط زیست خوانده و شنیده‌ایم؛ بارها به مطالب مربوط به فست‌فشن و محیط زیست برخورده‌ایم، حالا شاید برایتان سوال پیش بیاید، آیا واقعا فشن به محیط زیست آسیب می‌زند؟

تاثیرات فشن بر محیط زیست

در جواب “آیا فشن به محیط زیست آسیب می‌زند؟” باید به سراغ آمار و ارقام و تمام موادی که این صنعت وارد محیط زیست می‌کند برویم. طبق آمار فشن دومین صنعت آلاینده‌ی جهان است.

برندهای فست‌فشن، که روز به روز به تعداد آن‌ها افزوده می‌شود، کارخانجات تولیدی بزرگ، انواع مواد پلاستیکی و پلی‌استری که برای تولید محصول در این صنعت به کار می‌رود و … همگی دست به دست هم می‌دهند تا دومین رتبه‌ی آلاینده بودن را از آن فشن کنند.

فشن و هوا

رابطه‌ی فشن با هوا از آنجایی شروع می‌شود، که کارخانجات تولید لباس روز به روز افزایش می‌یابد و از آنجایی که همیشه پشت هر تولید انبوهی پای یک آلودگی در میان است، گازهای گلخانه‌ای با هر خط تولید لباسی، وارد هوا می‌شود.

مد مسئول ده درصد از گازهای گلخانه‌ای موجود در هوا است. علاوه بر گازهای گلخانه‌ای طبق آمار حدود ۷۰ تن درخت برای تولید خمیر چوب قطع می‌شود. انتظار می‌رود این رقم تا چند سال آینده دوبرابر شده و جنگل‌زدایی برخی از جنگل‌ها را در معرض انقراض قرار دهد. البته پسماند لباس‌هایی که هر فصل سوزانده شده و وارد هوا می‌شوند را نیز نباید فراموش کرد.

فشن و آب

برای تولید انبوه لباس در کارخانه‌ها آب زیادی مصرف می‌شود. فشن سالانه چندین میلیارد تن آب تمیز مصرف می‌کند. در کنار آن برای کِشت پنبه، که یکی از پر مصرف‌ترین گیاهان برای تولید پارچه است و گیاهی تشنه محسوب می‌شود که دائما نیاز به آبیاری دارد چندین لیتر آب مصرف می‌شود. علاوه بر این‌ها روند رنگرزی پارچه‌ها به گونه‌ای است که انواع شوینده‌ها و مواد شیمیایی به کار رفته در آن وارد آب و خاک می‌شود. فشن مسئول ۲۰ درصد از فاضلاب جهانی نیز است.

فشن و خاک

شست و شوی لباس‌ها، مواد شیمیایی که هنگام رنگرزی پارچه مصرف می‌شود، مواد شوینده‌ای که برای شست و شوی لباس استفاده شده و وارد آب می‌شود، میلیاردها تن پسماند لباس و پسماندهای تولید کارخانه‌ای، همگی جزو ردپاهای فشن بر روی خاک است، که یا مستقیم وارد خاک می‌شوند و یا به صورت غیرمستقیم از طریق آب، خاک نیز آلوده می‌شود.

با وجود تمام این‌ها سوالی که مطرح می‌شود این است:

 چرا فشن متوقف نمی‌شود؟

در کنار تمام مواردی که گفته شد باید این را هم در نظر بگیریم، که فشن از جمله سود آورترین صنعت‌ها به حساب می‌آید. البته سودآور بودن فشن خود به علت احساس نیاز افراد به لباس بر‌می‌گردد. هرچند درحال حاضر خرید لباس بیشتر از اینکه نیاز به حساب بیاید نوعی تفریح محسوب می‌شود اما به هرحال اگر نیاز افراد و همچینین علاقه‌ی آن‌ها به لباس نبود قطعا این صنعت خیلی وقت پیش از پا در می‌آمد.

