یاسان؛ برندی پیشرو در جواهرات پوشیدنی ایران

در دنیای زیورآلات و جواهرات، اصطلاح جواهرات پوشیدنی واژه‌ای است که شاید کمتر به گوشمان خورده باشد؛ اما استفاده از جواهرات پوشیدنی موضوع تازه‌ای نیست. بسیاری از اقوام ایرانی از گذشته تا به امروز به خاطر استفاده از جواهرات بزرگ و سنگین، زیورهایشان را بر روی لباس‌هایشان می‌پوشیدند؛ تا جائی‌ که زیورآلاتشان به عنوان قسمتی از لباس دیده می‌شد. متأسفانه در سال‌های اخیر، به دلیل عرضه‌ی جواهرات و زیورآلات با طرح‌های خارجی در بازار ایران، عناصر، نقوش سنتی و هنرهای دستی کشورمان به دست فراموشی سپرده شده است و این جواهرات پوشیدنی در بین مشتریان تقاضای کمتری دارند.

اما در این میان، هنرمندان و صنعتگرانی مانند برند یاسان طلا، هنوز هم به بازآفرینی جواهرات سنتی کشورمان علاقه داشته و تلاش‌هایی در این راستا انجام داده‌اند.

در این مصاحبه، خانم فرشته رستمیان – فرزند و خواهر بیانگذاران برند یاسان طلا- به عنوان مدیر هنری این برند لوکس، از اهداف کمپانی یاسان طلا در طراحی کالکشن‌ها و تجربیاتشان برای ما گفته‌اند.

سیر محتوا در این مصاحبه:

• تعریفی صحیح از واژه‌ی جواهرات
• علت شکل‌گیری و هدف یاسان طلا
• تعریفی کوتاه از زیورآلات زنان بلوچ
• الهام از جواهرات سنتی ایران در برند یاسان طلا
• الهام از هنر سرمه‌دوزی در طراحی جواهرات

جواهرات چیست؟ 

” بر خلاف تصور عموم مردم که واژه‌ی جواهرات را برای سنگ‌های قیمتی همچون برلیان، الماس و زمرد به کار می‌برند؛ این تعریف کاملا اشتباه است. در واقع معنی واژه‌ی JEWELLERY، اشیاء تزئینی است که روی لباس یا بدن شما پوشیده می‌شوند. آن‌ها معمولا از فلزات با ارزشی مانند طلا و نقره ساخته شده‌اند و گاهی همراه با سنگ‌های قیمتی هستند.

در ابتدای گفتگو با خانم رستمیان، ایشان تعریف صحیح واژه‌ی جواهرات را به عنوان یک نکته‌ی ضروری و مهم، برای علاقه‌مندان به صنعت جواهرسازی و مخاطبان کمد عنوان کردند.

بیوگرافی مدیر و طراح جواهرات یاسان طلا

خانم فرشته رستمیان، فرزند استاد محمود رستمیان -از چهره‌های ماندگار صنعت طلای کشور- برای تحصیلات فرزندانشان در سال 2006 به امریکا مهاجرت می‌کنند. دغدغه‌ی همیشگی ایشان به واسطه‌ی تولد و رشد در خانواده‌ای مذهبی، به جا گذاشتن اثری مثبت و ماندگار در زندگی بوده است. بنا بر همین نگرش، از سال‌های مهاجرتشان به خوبی استفاده کردند و به تحصیل در رشته‌ی الهیات مشغول شدند. حس میهن‌پرستی و تعلق خاطر به ایران باعث شد ایشان بعد از 10 سال به ایران بازگردند. پس از بازگشت به ایران، همراه با پدر و برادران خود تصمیم به ارتقاﺀ شغل خانوادگی‌شان گرفتند و به پرورش آرمان‌هایشان -اشتغال‌زایی و تغییر ساختار سنتی طلاسازی به صنعتی مدرن- پرداختند.

