فشن ژورنالیسم؛ چرخشی به سمت نسل جدیدمصاحبه با Odunayo Ojo، ژورنالیست و منتقد فشن

زندایا چگونه تبدیل به فشن آیکون شد؟ در هفته‌ی مد میلان چه گذشت؟ بهترین نمایشگاه فشن در لندن کدام است؟ آیا فشن روز به روز به سمت انحطاط حرکت می‌کند؟
این‌ها سوالاتی است که ممکن است ذهن علاقه مندان فشن یا هر کسی که با فشن سر و کار دارد را مشغول کند. اما کجا می‌توان پاسخ این سوالات را پیدا کرد؟
 نسل جدید علاقه مند به فشن، با گسترش بیش از پیش امکانات دیجیتال، کمتر به مجله‌های کاغذی روی خوش نشان می‌دهند. آن‌ها ترجیح می‌دهند با گذراندن زمانی طولانی در رسانه‌های اجتماعی و از طریق تیک تاک و یوتیوب اخبار فشن را دنبال کنند چرا که احتمالا خواندن مقاله‌های طولانی و رسمی مجلاتی مثل ووگ و ال، از حوصله‌ (و به احتمال زیاد دسترس) آن‌ها خارج است. با گرایش روزافزون به پلتفرم‌های دیجیتال، شکل جدیدی از فشن ژورنالیسم سر بر آورده و مرزبندی جدیدی در فضای نقد فشن و ژورنالیسم شکل گرفته است.

نقد و تحلیل فشن، از دانشگاه تا یوتیوب

Odunayo Ojo که او را با نام Ayo می‌شناسیم، منتقد و فشن ژورنالیست نیجریایی، از افرادی است که در میان نسل جدید محبوبیت بالایی دارد. کانال یوتیوب او با 103هزار دنبال کننده (تا امروز) یکی از پرمخاطب ترین کانال های تحلیل و نقد فشن در یوتیوب است. او که با عنوان fashion roadman در پلتفرم‌های مختلف فعالیت می‌کند در کانال یوتیوب خود به تحلیل مسائل مختلف دنیای مد می‌پردازد. اما نکته‌ی قابل توجه درباره‌ی او این است که Ayo مشغول تحصیل فشن ژورنالیسم در دانشگاه سنت مارتینز لندن است. در واقع او کسی است که بین فضای آکادمیک فشن ژورنالیسم و پلتفرم‌های مجازی، ارتباط معناداری ایجاد کرده است.

حضورAyo در فشن با کارآموزی برای یک برند، زمانی که او دانشجوی مهندسی شیمی بوده، آغاز شده است.
 ” چون می‌خواستم برای کارم چیزهای جدید یاد بگیرم، دائما مشغول دیدن ویدیو در یوتیوب بودم. ولاگ‌های فشن و استایلینگ می‌دیدم. با کارآموزی در این برند بود که من اطلاعاتی درباره الگو و دوخت و صنعت فشن پیدا کردم.”
پس از فارغ التحصیلی از مهندسی شیمی، او برای ورود به رشته‌ی فشن ژورنالیسم در دانشگاه سنت مارتینز لندن اقدام می‌کند و پذیرفته می‌شود.

یوتیوب و اینستاگرام، جایگزین مجلات فشن

Ayo در زمینه‌ی فشن ژورنالیسم و نقد فشن کارهای مختلفی انجام داده است. از ساخت ویدیو در یوتیوب تا تولید محتوا در تیک تاک و اینستاگرام و حتی مجله‌ای به نام The Fashion Archive به صورت چاپی منتشر کرده است.
“قطعا من فکر می‌کنم یوتیوب از اینستاگرام بهتر است! به شما قول می‌دهم این یک عقیده‌ی متعصبانه نیست (می‌خندد). دلیلش این است که وقتی کسی یوتیوب را باز می‌کند، ذهنش آماده‌ است تا یک ویدیوی بلند ببیند. بنابراین در ویدیوی یوتیوب می‌شود ایده‌های بیشتری اجرا کرد و اطلاعات بیشتری را منتقل کرد. در اینستاگرام برای مدت کمتری می‌شود مخاطب را متمرکز نگه داشت چون او می‌خواهد برای چند دقیقه اسکرول کند و برود. بنابراین فکر می‌کنم ارزش مثلا 50 هزار فالوور یوتیوب بیش از 50هزار فالوور در اینستاگرام باشد.”