فرای تمام این موارد، فشن در حالت اصولی یک هنر است. هنری که ریشه در تاریخ ما دارد. با فشن می‌توان به تاریخ به فرهنگ و هویت افراد پی برد، که خود برای سرپا بودن یک صنعت کافی است.

پس چه‌کار می‌توانیم بکنیم؟

البته راه چاره خیلی وقت است، که ارائه شده اما از آنجایی که برندها و بیزینس‌های محدودی در فشن از این راه‌حل استفاده می‌کنند قسمت خیلی کوچکی از آسیب‌ فشن به محیط زیست را حل می‌کند. مد پایدار را می‌توان مد دوست‌دار محیط زیست نامید.

مد پایدار راه چاره‌ی صنعت فشن برای تمام رد پاهای خود بر روی اکوسیستم بود، اما تا زمانی که این روند به طور کامل بین مصرف کننده و تولید کننده جا نیفتد چندان تاثیری بر روی آسیب‌های زیست محیطی فشن نخواهد داشت. البته حمایت دولت‌ها در این زمینه می‌تواند بسیار کارآمد باشد. تبدیل شدن به یک برند مد پایدار خود هزینه‌های کلانی نسبت به برند‌های فست‌فشن دارد، پس اگر پشت برندها حمایت دولت‌ها باشد، اتفاقات خوبی می‌تواند رخ دهد.

از جمله

۱. تامین امکانات بازیافت پسماندهای لباس و پارچه به جای دفن و آتش زدن آن‌ها.

۲. همکاری در تامین امکانات لازم برای تولیدات گیاهی مثل پارچه‌های قابل بازیافتی که از پوست میوه‌هایی مثل پرتقال یا آناناس به دست می‌آید.

۳.  پیگیری برندهای فست‌فشن و قانون‌گذاری‌های سفت و سخت در راستای تولید مقدار کافی و پیگیری‌های قانونی در برابر فست‌فشن‌هایی که پسماند به جا می‌گذارند.

وظیفه‌ی ما

ما به عنوان مصرف کننده در قبال تاثیرات فشن می‌توانیم با حمایت و خرید از برندهای مد پایدار نقشی در این زمینه داشته باشیم. استفاده و خرید لباس‌های دست دوم نیز یکی از بهترین روش‌های حمایت از محیط زیست در مقابل فشن است. ریدیزاین و بازگرداندن یکی لباس به چرخه‌ی مصرف نیز از جمله راه‌های پیش‌‌رو در این زمینه است. 

با وجود تمام این موارد هنوزهم افراد زیادی علاقه‌ی شدید به برندهای فست‌فشن دارند، از دور ریختن لباس و خرید مجدد آن، بدون احساس نیاز لذت می‌برند و هنوز هم برندهای زیادی حاضر به پیوستن به جنبش مدپایدار نیستند و هزینه‌های تبدیل شدن به مدپایدار را بیشتر از هزینه‌هایی، که بر محیط زیست وارد می‌شود، می‌بینند.

