مروری بر تاریخچه مروارید؛ قدیمی‌ترین گوهر لوکس دنیا

نقاشی معروف «دختری با گوشواره مروارید» اثر Johannes Vermeer نقاش هلندی

مروارید همواره گوهر خاصی بوده و هست، چراکه برخلاف بسیاری از سنگ‌های قیمتی، نه در اعماق زمین، بلکه در دل دریا متولد می‌شود.

مروارید، قدیمی‌ترین گوهر دنیا

مروارید قدیمی‌ترین گوهر دنیا و ملقب به ملکه گوهرهاست. این‌طور که به نظر می‌رسد، مروارید سال‌ها پیش از آغاز کتابت تاریخ کشف شد. پس خیلی‌خیلی قدیمی است و به همین دلیل، از کاشف اولیه مروارید، کسی که نخستین بار با مروارید روبه‌رو شد، اطلاعاتی در دست نیست، اما مروارید احتمالا نخستین بار توسط اجداد ساحل‌نشیمن‌مان هنگام جست‌وجوی غذا در کرانه‌های دریا رؤیت شد. خلاصه که مروارید دُرّی تاریخی است!

جالب است که مروارید اصل از همان گذشته‌های دور به‌عنوان زیور و پیرایه کاربرد داشته و گوهری به‌غایت گران‌بها بوده است. ازجمله شواهد موجود می‌توان به زیور مرواریدی یافت‌شده در تابوت شاهدختی پارسی اشاره کرد که به‌گفته کارشناسان، به ۴۲۰ سال پیش از میلاد مسیح تعلق دارد. مروارید در تمدن‌های باستانی حتی جزو پیشکشی‌های فوق‌العاده قیمتی بوده که برای سلاطین هدیه می‌بردند.

هدیه‌ای نفیس که هرگز از مد نیفتاد

با مروری بر تاریخچه مروارید خواهید دید که از قدیم‌الایام در زمره نفیس‌ترین هدایای زینتی بود. گفته شده که حتی ۲۳۰۰ سال پیش از میلاد مسیح، اشراف چینی مروارید هدیه می‌گرفتند. مارکوپولو هم، سیاح معروف قرن سیزدهم، در ملاقات با قوبلای خان، امپراتور مغول، مروارید گران‌بهایی موسوم به مروارید دره آرکو به وی پیشکش کرد که ۵۷۵ قیراط وزن و بیش از سه اینچ طول داشت. یا مثلا می‌توان به مروارید لوکس لا پِرِگرینا اشاره کرد که شاهزاده فیلیپ دوم اسپانا در قرن شانزدهم به همسرش مری تقدیم کرد. لا پرگرینا مروارید آب شور سفیدی است که پس از چندین بار دست‌به‌دست‌شدن در میان اشرافیون، سرآخر به الیزابت تیلور رسید، هدیه‌ای از سوی همسرش ریچارد برتون بازیگر. پس خیال‌تان راحت که زیورآلات مرواریدی هدیه همواره کلاسیک و شیکی است!

مروارید در افسانه‌های کهن

مروارید، به‌عنوان گوهری قدیمی، در افسانه‌ها هم ریشه دوانده و در بسیاری از فرهنگ‌ها عنصری نمادی است. مروارید در برخی تمدن‌های کهن به نماد ماه و دارای خواص جادویی شهرت داشت. چینی‌های باستان بر این باور بودند که انداختن مروارید سبب ایمنی در برابر آتش و اژدهاست. مروارید در برخی فرهنگ‌ها حتی مظهر عفاف و پاک‌دامنی تلقی می‌شد. در قرون وسطی تصور می‌شده که مروارید سبب حفاظت از جان شوالیه‌ها در میدان نبرد خواهد بود. یا مثلا جواهرات مروارید را در رم باستان نماد جاه‌ومقام والا می‌دانستند، تا به حدی که ژولیوس سزار، حق استفاده از مروارید را قانونا به تنها طبقه سلطنتی محدود کرد.

مروارید در فرهنگ عرب هم، به‌واسطه فراوانی بسترهای صدف‌خیز در خلیج فارس، دارای پیشینه دورودرازی است. در افسانه‌های کهن عربی آمده که مروارید درواقع حاصل شبنم‌هایی است که به دریا ریخته و صدف‌ها می‌بلعند. خلیج فارس تا پیش از کشف امکان کشت مروارید پرورشی، قلب تجارت مروارید و مدت‌ها پیش از استخراج نفت، منبع درآمد ساکنان منطقه بود.

کالای تجاری ارزشمندی که کمیاب شد

مروارید از دوران رم باستان، کالای تجاری مهم و ثروت‌زایی بود. بعدها در قرن پانزدهم و شانزدهم میلادی، کشف مروارید در آمریکای مرکزی و جنوبی به دورانی که عصر مروارید لقب گرفت، انجامید. بسیاری از اشراف‌زادگان و اعیان اروپای غربی خواهان جواهرات مرواریدنشان بودند، تا جایی که در قرن نوزدهم، به‌دلیل افزایش تقاضا و متعاقبا صید بی‌رویه، منابع صدف‌های مرواریدساز رو به تحلیل رفت.