البته او به تفاوت‌های ماهوی این دو هم اشاره کرد و گفت:
“اینستاگرام یک فضای تصویر محور است و با یوتیوب که یک پلتفرم ویدیویی‌ست، متفاوت است. طبیعتا ویدیو نسبت به تصویر، اطلاعات بیشتری منتقل می‌کند.”

مهارت‌های ضروری برای تحلیل و نقد فشن

به تعداد افرادی که لباس می‌پوشند سلیقه‌های مختلفی در زمینه‌ی پوشاک و فشن وجود دارد. همه می‌توانند علاقه یا عدم علاقه، زشتی یا زیبایی یک لباس را با توجه به سلیقه و نظر خود تعیین کنند. اما همه‌ی آن‌ها نمی‌توانند ادعا کنند منتقد فشن هستند.
“نقد و تحلیل در فشن یعنی حرفی بیشتر از “این واقعا آشغاله” یا “این لباس خیلی خوبه” برای گفتن داشته باشیم. منتقد فشن باید بتواند بگوید که به چه دلیل یک کالکشن قوی یا ضعیف است.”
تحلیل دقیق و حرفه‌ای در فشن، نیازمند کسب مهارت‌هایی است که منتقد را به مسیر درست نقد هدایت کنند. Ayo با توجه به دانش آکادمیک در زمینه‌ی فشن ژورنالیسم و تجربه‌ای که در تحلیل و نقد فشن دارد، این مهارت‌ها را به 3 دسته تقسیم می‌کند:

1.”یک منتقد فشن باید تاریخ فشن را خیلی خوب بداند. چون اگر اطلاعات تاریخی نداشته باشد نمی‌تواند درباره‌ی زمینه‌ی آثار و کالکشن‌های لباس اظهار نظر کند.”

منابعی برای یادگیری تاریخ فشن

2.” علاوه بر تاریخ، تحلیل‌گر و منتقد فشن باید در صنعت فشن کار کرده باشد و از زیر و بم صنعت خبر داشته باشد. چون در این حالت می‌تواند از پشت صحنه‌ی ران‌وی‌ها اطلاع داشته باشد و چیزهایی را بداند که مردم از بیرون آ‌ن‌ها را نمی‌بینند. مثلا خیلی وقت‌ها، کالکشنی که در ران‌وی نمایش داده می‌شود کامل نیست و نواقصی دارد. اما این نقص‌ها در نمونه‌های فروشگاهی برطرف می‌شوند. بنابراین حضور داشتن در دل صنعت، باعث درک دقیق‌تر و کامل‌تری از فشن می‌شود.”

3.” صحبت کردن با دیزاینرها و مصاحبه با آن‌ها، باعث می‌شود نکاتی را درباره‌ی یک کالکشن متوجه بشویم که وقتی از بیرون به آن نگاه می‌کنیم این نکات را نمی‌بینیم. به نظر من برای این‌که منتقد جدی و حرفه‌ای فشن باشیم ارتباط با دیزاینرها لازم و ضروریست. اصلا کافی نیست که فقط از بیرون به یک لباس نگاه کنیم و در موردش نظر بدهیم!”

انتخاب و تحلیل موضوع در نقد فشن

ساخت محتوا یا نوشتن مقاله‌ای که برای مخاطب قابل درک و روان باشد، از مهم‌ترین مهارت‌های یک ژورنالیست یا تحلیل‌گر فشن است. فشن ژورنالیست حرفه‌ای کسی است که بتواند انبوه اطلاعاتی که در دسترس دارد را به شکلی منسجم و منظم دسته بندی کند و با توجه به نیاز و درک مخاطب به او انتقال دهد. اولین قدم در این مسیر، انتخاب موضوع مناسب با نوع و مخاطب محتواست:
” در انتخاب موضوعات ویدیوها، تلاش می‌کنم بین موضوعات تاریخی و اتفاقات روز دنیای فشن، تعادل برقرار کنم. معمولا به این فکر می‌کنم که چه اتفاق مهمی الان دارد در دنیای فشن رخ می‌دهد و در عین حال این اتفاق را به تاریخچه‌اش متصل می‌کنم.”

