استایل آرت دکو

استایل آرت دکو چیست؟ چطور آن را به‌درستی بپوشیم؟

شاید تاکنون درباره اصطلاح آرت دکو چیزهایی شنیده باشید. درواقع آرت دکو نوعی سبک در هنر و معماری است که در سا‌ل‌های دهه ۱۹۲۰ تا ۱۹۴۰ به صنعت مد راه یافت. اما استایل آرت دکو چیست؟ در این مطلب می‌خواهیم با این سبک تأثیرگذار و ویژگی‌های آن آشنا شویم.

استایل آرت دکو چیست؟ مروری بر تاریخچه این استایل جذاب

اگر فیلم «گتسبی بزرگ» را تماشا کرده باشید، به‌راحتی می‌توانید دریابید منظور ما از استایل آرت دکو چیست. لباس‌های زیبا و پرزرق‌وبرقی که خانم‌ها در این فیلم به تن داشتند، به سبک آرت دکو طراحی شده بودند. به‌هرحال اگر هم این فیلم را ندیده‌اید، در این مطلب به‌خوبی با این استایل جذاب آشنا خواهید شد.

جنبش آرت دکو در اواخر دهه ۱۹۱۰ و اوایل دهه ۱۹۲۰ آغاز شد و تا آغاز جنگ جهانی دوم در سال ۱۹۳۹ ادامه داشت. بنابراین برخلاف افرادی که تصور می‌کنند این استایل در دهه ۱۹۲۰ مد بود، هر سه دههٔ ۲۰، ۳۰ و ۴۰ میلادی تحت‌تأثیر این استایل قرار داشتند. درواقع از این دوره با عنوان «دوره تنفس در هوای تازه بین دو جنگ جهانی و رکود بزرگ» یاد می‌کنند.

تفاوت دوره آرت دکو با دوران قبل از آن

دوران قبل از آرت دکو، آرت نوو (Art Nouveau) نامیده می‌شد که از دهه ۱۸۹۰ تا ۱۹۱۰ رایج بود. مشخصه اصلی این جنبش طراحی‌های بسیار طبیعی، اثیری و سیال آن بود که دقیقا نقطه‌مقابل آرت دکو بود که از هندسه و تقارن الهام می‌گرفت.

طرح‌های مد آرت نوو که به‌عنوان دوره ادواردین هم شناخته می‌شود با سیلوئت ساعت‌شنی سروکار داشت. برای ایجاد این سیلوئت لباس‌های آن دوره را با کرست‌های تنگ و دامن بلند درست می‌کردند. بلوزهای پفی با آستین‌های بزرگ، یقه‌های بلند و کمر باریک از مشخصه‌های استایل آرت نوو بودند. سبک مد آرت دکو در دهه ۱۹۲۰ کاملا برعکس بود. به‌جای طرح‌های رمانتیک، رافل‌دار، توری و گل‌دار، دایره، مستطیل، مثلث و خطوط عمودی مد شدند.

ریشه‌های جنبش آرت دکو

جنبش آزادی زنان در اوایل قرن بیستم پیشرفت چشمگیری داشت. در دهه‌های ۲۰ و ۳۰ بسیاری از کشورها به زنان حق رأی دادند. درطول جنگ جهانی اول، زنان در سرتاسر جهان جای خالی مردان را در مشاغل مختلف پر کردند. بسیاری از آنها پس از جنگ به کار خود ادامه دادند و حتی خواستار دریافت دستمزد برابر با مردان برای کار یکسان شدند. زنان مدرن در دهه ۱۹۲۰، دیگر نمی‌خواستند با ارزش‌های دوران ویکتوریایی ارتباطی داشته باشند و هرکاری که می‌توانستند انجام دادند تا از تصویر سنتی زنانه آن زمان فاصله بگیرند. یکی از ویژگی‌های مهم این شورش، تغییر لباس‌های سنتی بود.