چرا محافظت از محیط زیست؟

چرا محافظت از محیط زیست؟

همه ی ما هر روز بیشتر و بیشتر از اهمیت “محافظت از محیط زیست” میشنویم اما واقعا چقدر آن رو احساس میکنیم؟ آیا این موضوع هم مثل تمام خبرهای بد این روزها صرفا تبدیل به یک جمله‌ی خبری شده که بدون درک اهمیت و تاثیر آن با بی‌تفاوتی از کنارش رد میشیم؟ تا حدی حق داریم… انسان سردرگم امروزی با نگرانی‌های بی اندازه ای که دارد گاهی ناخودآگاه خود را از خبرهای بد کنار میکشد تا بتواند با حداکثر آرامش نایابی که امکان دارد روی کارش تمرکز کند. از نفسی که میکشیم و ممکن است آلوده به ویروس باشد تا بدهی‌های این ماه و هزاران دغدغه‌ی دیگر باعث میشود فکر کردن به این که جمعیت فلان مدل عروس دریایی افزایش پیدا کرده باشد برای ما کمی شبیه شوخی به نظر برسد.
پس امروز به ساده‌ترین حالت ممکن این موضوع را بررسی میکنیم که صنعت فشن، این غول بزرگ و اغواکننده‌ی اقتصاد دنیا چطور موفق شده تاثیری بذارد که چهار عنصر اصلی، پایه‌های شکل دهنده ی زندگی ما، که حتی نیاکان ما اون‌هارو میپرستیدند حالا کمر به نابودی بشریت و زمین بسته باشند؟
این لباس‌های زیبا و ترندهای رنگارنگ و احترام و جایگاهی که برای ما به ارمغان میاورند چه تاثیری روی آبی که هر روز مینوشیم، هوایی که تنفس میکنیم، خاکی که روی آن راه میرویم و آتشی که کره زمینمان را شکل داده میگذارند؟ پس از خواندن این مطلب درک میکنیم که نه تنها این عناصر بی‌اندازه بهم وابسته هستند، بلکه حتی عوامل نابود کننده ی آن ها هم فقط به یکی از دسته ها محدود نمیشوند و مثل یک چرخه ی ناقص هم دیگر را از بین میبرند.

آب

بدون تکرار مکرراتی مثل این که آب مایه حیات است و غیره و غیره، با یک نگاه اجمالی میتوانیم متوجه تاثیراث مستقیم صنعت فشن روی آب‌های کره ی زمین بشویم‌. مایلم جمله‌ی دردناکی از یکی از ساکنین روستاهای کشوری درحال توسعه نقل کنم که در اون محل، تعدادی کارخانه‌ی رنگرزی الیاف ساخته شده:” ما رنگ ترند فصل آینده مد رو از رنگ آب رودخونه‌ تشخیص میدیم قبل ازین که شما در ویترین‌ها با اون مواجه بشید.” همین جمله بدون هیچ حرف پس و پیش عمق فاجعه ی رنگرزی الیاف لباس‌هایی که شاید یک بار بیشتر پوشیده نشوند اما به هرحال با شدت تمام تولید میشوند را نشان میدهد. پسآب‌های غلیظ شیمیایی که آب رودخانه رو به نارنجی و بنفش تبدیل میکند و میکروفایبرهایی که با هربار شستن لباس‌های پلاستیکی در آب حل میشوند در نهایت به اقیانوس ها و سفره های آب زیرزمینی و گیاهان و جانوران راه پیدا میکنند و نیازی به گفتن نیست که در نهایت سر از بدن خودمان در خواهند آورد. اما شاید برای این که  راحت تر درک کنیم یک مثال واضح بد نباشد: ما در دنیای حاضر به صورت میانگین هفته ای  ۵ گرم میکروپلاستیک از طریق غذا و آبمان میخوریم که برابر با یک کارت اعتباری است!

همچنین صید بی‌رویه جانوران دریایی برای غذا و تولید مواد مختلف آرایشی باعث بهم خوردن اکوسیستم همان اقیانوسی میشود که تا ۸۰٪ از اکسیژنی که تنفس میکنیم را تولید میکند. هر نهنگ به اندازه ی ۳۰.۰۰۰ درخت جذب کربن دی اکسید دارد که به هیچ وجه قابل چشم پوشی نیست. شاید بتوان گفت اقیانوس به اندازه ی چهاربرابر جنگل آمازون برای تنفسمان به ما خدمت میکند. نقش اسفنج ها، فیتوپلانکتون ها،مرجان ها، کوسه ها و… همگی از حوصله‌ی این بحث خارج است اما باید بدانیم کوچک ترین تغییری که روی زمین رخ میدهد صدمات جبران ناپذیری در زیر آب به همراه خواهد داشت.