پس از انتخاب موضوع، نوبت به شرح و بسط آن می‌رسد به گونه‌ای که مخاطب با موضوع ارتباط برقرار کند. در پلتفرم‌های مجازی که تنوع مخاطبان نسبت به مجلات فشن بسیار بیشتر است این کار کمی دشوار به نظر می‌رسد. ساخت زمینه‌ی ذهنی برای درک بهتر موضوع، روشی است که Ayo از آن استفاده می‌کند:
 ” اگر یک‌باره و ناگهانی درباره‌ی موضوعی صحبت کنم که مخاطب از آن شناختی ندارد، مثل این است که چند واژه را تصادفا کنار هم گذاشتم و مخاطب اصلا متوجه نمی‌شود که درباره‌ی چه چیزی صحبت می‌کنم. اما وقتی موضوعات جدید را به اتفاقی در گذشته وصل می‌کنم، برای مخاطب قابل درک می‌شود.”

فشن ژورنالیسم در خدمت رسانه‌های اجتماعی

به نظر می‌رسد در جذب مخاطب، منتقدان فشن که در فضای مجازی سر بر آورده‌اند، گوی سبقت را از خبرنگاران فشن در مجلات ربوده‌اند. 

“به نظر من از لحاظ تأثیرگذاری، رسانه‌های اجتماعی قوی تر از مجلات فشن عمل می‌کنند. طبیعتا بخاطر اینکه مخاطب بیشتری را درگیر می‌کنند و افراد بیشتری به حرف‌هایی که می‌زنیم گوش می‌دهند.”

اگرچه جذب مخاطب یکی از مهم‌ترین شاخص‌ها برای سنجش میزان موفقیت یک رسانه است، اما همه‌ی ماجرا نیست. در ژورنالیسم سنتی* نکات قابل توجهی وجود دارد که اعتماد مخاطب به آن رسانه را بالا می‌برد:

1.” نکته‌ی مثبتی که درباره‌ی ژورنالیسم سنتی وجود دارد این است که در آن کارها مورد ارزیابی دقیق قرار می‌گیرند. طبیعتاً وقتی برای یک مجله‌ی مهم می‌نویسیم، سردبیر و ویراستارانی هستند که متن را بارها تصحیح می‌کنند تا زمانی‌که نتیجه رضایت‌بخش شود. آن‌ها می‌توانند بگویند که ژورنالیست دقیقا کدام قسمت‌ها را باید تغییر دهد.”

2. “در مجله‌ها تحقیقات دقیقی برای هر موضوع وجود دارد چون خیلی مهم است که اطلاعات صحیح را منتقل کنند و مخاطب را دچار اشتباه نکنند. دلیل این سخت‌گیری، اغلب آن است که برای مجلات، امکان پیگیری قضایی وجود دارد و اگر مطلبی منتشر شود که دقیق نباشد یا تهدیدی برای موقعیت شغلی افراد ایجاد کند کاملا قابل پیگیری است. من فکر می‌کنم ژورنالیست‌ها باید نسبت به صحت و دقت اطلاعاتی که منتقل می‌کنند حساس باشند. این مورد متأسفانه در رسانه‌های اجتماعی کمتر رعایت می‌شود.”

Ayo از مهارت‌هایی که از تحصیل در رشته‌ی فشن ژورنالیسم به دست آورده، به عنوان یکی از تمایز‌های خود در پلتفرم‌های مجازی استفاده می‌کند:

“کاری که من سعی می‌کنم انجام بدهم این است که دقت و تحقیقات ژورنالیسم سنتی را در شبکه‌های اجتماعی رعایت کنم. معمولا مخاطب از من می‌خواهد که سریع‌تر ویدیو بسازم اما فرآیند تحقیق درباره‌ی موضوع زمان‌بر است. به همین دلیل من نمی‌توانم مثلاً هر روز یک ویدیوی جدید بسازم. با این‌که این کار از من زمان بیشتری می‌گیرد اما به آن علاقه‌ی زیادی دارم.”

مجلات فشن و آرزوهای دست‌نیافتنی!

والتر بنیامین، فیلسوف و زیباشناس آلمانی قرن بیستم، بر این عقیده است که عکاسی، مایل است شیء عکاسی شده را زیبا کند. نمود این نظریه را به خوبی می‌توان در مجلات فشن پیدا کرد. در عکس‌هایی از لباس‌ها و مدل‌ها گرفته می‌شود، ارتباط ضعیفی بین لباس‌ها، کارگرانی که آن‌ها را ساخته‌اند و مخاطبی که عکس را در مجله تماشا می‌کند وجود دارد. در واقع عکس منتشر شده در یک مجله، لباس را از روابط واقعی‌اش جدا می‌کند.

” بسیاری از مجله‌ها، حسی از دست‌نیافتنی بودن به مخاطب انتقال می‌دهند. آن‌ها با برندهای بزرگ کار می‌کنند و از نظر مالی هم در سطح خیلی بالایی فعالیت می‌کنند.”