جنبش آرت دکو با جنبش آزادی زنان، اقتصاد شکوفا و پیشرفت‌های اساسی در فناوری گره خورده بود. به این ترتیب سبک زندگی کاملا جدیدی ایجاد شد که سه ویژگی مهم داشت: مدرنیت، تجمل، ورزش و اوقات فراغت.

موج اول آرت دکو؛ مدرنیت

موج اول جنبش آرت دکو (Art Deco) در دهه ۱۹۱۰ آغاز شد و تا اوایل دهه ۱۹۲۰ ادامه یافت. در آن سال‌ها، طراح لباس مشهوری به‌نام پل پوآره با طرح‌های مدرنیستی خود که با چاشنی شرق‌شناسی همراه بود، تغییرات عمده‌ای در طرح لایه‌لایه لباس‌های دوره ادواردین ایجاد کرد. طرح‌های جدید باریک و بلند بودند و تاحدزیادی از شرق تأثیر گرفته بودند. کلاه‌های دستارشکل، طلادوزی‌ها و ابریشم‌های مجلل در طرح‌های پوآره نقش اساسی ایفا می‌کردند. طراحان بزرگی مانند کوکو شنل در طراحی لباس‌های باریک و ساده خود در دهه ۱۹۲۰ از او الهام گرفتند.

زنان شورشی دهه ۱۹۲۰، برای شکستن سنت‌ها موهایشان را کوتاه کردند و دامن‌های کوتاه پوشیدند. گواهینامه رانندگی گرفتند تا دیگر مجبور نباشند برای رفتن به جایی به یک مرد متکی باشند. سیگار کشیدن و بسیاری از کارهای دیگر در این دوره برای زنان آزاد شد. در آن دوره، این زنان را فلاپر می‌نامیدند که در معنای لغوی به پرنده جوانی اشاره دارد که درهنگام یادگرفتن پرواز بال می‌زند. فلاپرها درست مانند همان پرنده جوان، برای رهایی از قفس سنت‌ها و آداب و رسوم ظالمانه آن دوران دست به شورش زدند.

نماد موج اول: فلاپر

جنبه تغییریافته سبک زندگی: مدرنیت

ویژگی‌های مد موج اول:

• تیپ پسرانه با سینه و باسن صاف؛
• سادگی لباس‌ها؛
• دامن‌های کوتاه میدی و بالای زانو؛
• کلاه کلوش یا زنگوله‌ای؛
• سیلوئت‌های باریک و لوله‌ای؛
• لباس کلاسیک منجوق‌دوزی حاشیه‌دار؛
• اشکال هندسی و طرح‌های زاویه‌دار؛
• جوراب‌های رول‌شده.

موج دوم آرت دکو؛ تجمل و زرق‌وبرق

دوره بین دو جنگ جهانی را عصر ماشین می‌نامند. در این دوره پیشرفت‌های قابل‌توجهی در طراحی صنعتی و فناوری رخ داد که به تولید انبوه انواع محصولات مصرفی انجامید. رشد صنعت رونق اقتصاد را در پی داشت. با شکوفایی اقتصاد، بازار کالاهای لوکس هم رشد کرد. دوره فراوانی آغاز شده بود و به همین دلیل گرایش به مصرف‌گرایی افزایش یافت. در این دوره سینما مجددا رونق پیدا کرد و ستارگان سینما به الگوی مردم تبدیل شدند. جواهرات و لباس‌های گران‌قیمت، تعطیلات پرخرج، عمارت‌های بزرگ و مجلل، مهمانی‌ها و ماشین‌های پرزرق‌وبرق از مشخصه‌های این دوران بودند.