 انتخاب نام یاسان طلا برای طراحی جواهرات ایرانی

یاسان‌طلا نامی دیرینه و پرآوازه است که توسط خانواده‌ی رستمیان اداره می‌شود. این خانواده‌ی اصفهانی، فلسفه‌ی نام‌گذاری برندشان را این طور بیان می‌کنند:

“یاسان در کتب قدیمی ایرانی به معنای خدایان، پاکان، صداقت و درستی است. این تعابیرکاملا منطبق با ارزش ویژه‌ای‌ است که خداوند به فلز گران‌بهای طلا عطا کرده است.”

اما رسالت و دغدغه‌ی این برند دیرینه در صنعت طلاسازی ایران چیست؟

دغدغه‌ی اصلی یاسان طلا، حفظ فرهنگ و جواهرات سنتی ایران

در نقاط مختلف ایران به ویژه در روستاها و مناطقی همچون سیستان و بلوچستان، هنرهای سنتی جوامع روستایی با توجه به ماشینی شدن صنایع از رونق اقتصادی افتاده‌اند. در نتیجه‌ی این اتفاق، بسیاری از صنایع دستی و تولیدات هنری رو به فراموشی رفته است. در سال‌های اخیر، هنرمندان زیادی از نقاط مختلف ایران، سعی در بازآفرینی ارزش‌های هنری و تاریخی مناطقی مانند سیستان و بلوچستان داشته‌ و تلاش بسیاری در این راه کرده‌اند. خانم فرشته رستمیان یکی از هنرمندان دغدغه‌مندی هستند که در رابطه با فعالیت‌هایشان این طور توضیح می‌دهند:

“به واسطه‌ی 70 سال فعالیت پدرم به عنوان یک صنعتگر در صنعت طلاسازی ایران، ایشان همیشه ناراحت بودند که چرا صنایع دستی و ارزشمند ایرانی به خصوص جواهرات سنتی کشورمان سال‌هاست که دچار بی‌توجهی شده است. این دغدغه زمینه‌ساز هدف بزرگ ایشان، یعنی حفظ و احیای دوباره‌ی صنایع دستی و هنرهای بومی کشور در حوزه‌ی طلاسازی بوده است.”

دغدغه‌ی پدر و برادران خانم رستمیان همراه با علاقه‌ی ایشان به هویت ایرانی و ذوق و استعدادشان در طراحی، منجر به ارائه‌ی کالکشن بلوچ با الهام از هنر بومی ایران شد. همچنین با کالکشن شهربانو ایشان به پیشینه‌ی خانوادگی خود ادای احترام کرده‌اند.

مختصری از زیورآلات سنتی زنان بلوچ

قبل از این که به سراغ کالکشن بلوچ برند یاسان برویم؛ بهتر است مروری کوتاه بر تاریخچه‌ی زیورآلات زنان بلوچ و معرفی آن داشته باشیم.

استفاده از زیورآلات در اقوام ایرانی، علاوه بر جنبه‌ی زینتی اندام و لباس، نشانه‌ی موقعیت اجتماعی، اقتصادی و مذهبی افراد بوده است. به عنوان مثال، استفاده از زیورآلات در میان زنان سیستان و بلوچستان سابقه‌ای دیرینه دارد؛ به طوری که شهر سوخته با قدمتی پنج هزار ساله، از مراکز مهم جواهرسازی در ایران باستان بوده است. این زیورها گاهی چنان سنگین و بزرگ بودند که زنان آن‌ها را مانند لباس می‌پوشیدند. جواهرات و زیورآلات زنان بلوچ علاوه بر خودآرایی، ریشه‌های اعتقادی – به عنوان چشم نظر-  نیز داشته و برای این منظور از تلفیق طلا و سنگ فیروزه (نماد چشم زخم در ایران) بهره می‌بردند.

اگر به موضوع استفاده از زیورآلات به عنوان چشم زخم علاقه دارید به مطلب آیا می‌توانیم با استفاده از زیورآلات چشم نظر زنده بمانیم؟   سری بزنید.