مجلات فشن، در عین حال که رابطی میان دنیای فشن و مخاطبان هستند، فشن و لباس را برای مخاطب دست‌نیافتنی‌تر جلوه می‌دهند. اما در رسانه‌های اجتماعی، شرایط به شکل متفاوتی پیش می‌رود:
” در شبکه‌های اجتماعی، افراد با زندگی روزمره‌ی یک فشن ژورنالیست هم آشنا می‌شوند و ارتباط خیلی نزدیک‌تری با او برقرار می‌کنند. روابط قوی‌تری با مخاطب وجود دارد که بسیار بیشتر از چیزی است که در مجلات فشن اتفاق می‌افتد.”

پول! بر هم زننده‌ی معادلات فشن ژورنالیسم

 از اتفاقاتی که امروزه در دنیای فشن ژورنالیسم شاهد آن هستیم، ورود فشن ژورنالیست‌های سنتی و دانشگاهی به فضای شبکه‌های اجتماعی است. مرز بین فشن ژورنالیسم سنتی و نقد و تحلیل فشن در پلتفرم‌های مجازی روز به روز کم‌رنگ‌تر می‌شود. اما احتمالاً این اتفاق، دلیلی محکم‌تر از ارتباط نزدیک با مخاطب داشته باشد.
  “فاصله‌ی بین ژورنالیسم سنتی و شبکه‌های اجتماعی در حال محو شدن است و ما داریم فشن ژورنالیست‌های سنتی را می‌بینیم که در اینستاگرام و شبکه‌های اجتماعی فعالیت می‌کنند. اگر بخواهم واقع‌بین باشم باید بگویم که به نظرم دلیل این اتفاق پول است. فشن ژورنالیسم به شکل سنتی در صورتی درآمد خوبی دارد که شما در سطح خیلی بالایی قرار داشته باشید و در کار حرفه‌ای‌تان جزو برترین‌ها باشید. بنابراین فشن ژورنالیست‌های زیادی با این واقعیت مواجه می‌شوند که درآمدی هم سطح با دانششان ندارند و برای جبران این موضوع، شروع به فعالیت در فضای مجازی کرده و کمبود درآمد را جبران می‌کنند.”

بهترین خبرنگاران و منتقدان فشن چه کسانی هستند؟

در پایان، Ayo، خبرنگاران فشن و منتقدین مورد علاقه‌اش را این‌طور دسته‌بندی کرد:
” در میان ژورنالیست‌های سنتی، من کارهای Robin Givhan, Tim Blanks, Rachel Tashijan, Vanessa Friedman و Alexander Fury را دنبال می‌کنم. به نظر من آن‌ها بسیار تحصیل‌کرده و با معلومات هستند و با توجه به ارتباط نزدیکی که با صنعت فشن دارند و گفتگوهایی که با طراحان لباس داشته‌اند در سطح بالایی از معلومات و نفوذ در فشن ژورنالیسم قرار دارند.”
 او در میان منتقدان جدید فشن در شبکه‌های اجتماعی، از چند نفر نام می‌برد و معتقد است آن‌ها کارشان را بهتر از بقیه انجام می‌دهند:
“در یوتیوب،می‌توانم از Fashion Lover و Bliss Foster نام ببرم. نظرات آن‌ها برایم مهم است. نام بردن از ژورنالیست‌های مورد علاقه در شبکه‌های اجتماعی سخت است چون همان‌طور که گفتم در این فضا، افراد کمتری به شکل هدف‌مند و واقع‌گرایانه کار می‌کنند. بیشتر افراد درباره‌ی یک کالکشن یا لباس این‌طور نظر می‌دهند که “این بد است” اما نمی‌گویند که چرا بد است و با چه معیاری بد یا خوب است. اما فکر می‌کنم در نهایت، مخاطب از میان همه‌ی این‌ها می‌تواند تشخیص دهد که چه کسی واقعا هدفمند و بی‌طرفانه نقد می‌کند.”

*ژورنالیسم سنتی یا روزنامه نگاری سنتی: شامل رسانه‌های تلویزیون، رادیو، روزنامه ها، مجلات خبری و شاخه‌های آنلاین آن‌ها می شود. این رسانه‌ها توسط قوانین رسانه‌ای و اخلاق مطبوعاتی تنظیم می‌شوند و پیش از ظهور پلتفرم‌های دیجیتال، به عنوان تنها منابع اخبار موثق بسیار مورد توجه قرار می‌گرفتند.