هوا

غیرممکن است کسی روی این زمین زندگی کند و درمورد اثرات کربن دی اکسید و گرم شدن کره‌ی زمین هزاران سخنرانی (بعضا بسیار کسل کننده) نشنیده باشد اما تابحال چقدر به تاثیر خودمان روی این گرمایش فکر کرده ایم؟ منِ جوانِ عاشق فشن با زندگی رومزه‌ی خودم چه اثری روی گرمایش زمین دارم؟ چند نفر از شما میدانستید که ما فقط یک سفر با هواپیما میزان co2 ای که با یک سال رژیم غذایی وگان به زمین وارد نشده را خنثی میکنیم؟ این لباس‌های زیبایی که پوشیده میشوند برای تک تک مراحل تولید اعم از الیاف و دوخت و فروش شاید بارها کره‌زمین را دور میزنند تا با کمترین هزینه اولیه ممکن تولید شده و درنهایت ته کمدهای ما مدت‌ها خاک بخورند. جدا از گازهای گلخانه ای که تولید این لباس‌‌ها به همراه دارد حتی تصور میزان سنگین co2 وارد شده به جو زمین با حمل‌ونقل‌های هوایی این اجناس هم سخت و دشوار است.
بعد از دوران همه‌گیری کرونا هوا هم به نوعی دشمن خونی انسان تبدیل شد و با حمل ویروس، ترس و وحشت زیادی در کل کره زمین بپا کرد. انسان‌ هم بلافاصله سپر پلاستیکی یک بارمصرفی برای دستگاه تنفسی بکار گرفت که شاید جالب باشد بدانیم تا ۴۵۰ سال دیگه حتی به قطعات کوچکتر هم تجزیه نخواهند شد. تابحال به تعداد ماسک‌هایی که در این سال‌های اخیر استفاده کرده ایم دقت کردید؟

خاک

به هیچ عنوان نمیتوانیم به سادگی حکم صادر کنیم که کدام یک از الیاف بکار رفته در لباس‌ها، پایداری بیشتری دارند اما چیزی که کاملا مسلم است نابود کننده بودن میزان سموم و آفت‌کش‌هایی است که برای الیاف به قولی “طبیعی” استفاده میشوند. برای مثال پنبه در اقلیم خشک و گرم به عمل میاید اما در کمال ناباوری به آب بسیار زیاد و آفت‌کش های سنگینی احتیاج دارد. با این حساب شاید تصور وزنی که -ناشی از مواد شیمیایی کشت و رنگرزی الیاف کالاهای مد بوده و- کمر خاک رو خم کرده کمی‌ آسان‌تر بشود.
در بهترین حالت که لباس‌ها فروخته و به مدت زیادی پوشیده و شسته میشوند (که قطعا در جامعه مصرف‌گرای امروز اینطور نیست) باز هم باقی مانده‌ی لباس ها از زمین‌های دپوی پارچه و مدفن‌های زبانه زیر زمین سر‌درمیاروند. از خودمان بپرسیم که زمین گنجایش دفن این حجم از تولید انبوه لباس‌هایی که حتی خیلی‌هایشان یک بار هم پوشیده نمیشوند را دارد؟

آتش

حلقه‌ی متصل کننده بسیاری از مصیبت‌های وارد بر سیاره ی ما. از اول که اینطور نبوده؛ با آتش کره‌ی زمین به وجود آمد و با کشف آن زندگی انسان متحول شد و میتوان گفت راحتی و پیشرفت امروزمان را مدیون این عنصر مقدس هستیم. اما در دنیای حال حاضر آتش با کمی فتنه‌گری کمر همت به نابودی تمام عناصر بالا بسته. با سوختن زباله‌های پارچه ای نابودی خاک و گرمای هوا و در نهایت آلودگی آب رو به وجود خواهد اورد. چه با تنفس ریه های ما و چه با آتش زدن انبار پارچه، ردپای کربن در زمین به وسیله‌ی آتش به وجود میاید که اگرچه قبلا در تعادل بود اما حالا صنعت فشن با بیرحمی تمام به تاثیر منفی این عنصر بر زمین کمک میکند.
علاوه بر‌موارد گفته شده سوختن عمدی جنگل‌ها، دشت‌ها و منابع طبیعی برای تاسیس کارخانجات و دستیابی به مواد اولیه صنعت پوشاک از سایر هنرنمایی‌های این عنصر پرحرارت هستند.