جواهرات پوشیدنی با الهام از جواهرات سنتی ایران به سبک یاسان

با مروری بر تاریخ پوشاک و زیورآلات اقوام ایران، استفاده از زیورآلات بزرگ و تلفیق جواهرات با لباس دیده می‌شود؛ چرا الهام و بازآفرینی زیورآلات بلوچ را انتخاب کردید؟

خانم رستمیان به این سوال، این‌گونه پاسخ دادند:

” در شهر دبی با افرادی که اصالت بلوچی داشتند؛ ارتباط و مراوده‌ی کاری داشتم. در این ارتباط، تضاد بسیار زیادی بین ذهنیتم از مناطق محروم سیستان و بلوچستان و افراد ثروتمندی که هم‌چنان سعی در حفظ هویت بلوچی خودشان داشتند؛ حس کردم. سیستان و بلوچستان از مناطق غنی فرهنگی در ایران است؛ اما از بسیاری جهات از استان‌های محروم کشور محسوب می‌شود. در سال‌های اخیر با افراد زیادی آشنا شدم که سعی داشتند به این مناطق محروم کمک کنند. این ذهنیت در من به وجود آمد که سهم من به عنوان یک ایرانی چیست؟ با تحقیقات فراوانی که انجام دادم دریافتم در سال‌های اخیر از هنر سوزن‌دوزی و صنایع دستی بلوچستان الهام گرفته شده و در بسیاری از اقلام پوشیدنی از آن استفاده شده است؛ اما در صنعت طلاسازی از این هنر اصیل بهره‌ای نبرده‌اند.”

این بانوی کارآفرین در سال 2017 با الهام از زیورآلات زنان بلوچ، به دغدغه‌ی پدر و برادرانشان برای حفظ صنایع دستی پاسخ دادند. ایشان در این کار، علاقه‌ی شخصی خود به تلفیق زیورآلات در لباس را با مجموعه‌ای از جواهرات پوشیدنی ارائه می‌دهند. YASANTALA، مجموعه‌ای به نام بلوچ که شامل جواهرات پوشیدنی‌ست؛ را برای اولین بار در صنعت طلاسازی ایران ارائه داده است. قطعات کالکشن بلوچ از اندازه‌های معمول و رایج برای زیورآلات بسیار بزرگتر است. این قطعات با این اندازه و کارایی، برای اولین بار در صنعت طلای ایران تولید شده است. اجرای این قطعات پوشیدنی که از زنجیرهای بسیار ظریف ساخته شده‌اند بسیار زمان‌بر و پیچیده بوده است.

این زیورها قابلیت‌های زیادی دارند و هر شکلی به خود می‌گیرند. رولباسی ” اوپرا” به راحتی قابل تغییر است و می‌توانید به سلیقه‌ی خودتان و با هر مدل لباس، این جواهر هنری را در استایل خود استفاده کنید.

کمپانی طلاسازی یاسان امیدوار است که بتواند فرهنگ و زیبایی هنر بلوچ را هر چه بیشتر و کامل‌تر به مردم ایران و جهان معرفی نماید.

طراحی جواهرات سنتی و ادای احترام به شهربانو

ترمه‌دوزی یکی از هنرهای اصیل ایرانی است که در آن از پارچه‌ها و الیاف ارزشمندی چون ابریشم، پشم و … استفاده می‌شود. از ویژگی‌های مهم هنر ترمه‌دوزی، تلفیق آن با سایر هنرهای سنتی ایران مانند سرمه‌دوزی است که به این وسیله می‌توان محصولات بسیار زیبا و متنوعی تولید کرد. شروع ترمه‌بافی در ایران به اوایل دوره‌ی صفوی باز می‌گردد و اصفهان زادگاه اصلی ترمه در ایران است. بر ترمه‌ی اصل در اصفهان با سِرمه‌ی اصل- سیم نقره با روکش طلا – دوخت سرمه‌دوزی انجام می‌دادند.

مادربزرگ خانم رستمیان در هنر ترمه‌دوزی مهارت بسیاری داشتند؛ هنری که میراث زادگاهشان نیز بوده است.

