دوستی مد و عروسک‌ها؛ روایتی از دل تاریخ

عروسک‌ها ارتباطی عمیق با دنیای مد دارند که به سال‌ها پیش برمی‌گردد و هم‌چنان ادامه دارد، چرا که هردو به یک زبان صحبت می‌کنند: ظرافت، تجمل، جاذبه و رویا. مرور دنیای عروسک‌ها در واقع مرور دنیای مد نیز هست؛ برای مثال باربی اولین عروسک دیوالی(Diwali) را برای گرامیداشت یکی از مهم‌ترین جشن‌های هند رونمایی کرد که لباس آن را Anita Dongre طراحی کرده است، یا آخرین رونمایی از عروسک BRATZ به بازآفرینی یکی از لوک‌های کالکشن کوتور گالیانو برای Dior در سال ۲۰۰۰ مربوط می‌شود. هم‌چنین، دیگر عروسک‌های رونمایی‌شده از Barbie در ماه اخیر نیز، لباس‌هایی با الهام از کالکشن پاییز ۲۰۲۴ برند Carolina Herrera و لباس خود هررا در مراسم New York City’s Ballet Annual Fall Gala داشتند. اما از چه زمانی عروسک‌ها با دنیای مد و فشن گره خوردند؟

عروسک‌های پاندورا

زمانی که عروسک‌ها برای اولین بار در قرن چهاردهم ساخته شدند، به عنوان اسباب‌بازی استفاده نمی‌شدند؛ بلکه ابزاری برای نمایش سبک‌های مختلف لباس بودند. این عروسک‌ها که بعدها به «پاندورا(Pandoras)» معروف شدند، ابتدا توسط افراد سلطنتی و اشرافی فرانسه برای ترویج مد فرانسه در اروپا استفاده می‌شدند. پاندوراها از چوب ساخته می‌شدند؛ صورت‌های رنگ‌شده داشتند و اعضای بدنشان از موم یا کتان بودند. این عروسک‌ها به نام‌های “گراند پاندورا” و “پتی پاندورا” شناخته می‌شدند و وظیفه‌ی مشخصی داشتند. این عروسک‌ها نمایانگر لباس‌ها و مدل‌های موی محبوب سراسر اروپا در آن زمان بودند و حتی در زمان‌ جنگ، اجازه‌نامه‌ی سلطنتی برای جابجایی ایمن به چهار گوشه‌ی جهان برایشان صادر می‌شد. پاندوراها را می‌توان اجداد مانکن‌های امروزیِ فروشگاه‌ها دانست.

کاربرد اولیه‌ی عروسک‌ها

در طول قرن‌های هفدهم و هجدهم، عروسک‌ها تنها مختص دربار نبودند و به عنوان مدل‌ها و ابزار تبلیغاتی نیز مورد استفاده قرار می‌گرفتند. خیاطان، عروسک‌ها را برای همکاران خود ارسال می‌کردند تا الگوهای آن‌ را برای لباس‌های واقعی و بزرگ‌تر کپی کنند.

این عروسک‌ها، سال‌ها در صنعت مد کاربرد داشتند، اما با ظهور مجله‌های مد در قرن هجدهم که راهی ارزان‌تر برای دسترسی به جدیدترین ترندها را فراهم می‌کردند، از محبوبیتشان کم شد. با این حال، در قرن بیستم، با شکل‌گیری تئاتری به نام « Théâtre De La Mode»، عروسک‌ها دوباره احیا شدند.

Théâtre de la Mode؛ احیای عروسک‌های مد

Théâtre de la Mode یک نمایشگاه سیار از مانکن‌های مد مینیاتوری بود که در سال‌های ۱۹۴۵ تا ۱۹۴۶ و توسط طراحان برجسته‌ی پاریسی چون بالنسیاگا، بالما و هرمس برگزار می‌شد. هدف این نمایشگاه جمع‌آوری کمک برای بازماندگان جنگ و احیاء صنعت مد فرانسه پس از جنگ‌ جهانی‌ دوم بود.

این نمایشگاه نه‌تنها آثار طراحان پاریسی را به نمایش گذاشت، بلکه به ترویج مد فرانسوی در سطح بین‌الملل کمک کرد. این تئاتر مد ابتدا در اروپا و سپس در ایالات متحده به نمایش درآمد و در حال حاضر بخشی از مجموعه‌ی دائمی موزه‌ی هنر Maryhill در ایالت واشنگتن است. 