پس بدون ورود به جزئیات زیاد متوجه این موضوع شدیم که تمامی جنبه‌های زندگی ما توسط صنایعی مثل فشن در خطرنابودی قرار گرفته اند و بهبود این شرایط با هیچ راهی صورت نمیگیرد به جز این که درک کنیم چرا محافظت از محیط زیست اهمیت دارد و بدانیم چگونه باید آن را نجات دهیم، چرا که با این وضع شرایط حتی به نحوی نیست که امیدوار باشیم بحران زیست محیطی فقط در انتظار نسل های آینده است و قطعا گریبان خودمان را خواهد گرفت.

تأثیر صنعت مد بر محیط زیست و سلامت انسان

مصرف‌گرایی یکی از مواردی است که خیلی از جوامع به آن دچارند، این مقوله با تبعات زیادی از جمله معضلات محیط زیستی و سلامت انسان‌ها همراه است

تأثیر صنعت مد بر محیط زیست و سلامت انسان

صنعت مد و پوشاک یکی از مهم‌ترین نقش آفرینان در چرخه اقتصاد جهانی بشمار می‌رود؛ صنعتی با گردش مالی سالانه ۵/۲ تریلیون دلار و بیش از ۷۵ میلیون نفر شاغل در سراسر دنیا با وجود جذابیت‌های اقتصادی و رشد فزآینده صنعت مد و پوشاک، آثار سوء زیست محیطی ناشی از رشد این صنعت و میزان عرضه بیش از حد تولیدات بر مبنای تغییر تحمیلی سبک زندگی افراد و سلامت انسان  تبدیل به دغدغه شده است.

اسماعیلی بیدهندی گفت: صنعت مد به تنهایی تولید نزدیک به ۱۰درصد آلودگی کربنی با منشاء فعالیت انسانی را به خود اختصاص می‌دهد که این میزان بیش از مجموع آلودگی ناشی از تمام حمل و نقل‌های هوایی بین المللی و دریایی است؛ رقمی که طبق پیش بینی‌ها تا سال ۲۰۵۰ به ۲۶درصد خواهد رسید.

به گفته او سالانه بیش از ۸۵ درصد منسوجات تولیدی روانه زباله دان‌ها می‌شود. شستشوی انواع مختلفی از پوشاک تولیدی، منجر به ورود مقادیر قابل توجهی از میکروپلاستیک‌ها (بیش از ۵۰۰ هزار تن / معادل ۵۰ میلیارد بطری پلاستیکی) به اقیانوس‌ها می‌شود.

طبق آمار چیزی بالغ بر ۶۰درصد مواد اولیه مورد استفاده در صنعت پوشاک از پلاستیک به دست آمده است،حجم آب مصرفی در صنعت مد معادل مصرف آب ۵ میلیون نفر است.

او گفت: هر ساله بیش از ۹۳ میلیارد متر مکعب آب (معادل حجم آب مورد نیاز برای ۵ میلیون نفر) مورد استفاده قرار می‌گیرد، در حالیکه کمبود آب یکی از مهم‌ترین چالش‌های حال حاضر در نقاط مختلف دنیا به شمار می‌رود.

برآورد‌ها نشان می‌دهد بیش از ۲۰درصد آلودگی ناشی از فاضلاب‌ها در طول سال، ناشی از صنعت مد و پوشاک است. در سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۴ میزان البسه تولیدی به دو برابر رسیده و میزان خرید پوشاک توسط مردم در سال ۲۰۱۴ در مقایسه با سال ۲۰۰۰ حدود ۶۰درصد رشد داشته است.