در این دوران طراحانی مانند شنل و پاتو از هنر کوبیسم در طرح‌های خود الهام می‌گرفتند. ابتدا آرت دکو فقط در لباس‌های اوت کوتور به کار می‌رفت؛ اما در اواسط دهه ۱۹۲۰، با رایج‌شدن لباس‌های آماده کاملا رونق یافت. در این زمان طراحی آرت دکو در ساخت جواهرات هم کاربرد پیدا کرده بود و اشکال هندسی، شکل‌های انتزاعی مصری مانند ابوالهول و طرح‌های مسطح دو بعدی به‌وفور در این طرح‌ها به کار می‌رفت. سنگ‌های قیمتی رنگی مانند یاقوت، یاقوت کبود و زمرد، روی نقره و پلاتین گران‌ترین جواهرات آن دوره بودند. برای ساخت جواهرات آرت دکو مقرون‌به‌صرفه هم از باکلیت، لوسیت و آلیاژهای روی و نیکل استفاده می‌کردند.

نماد موج دوم: الهه پرده نقره‌ای

جنبه تغییریافته سبک زندگی: تجمل

ویژگی‌های مد موج اول:

• دامن‌های بسیار بلند که روی زمین می‌ریخت؛
• سیلوئت پری‌دریایی یا مدل ماهی؛
• منجوق‌دوزی و پولک‌هایی به‌شکل فلس ماهی؛
• پارچه‌های لوکس ازجمله ابریشم، ساتن، تافته، حریر و تور؛
• کت و لباس‌های خز؛
• پارچه‌های زربافت؛
• طرح‌های هندسی و اشکال زاویه‌دار؛
• تزئینات درخشان مثل کریستال و الماس؛
• گوشواره‌های آویز بلند و موهای آراسته با تزئینات درخشان.

موج سوم آرت دکو؛ ورزش و اوقات فراغت

به‌لطف اقتصاد پررونق آن سال‌ها، مردم جوامع مختلف از نظر مالی احساس ثبات و امنیت می‌کردند. بنابراین زنان تصمیم گرفتند از نقش‌های سنتی که به آنها تحمیل شده بود روگردان شوند و اوقات فراغت خود را با سفرها و ورزش‌هایی مانند تنیس یا اسکی پر کنند.

علاقه زنان آن دوره به فعالیت‌های مختلف در اوقات فراغت نیاز لباس‌هایی کاملا جدیدی می‌طلبید. لباس‌های مخصوص ورزش باید در کنار ظرافت و شیکی، راحت و کاربردی می‌بودند نه محدودکننده. برای سفر هم لباس‌های شیک و راحت نیاز بود.

بازهم شنل بود که با پیروی از حال‌وهوای کلاسیک لباس‌هایش را به سبک آرت دکو طراحی می‌کرد. ازنظر شنل، لباس باید کاربردی و زیبا می‌بود. به همین دلیل درهنگام طراحی سعی می‌کرد لباس‌ها تا حد امکان ساده، ظریف و راحت باشند. همه زنان آن دوره به این ظاهر آسان و بی‌دردسر علاقه نشان می‌دادند.

نماد موج سوم: دختر ورزشکار

جنبه تغییریافته سبک زندگی: اوقات فراغت

ویژگی‌های مد موج اول:

• پارچه‌های سبک مثل کشباف (ژرسه) یا پنبه‌ای؛
• پارچه‌های سنگین‌تر مانند پشم یا تویید؛
• سیلوئت‌های ساده و کارآمد؛
• قرار گرفتن کمر لباس روی خط باسن؛
• دامن‌های چین‌دار و پلیسه؛
• شلوارهای پاچه‌گشاد؛
• طرح‌های رنگی و تک‌رنگ؛
• کت‌های مردانه و سافاری؛
• کلاه‌های آفتاب‌گیر لبه‌پهن بزرگ؛
• لباس مشکی ساده و کوتاه (LBD) کلاسیک شنل، مدل فورد.