مروارید، برخلاف سنگ‌های استخراجی از زمین، محصول موجود زنده است. نطفه مروارید زمانی بسته می‌شود که چیزی محرک، مثلا انگل یا تکه‌ای پوسته، اتفاقی به‌درون صدف راه پیدا کرده و میزبان را به ترشح ماده‌ای کریستالی وا می‌دارد، ماده‌ای که لایه‌وار دور محرک تولید شده و درنهایت به تشکیل مروارید می‌انجامد. نحوه تولید مرواریدهای پرورشی هم به همین شکل است، با این تفاوت که محرک به‌صورت عمدی و نه تصادفی به‌درون صدف وارد می‌شود.

کوکیچی میکیموتو؛ خالق نخستین مروارید پرورشی جهان

نخستین مروارید پرورشی جهان در سال ۱۸۹۳ به‌دست کوکیچی میکیموتوی ژاپنی پدید آمد، اقدام تاریخ‌سازی که در سال‌های دهه ۱۹۰۰ به دگرگونی صنعت مروارید و کاهش ارزش مروارید طبیعی انجامید. تا سال ۱۹۳۵، بیش از ۳۰۰ مزرعه پرورش مروارید در ژاپن پا گرفته بود که سالانه ۱۰ میلیون مروارید پرورشی تولید می‌کردند. در آن زمان، برخی‌ها میکیموتو را به عرضه مرواریدهای بدل و غیرواقعی متهم می‌ساختند. اما شواهد علمی، برخلاف اتهام وارده به میکیموتو، نشان داد که مرواریدهای پرورشی از همان ویژگی‌های مرواریدهای شکل‌گرفته در بسترهای اعماق دریا برخوردارند و تنها تفاوت‌شان به تحریک دستی صدف‌ها برای آغاز فرایند طبیعی مرواریدسازی برمی‌گردد.

مروارید هم در آب‌های شیرین و هم آب‌های شور قابل‌پرورش بوده و بسته به گونه نرم‌تن مرواریدساز دارای انواع مختلفی است. مرواریدهای پرورشی آب شیرین عمدتا در چین تولید شده و به‌دلیل فراوانی از قیمت مناسب‌تری نسبت به مرواریدهای پرورشی آب شور برخوردارند. ازجمله مرواریدهای پرورشی آب شور می‌توان به انواع آکویا و تاهیتی اشاره کرد که در تاهیتی و سایر جزایر پُلی‌نِزی فرانسه کشت می‌شوند.

مرواریدهای آکویای میکیموتو هنوز در جواهری‌های میکیموتونشان به‌فروش می‌رسند و به رنگ‌های خاص و جلوه دلفریب‌شان معروف‌اند.

مروارید طبیعی، سوگلی حراجی‌های لوکس

مروارید طبیعی گوهر بسیار کمیابی است. بخش اعظم منابع مروارید طبیعی تقریبا به‌کل تخلیه شده، اما هنوز، گرچه به‌ندرت، در آب‌های بحرین و استرالیا یافت می‌شود. این را هم بدانید که تشکیل مروارید طبیعی متأثر از عواملی چون تمیزی دریاها و ثبات دماست، عواملی که به‌لطف آلودگی‌های زیست‌محیطی و گرمایش جهانی از شرایط مطلوبی برخوردار نیستند. ازاین‌رو، عمده جواهرات مروارید موجود در بازار ساخته‌شده با مرواریدهای پرورشی است.

با این اوصاف، تعجبی ندارد که مروارید طبیعی دارای قیمت گزافی است و به مبالغ هنگفتی در حراجی‌ها به‌فروش می‌رسد. گردنبندها و گوشواره‌های مروارید طبیعی گاها حتی به مبالغ رکوردشکننده‌ای فروخته می‌شوند. مثلا در سال ۲۰۱۴، گوشواره‌های مروارید طبیعیِ متعلق به همسر ناپلئون بناپارت به مبلغ ۳.۳ میلیون دلار آمریکا در حراجی دویل نیویورک خریداری شدند.

در آخر، امیدواریم که تاریخچه مروارید برایتان مفید بوده باشد. سعی کردیم مروری مختصر بر تاریخچه مروارید داشته باشیم تا بهتر به اصالت این دُرّ گران‌بها پی ببرید. اگر اطلاعات جالبی در این مطلب یافتید که احساس می‌کنید برای دوستان‌تان هم خواندنی خواهد بود، می‌توانید با استفاده از کلیدهای اشتراک‌گذاری که در ابتدا و انتهای هر مقاله موجودند، این مطلب را برایشان بفرستید.