ظهور و گسترش باربی

صنعت عروسک‌ها از سال ۱۹۵۹ با معرفی باربی توسط Mattel دگرگون شد. باربی با نمایش بیش از ۱۵۰ شغل و کمدی پر از لباس‌های جذاب، به نماد توانمندسازی زنان تبدیل شد و توجه مصرف‌کنندگان را به خود جلب کرد. طراحان مشهوری مانند Dior و Oscar De La Renta لباس‌های ویژه‌ای برای این عروسک طراحی می‌کردند؛ اولین طراحی لباس فاخر باربی توسط باب مکی در سال ۱۹۹۰ انجام شد. باربی هم‌چنین با سلبریتی‌ها هم‌ردیف شده و همواره در دنیای مد حضوری فعال داشته است؛ تا حدی که در سال ۲۰۰۹ و به مناسبت ۵۰ سالگی باربی، فشن‌شویی مخصوص این عروسک محبوب برگزار شد.

حضور برتز؛ رقیبی قدرتمند برای باربی

در سال ۲۰۰۱ عروسک‌های BRATZ توسط MGA Entertainment ایجاد شد و به اولین عروسکی تبدیل شد که با باربی رقابت کرد. این عروسک‌ها با مجموعه‌ای از چهار دختر به نام‌های جید، کلوئه، جزمین و ساشا به عنوان دخترانی که عاشق مد هستند، معرفی شدند. این عروسک‌های جدید توجه عموم و مخصوصا نسل Z را جلب کرده و محبوبیتشان را در صنعت عروسک‌ها گسترش دادند؛ چرا که به استانداردهای زیبایی اروپایی که قبلا بر بازار تسلط داشت، پایبند نبودند.

عروسک‌های محبوب در دنیای فشن

باربی و برتز تنها عروسک‌هایی نیستند که بر مد تأثیر گذاشتند؛ عروسکی‌هایی مانند Polly Pocket و عروسک دختر آمریکایی (American Girl Doll) نیز تأثیر قابل توجهی بر صنعت مد داشته‌اند. پالی پاکت‌ها در سال ۱۹۸۳ ایجاد شدند و دنیای مینیاتوری خود را با جزئیاتی شبیه به جعبه‌های آرایش زنان، نمایش دادند. دوستداران مد، استایل  منحصربه‌فرد پالی پاکت‌ها را تقلید کرده و فشن‌شوهایی مانند مجموعه‌ی پاییز-زمستان ۲۰۲۳ لووه و مجموعه‌ی پاییز-زمستان ۲۰۲۳ میومیو از این عروسک الهام گرفته‌اند.

حضور عروسک‌ها در فشن‌شوهای مشهور

عروسک‌ها تا امروز الهام‌بخش بسیاری از طراحان و سلبریتی‌ها بوده‌اند. برند Moschino مجموعه‌های متعددی را با الهام از عروسک‌ها به نمایش گذاشته است؛ برای مثال مجموعه‌ی بهار-تابستان ۲۰۱۵ جرمی‌اسکات که به باربی اختصاص داشت. اسکات هم‌چنین لباس‌هایی بر اساس عروسک‌های کاغذی طراحی کرده و خط لباس مینیاتوری برای مجموعه‌ی موسکینو ایجاد کرده بود.

در سال ۲۰۲۲ بالنسیاگا و ولنتینو نیز با الهام از باربی، مجموعه‌های خاصی را معرفی کردند و امسال در هفته‌ی مد پاریس ۲۰۲۵، برند Ashish به‌ جای انسان از عروسک‌ها به عنوان مدل استفاده کرد. تا کنون سلبریتی‌های بزرگی با لباس‌های الهام‌گرفته‌شده از عروسک‌ها در مراسم‌های بزرگ حاضر شده‌اند و این زیبایی‌شناسی با اکران فیلم باربی و ترند شدن استایل باربی‌کور به اوج خود رسید.

سخن آخر

عروسک‌ها مدت‌هاست که تأثیر عمیقی بر طراحان، سلبریتی‌ها و چهره‌های شاخص دنیای مد گذاشته‌اند. این تأثیر که ممکن است در قالب یک کالکشن یا استایل جدید متجلی شود، به نظر می‌رسد در آینده نیز ادامه خواهد داشت. این ارتباط می‌تواند منجر به خلق طرح‌های نوآورانه و استفاده از رنگ‌ها و الگوهای خاصی شود که به دنیای مد جلوه‌ای تازه می‌بخشند. به‌طور کلی، عروسک‌ها نه‌تنها الهام‌بخش طراحان هستند، بلکه بخشی اساسی از تحولات فرهنگی و هنری را نیز شکل می‌دهند.