اجزای اصلی استایل آرت دکو و ویژگی‌های آن

به‌طورکلی طراحان در لباس‌های آرت دکو از اشکال هندسی، خطوط بلند و برش‌های اریب استفاده می‌کنند. لباس‌های آرت دکو پشت‌باز هستند و می‌توانند شامل شنل باشند. ویژگی‌های زیر در لباس‌های سبک آرت دکو بسیار مهم‌اند:

• پالت رنگی: مشکی، طلایی، نقره‌ای، سفید، آبی، نارنجی و زرد؛
• پارچه‌ها: ابریشم، ساتن، حریر، تور، تافته؛
• تزئینات: الماس، کریستال، بدلیجات، مروارید؛
• نقوش با الهام از: هندسه، معماری، کوبیسم، طرح‌های روسی، آفریقایی، آسیای شرقی؛

۱. کلاه کلوش یا زنگوله‌ای

با اینکه واژه کلوش در فارسی برای دامن‌های گشاد به کار می‌رود، کلاه کلوش (cloche) نوعی کلاه چسبان بود که خانم‌ها روی سرشان می‌گذاشتند. این کلاه نرم نمدی بود و باید آن را کاملا پایین می‌کشیدند تا روی ابروها قرار بگیرد. کلوش محبوب‌ترین کلاه در دوران آرت دکو بود و شباهت زیادی به مدل موی باب داشت. البته الان کلاه مد نیست و اگر دوست دارید استایل آرت دکو داشته باشید بهتر است از هدبندهای جواهرنشان استفاده کنید.

۲. کفش‌های پاشنه‌بلند

در این دوران کفش‌های پاشنه‌بلند رایج بودند؛ اما پاشنه‌های آنها بیشتر از ۵ تا ۷ سانتی‌متر نبود. گاهی افراد کفش پاشنه‌تخت هم می‌پوشیدند. رایج‌ترین نوع کفش‌ها عبارت بودند از کفش‌های تی‌استریپ، آکسفورد، جلوباز و مری جین.

۳. لباس فلاپر

لباس فلاپر مطمئنا شناخته‌شده‌ترین لباس در دهه ۱۹۲۰ است. این لباس راسته و راحت بود و پارچه‌ای شل و نرم داشت. بلندی آن اغلب تا زانو بود و خط کمر آن تا روی باسن پایین می‌آمد. مدل آن طوری بود که بازوها را آزاد می‌گذاشت.

جنس پارچه این لباس از ساتن و ابریشم بود و روی آن پولک‌دوزی می‌کردند. اغلب حاشیه‌دار بود و ریشه‌هایی روی آن می‌دوختند که به‌زیبایی حرکت کند. یکی دیگر از پارچه‌های محبوب برای این لباس، مخمل بود؛ از آن نوعی که یک ماده شیمیایی روی آن اعمال می‌کردند و اختراع همین دهه بود.

۴. مدل موی باب

در استایل آرت دکو مدل موی کوتاه باب بسیار مهم و محبوب بود. اگر قصد دارید چنین استایلی داشته باشید این مدل مو را انتخاب کنید.

۵. اکسسوری‌ها

در دوران آرت دکو رشته‌های بلند مروارید، شانه‌های نگین‌دار و هدبند، کیف‌های منجوق‌دوزی‌شده رایج‌ترین اکسسوری‌ها بودند. به‌طورکلی در استایل آرت دکو از اکسسوری‌های زیاد استفاده می‌شود. برای داشتن چنین سبکی می‌توانید از هر اکسسوری که دوست دارید استفاده کنید.

جواهرات به سبک آرت دکو

در استایل آرت دکو جواهرات حرف اول را می‌زنند. جواهرات مورداستفاده در استایل آرت دکو شامل اقلام زیر هستند:

• گوشواره: گوشواره‌ها باید بلند باشند و آزادانه حرکت کنند. این گوشواره‌ها را کوکو شنل محبوب کرد.
• گردنبند: گردنبندها شامل رشته‌های بلند مروارید و زنجیرهایی هستند که با سنگ‌های قیمتی بزرگ تزئین شده‌اند.
• دستبند: به‌لطف لباس‌های بدون آستین، دستبندهای پهن و سنگین آرت دکو که از چندین سنگ قیمتی با الگویی پیچیده و زیبا ساخته می‌شوند زیبایی خاصی به دست‌ها می‌بخشند.
• انگشتر: حلقه‌های انگشتری آرت دکو معمولا دارای یک برش سنگ قیمتی مرکزی به‌شکل هندسی است که سنگ‌های بی‌شماری آن را احاطه کرده است. این سنگ‌ها از اشکال و رنگ‌های مختلفی ساخته شده است.
• سنجاق‌سینه یا سنجاق کلاه: این سنجاق‌ها جزو جواهرات ضروری استایل آرت دکو هستند. البته لزومی ندارد هم روی کلاه هم روی لباس همزمان از آنها استفاده کنید.

ویژگی‌های جواهرات آرت دکو

جواهرات آرت دکو مواد اولیه، ویژگی‌ها و روش‌های ساخت خاصی دارند که در زیر به آنها اشاره می‌کنیم.

فلزات سفید؛ طلا، نقره، پلاتین

جواهرات آرت دکو بیشتر از هرچیز با فلزات سفید شناخته می‌شوند؛ البته این بدان معنا نیست که طلای زرد در آن زمان کاربرد نداشته است. رنگ سفید به استایل آرت دکو ظاهری پیچیده، مدرن و شیک می‌بخشد.

• پلاتین؛
• طلای سفید؛
• نقره استرلینگ؛
• فلزات پایه با روکش نقره؛
• نیکل‌نقره و سایر فلزات پایه سفید.

از بین این فلزات، پلاتین از همه لوکس‌تر و محبوب‌تر بود؛ زیرا بسیار محکم بود و به‌هیچ‌عنوان کدر نمی‌شد. در سال 1924، بزرگترین ذخایر پلاتین جهان در شمال شرقی آفریقای جنوبی کشف شد که سیل جواهرسازان را به‌سوی استفاده از این فلز سرازیر کرد.

فیلیگری؛ طرح‌های تورمانند

یکی دیگر از عناصر پرکاربرد در بیشتر طرح‌های جواهرات آرت دکو، فیلیگری (Filigree) است. برای تهیه فیلیگری، جواهرسازان متخصص نخ‌های متالورژیکی را شکل قیطان و حلقه پیچ‌وتاب می‌دهند و سپس شکل توری‌مانند ظریفی را که ساخته‌اند روی گردنبند، انگشتر یا دستبند نصب می‌کنند. این طرح‌ها معمولا به‌شکل نقوش طبیعی مانند گل و برگ هستند. ظرافت زیبای آنها گاهی در ترکیب با سنگ‌های قیمتی جواهراتی بدیع به وجود می‌آورد.

نقوش هندسی تکرارشونده

طرح‌های هندسی یکی از مشخص‌ترین ویژگی‌های زیبایی‌شناسی آرت دکو هستند. هرچند این طرح‌ها بیشتر دارای خطوط و زوایای مستقیم هستند، گاهی هم منحنی‌هایی در آنها گنجانده می‌شوند. یکی از مهم‌ترین اصول این اشکال هندسی، ایجاد تقارن بود، یعنی هرطرحی که طراح می‌زد باید شکلی متقارن ایجاد می‌کرد. هشت‌ضلعی، مستطیل، مثلث و الماس از طرح‌های هندسی رایج در آرت دکو هستند.

میناکاری در رنگ‌های مختلف

مینا ترکیبی از شیشه مذاب رنگی با فلز است. در بسیاری از نمونه‌های جواهرات سبک آرت دکو میناکاری‌های رنگارنگ به کار می‌رود. میناکاری روش مناسبی برای افزودن رنگ یا کنتراست به جواهر است. در دوران آرت دکو، بسیاری از جواهرات دارای مینای سیاه، آبی، سبز یا قرمز تیره بودند؛ اما امروزه در هر رنگی می‌توانید آنها را پیدا کنید.