این کارشناس محیط زیست گفت: تاسیس و گسترش روزافزون مجموعه‌های مختلف فعال در زنجیره این صنعت از مجموعه‌های طراحی و تولید پارچه گرفته تا کارگاه‌ها و کارخانه‌های تولید البسه، به طور مستقیم وابسته به میزان تقاضا در جامعه هدف است؛ تقاضایی که در طی چند دهه اخیر و به ویژه چند سال گذشته تحت تاثیر تبلیغات گسترده صاحبان و مالکان برند‌های مطرح در حوزه مد و پوشاک دچار تغییری بنیادین شده است.

به گفته این کارشناس، امروزه خرید پوشاک توسط بخش عمده‌ای از افراد جامعه نه تنها دیگر پاسخی به نیاز ضروری و اولیه آن‌ها نیست که بخش عمده خرید ایشان را تنوع طلبی و پیرو مد و به روز بودن و همگامی با مسیر ترسیم شده توسط بازیگران اصلی صنعت مد و پوشاک تشکیل می‌دهد.

در واقع هر سال میلیون‌ها تکه لباس و میلیون‌ها جفت کفش بدون نیاز واقعی خریداری شده و این فرایند در حال همه گیرتر شدن است.

بسیاری از محصولات تولیدی صنعت مد دفن می‌شوند

اسماعیلی بیدهندی گفت: فعالان حوزه مد و پوشاک تمام تلاش خود را به کار بسته اند تا با استفاده از روش‌های مختلف بازاریابی و تبلیغات بر همه گیرتر شدن تغییر سبک زندگی جامعه در این حوزه و تعمیق روحیه مصرف گرایی در مخاطبین خود را افزایش دهند تا از این رهگذر بتوانند بیش از پیش محصولات تولیدی خود را به فروش برسانند دراین رابطه می‌توان به عرضه محصولات تولیدی در قابل مجموعه‌های جدید به تعداد ۵ مرتبه در سال ۲۰۱۱ نسبت به ۲ مرتبه در سال ۲۰۰۰ در اروپا اشاره کرد.

بسیاری از محصولات تولیدی در صنعت مد و پوشاک از مراکز دفن زباله سردر می‌آورند به نحوی که می‌توان گفت در هر ثانیه یک کامیون زباله پر از لباس و کفش در این مراکز دفن یا سوزانده می‌شوند.

او گفت: وضعیت کنونی کشورمان نیز تفاوت چندانی با وضعیت ترسیم شده ندارد. در سالیان اخیر و با تغییرات اجتماعی گسترده ناشی از ورود نسل‌های تازه‌ای از افراد به چرخه اشتغال و همچنین رشد تبلیغات در فضای مجازی، شاهد تغییر سبک زندگی مردم و به ویژه جوانان در حوزه مد و پوشاک هستیم؛ به نحوی که ساخته شدن مال‌های بزرگ و متعدد در اقصی نقاط کشور و عرضه مجموعه‌های مختلف لباس در بازه‌های زمانی مختلف به سبک بازار‌های بین المللی، شاهدی بر این ادعاست.

این کارشناس گفت: از آنجایی که کشور ما به دلیل موقعیت جغرافیایی و اقلیم حاکم بر آن درگیر تنش‌های آبی است و در حوزه محیط زیست غفلت‌هایی صورت گرفته، ادامه یافتن وضعیت کنونی در حوزه مد و پوشاک در کشور و نهادینه شدن سبک مصرف گرایی در این خصوص، عامل مهمی در تخریب محیط زیست است.

استفاده از پوست حیوانات در صنعت مد

او گفت: استفاده از پوست حیوانات در این صنعت را می‌توانیم به دو بخش تقسیم کنیم؛ پوست حیوانات مرسوم مانند گوسفند و گاو و پوست حیوانات غیر مرسوم یا کمیاب‌تر مانند پوست مار و تمساح،صنعت مد یا فشن در طول دهه‌های گذشته به عنوان دومین تا چهارمین صنعت آلاینده شناخته شده است.