“از دوران بچگی به یاد می‌آورم مادربزرگم زنی مؤمن و معتقد بودند که در هنر ترمه‌دوزی تبحر بسیاری داشتند. ایشان هنر خود را به عمه‌هایم آموزش داده بودند و آن‌ها از تلفیق هنر سرمه‌دوزی و ترمه‌دوزی برای تزئین لباس‌هایشان استفاده می‌کردند. این موضوع همیشه برای من بسیار جالب و الهام‌بخش بوده است. زمانی که در صنعت طلاسازی مشغول به فعالیت شدم؛ تصمیم گرفتم از هنر مادربزرگم الهام بگیرم و کالکشنی با این کانسپت طراحی کنم. ما در مجموعه‌ی شهربانو با نگاهی دوباره به سنگ گران‌بهای فیروزه و احیای هویت ایرانی توانسته‌ایم جواهرات هنری را با الهام از سنت اما مطابق با ترند روز ارائه دهیم.”

شهربانو نام مادربزرگ خانم رستمیان است و ادای احترام ایشان به پیشینه‌ی خانوادگی، حفظ اصالت و علاقه به فرهنگ ایران زمین از عناصر شکل‌گیری قصه‌‌ی کالکشن شهربانو است. این کالکشن برای ایشان ارزش معنوی ویژه‌ای دارد.

همان‌طور که پیش‌تر گفته شد؛ کالکشن شهربانو تلفیقی از هنر ترمه‌دوزی و سرمه‌دوزی، استفاده از سنگ فیروزه‌ی ایرانی و طلا است. اجرای این دو هنر اصیل ایرانی با فلز طلا که تا قبل از این با نخ و سیم‌های بسیار نازک انجام می‌شد؛ کار آسانی نبوده است.

“این کالکشن پیشتاز و منحصربه‌فرد که برای اولین بار در ایران اجرا می‌شد؛ برای ما چالش‌برانگیز و همراه با آزمون و خطاهای بسیاری بوده است. ما در این مجموعه از هنر بافندگی زنان ایرانی بسیار کمک گرفتیم و همکاری دو جانبه‌ای با این هنرمندان داشتیم. در ابتدا به علت تفاوت ماهیت نخ بافندگی و فلز طلا، این کار آسان نبود؛ اما با پشتکار و تلاش فراوان و به لطف خدا توانستیم این مشکل را هم پشت سر بگذاریم. همکاری با بانوان بافنده و استفاده از هنر آنان در طول پروسه‌ی اجرای کالکشن شهربانو، برای ما بسیارسودمند بود و برای بیزنس نوپای آن‌ها نیز تجربه‌ای متفاوت بود.”

بعد از ایده‌پردازی اولیه‌ی کالکشن و از سر گذراندن چالش‌ها، مجموعه‌ی یاسان‌طلا با استفاده از زنجیرهای بسیار نازک و ظریف و بهره‌مندی از هنر بافندگی دستی، مجموعه‌ای دست‌ساز و در رده‌ی high jewellery – جواهرات سطح بالا- ارائه داده‌اند. جواهراتی منحصربه‌فرد و کم‌نظیر که تاکنون در ایران اجرا نشده بود.

” از ما می‌خواهند که مثل بقیه باشیم”

 در انتهای گفتگو، درباره‌ی مخاطبان و مشتریان جواهرات در بازار ایران صحبت کردیم. ایشان ابراز نارضایتی کردند و این‌طور توضیح دادند:

“حدودﴽ 70 درصد از مشتریان ما، ایرانی‌های خارج از کشورند که طرفدار و علاقه‌مند به هنر ایرانی هستند. این افراد به واسطه‌ی زندگی در فرهنگ‌های متفاوت و مقایسه‌ی ایران با دیگر کشورها در زمینه‌ی ارج نهادن به فرهنگ و هنر سنتی، برای صنایع دستی کشور ارزش بیشتری قائل هستند.”

ایشان در ادامه گفتند: “متأسفانه نگاه مصرف‌گرایانه به طلا در بازار ایران وجود دارد. نگاه مخاطب داخلی به طلا، نگاهی هنری و سنتی نیست. هنوز هم مشتریان به دنبال طرح‌ها و برندهای مطرح طلا و جواهر در بازار هستند که این برای صنایع دستی و سنتی ما بسیار بد است.”

امیدواریم در آینده به صنایع دستی و هنرهای سنتی کشورمان و همین‌طور به هنرمندانی که سعی در زنده نگه‌داشتن این هنرها دارند؛ توجه ویژه‌ای داشته باشیم.