سنگ‌های رنگی یا مات

اگرچه الماس و سنگ‌های مشابه آن در دهه‌های ۱۹۲۰ و ۱۹۳۰ محبوب بودند، بسیاری از قطعات به سبک آرت دکو شامل سنگ‌های قیمتی رنگی یا مات هم هستند. برخی از این سنگ‌های قیمتی رنگی عبارت‌اند از:

• عقیق یا اونیکس؛
• یاقوت کبود؛
• یاقوت سرخ؛
• زمرد؛
• مون‌استون یا سنگ ماه؛
• لاجورد؛
• فیروزه؛
• آکوامارین یا زمرد کبود.

جواهرات آویز برای درخشش نور

در استایل آرت دکو، بسیار مهم است که جواهرات دارای یک قطعه آویزان باشند که تاب بخورد و حرکت آن، بازتابی از نور و رنگ ایجاد کند. برای مثال می‌توان به گوشواره‌های آویز، آویز گردنبند یا سنجاق‌سینه‌هایی که یک سنگ به‌شکل قطره یا اشک از آنها آویزان است اشاره کرد. رشته‌های بلند و لایه‌لایه از مروارید، زنجیر و سنگ‌های قیمتی هم چنین کاربردی دارند.

ستارگانی که در محبوبیت این استایل نقش داشته‌اند

در دوران آرت دکو اولین زنانی که در محبوبیت این سبک نقش داشتند، شامل ماری پری‌وست (Marie Prevost)، ماریون دیویس، جوآن کرافورد، لوئیز بروکس و دوروتی سباستین بودند. بعد از آنها کارول لومبارد و گرتا گاربو با پوشیدن لباس‌ها و جواهرات گران‌قیمت به الگوی مردم تبدیل شدند. سبک زندگی هالیوودی تجمل و زرق و برق را در دوران پررونق اقتصادی به تصویر می‌کشید. بااین‌حال همه‌چیز در تجمل محدود نمی‌شد. همان طور که شنل می‌گفت:

مد چیزی نیست که فقط در لباس‌ها باشد. مد در آسمان است، در خیابان است. با ایده‌ها ارتباط دارد؛ با نحوه زندگی ما، با آنچه اتفاق می‌افتد.

تأثیر استایل آرت دکو بر مد امروزی

جنبش آرت دکو تحولاتی زیربنایی در صنعت مد ایجاد کرد که هنوز هم تأثیر آن را در مد مدرن، هنر، معماری و حتی فناوری می‌بینیم. هنوز هم طراحان از اشکال هندسی در لباس‌های شب مجلل و جواهرات زیبا استفاده می‌کنند. برش‌های اریب و خطوط کشیده هنوز در طراحی لباس کاربرد دارند و پالت رنگی مشکی، نارنجی، آبی، زرد و طلایی بیشتر از هر رنگ دیگری در مجالس عروسی، مهمانی‌های کوکتل و سایر رویدادها محبوب‌اند.

طرح تمیز، هندسی و ساده استایل آرت دکو طرفداران زیادی دارد. هنوز در لباس‌های شب از پولک و منجوق و سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی مانند زیرکن استفاده می‌کنند و برای اضافه‌کردن کمی پیچیدگی به آنها رنگ‌های جذاب به کار می‌برند.

استایل آرت دکو در طراحی مبلمان، ساختمان، مد، سالن‌های سینما، جواهرات، خودرو، کشتی‌های کروز و قطار تأثیر گذاشته است. یک نمونه عالی از استایل آرت دکو را می‌توان در ساختمان نمادین امپایر استیت در شهر نیویورک دید.

آرت دکوی امروزی شاید با دوران دهه ۱۹۲۰ و بعد از آن کمی متفاوت باشد؛ اما سبکی است که حالتی رویایی و خاطره‌انگیز دارد و در آن می‌توان نقوش باستانی از جمله طراحی‌های مصریان و آزتک‌ها را به‌خوبی مشاهده کرد.

ایو سن لوران به‌درستی گفته بود:

مدها می‌آیند و می‌روند، آنچه تا ابد جاودانه می‌ماند سبک است.