انواع لباس و پارچه‌های ژاپنی (قسمت دوم)

انواع پوشاک زنانه در ژاپن

این لباس بدون شک رایج‌ترین و اساسی‌ترین آیتم در فشن سنتی ژاپن است. ترجمه دقیق واژه کیمونو؛ “چیزی برای پوشیدن” است. در قسمت قبل اشاره شد که در اوایل تاریخ کشور ژاپن، اهمیت و ارزش پوشاک در کارایی آن خلاصه می‌شد. کیمونو در روزهای اول، لباسی ساده بود که با گذشت زمان، دچار تحولات زیادی شد.

تنوع بی‌پایان کیمونو

کیمونو لباسی است که در تنوع پایانی ندارد. می‌توان گفت که هزاران نوع کیمونو برای پوشیدن وجود دارد؛ همچنین برای افراد از اقشار متفاوت با موقعیت‌های مختلف، کیمونوهای متناسب هم طراحی شده است. بعضی از نمونه‌های این لباس نشان دهنده وضعیت تاهل، ثروت و جایگاه اجتماعی هستند.

انواع کیمونو

برای کار و کشاورزی کیمونویی ساده با پارچه‌های ارزان وجود دارد. اشراف زادگان، ثروتمندان و… کیمونوهای رسمی بر تن می‌کنند که دارای ویژگی‌های خاصی است. از ویژگی‌های بارزترین آن‌ها، استفاده از پارچه‌های نفیس می‌باشد. همچنین بر روی برخی از این کیمونوها نشان‌های متفاوت یا کامون (Kamon) متصل است که تعداد آن‌ها نشان دهنده جایگاه افراد می‌باشد. مثلا پنج کامون، نشان دهنده بالاترین جایگاه در جامعه است. یکی دیگر از ویژگی‌های جالب این لباس آن است که افراد برای هر فصل کیمونوی مخصوص می‌پوشند.

یکی از پیچیده‌ترین انواع کیمونو، نمونه زنانه آن است. این لباس معمولا بیش از دوازده قطعه دارد. زنان هیچوقت به تنهایی قادر به پوشیدن این لباس نیستند بلکه کمک چند فرد برای پوشیدن کیمونوی زنانه لازم است. اگر بخواهیم از تمامی کیمونوهای زنانه‌ای که وجود دارند لیستی تهیه کنیم، این مطلب تبدیل به یک کتاب خواهد شد. ولی برای اینکه آشنایی خلاصه ولی موثر با این لباس داشته باشیم تعدادی از نمونه‌های آن را بررسی می‌کنیم.

Yukata (یوکاتا):

این لباس یک کیمونوی ساده است که اغلب در تابستان پوشیده می‌شود. پارچه‌ی مورد استفاده در یوکاتا معمولا کتان و پارچه نخی است و خود لباس، ساده و کژوال است. می‌توان گفت که این کیمونو شبیه به حوله حمام است. خود افراد ژاپنی یوکاتا را در خانه‌هایشان برتن می‌کنند.

این کیمونو طراحی منحصر به فردی ندارد. نمونه‌های سنتی آن‌ به رنگ آبی روشن و یا سفید است. البته در دهه‌های اخیر طراحی این کیمونو کمی پیشرفته‌تر و خاص‌تر شده است.

Furisode (فوریسوده):

فوریسوده کیمونویی است که زنان ژاپنی در سطح شهر می‌پوشند. اگر شما به شهرهای ژاپن سری بزنید، می‌بینید که زنان محلی در اماکن تاریخی و فرهنگی کیمونوی فوریسوده بر تن دارند. همچنین این لباس نوعی جاذبه توریستی در ژاپن است. پارچه‌های این لباس دارای رنگ‌های زنده و طرح‌های بسیار زیبا هستند و در مراسم مختلف زنان جوان و مجرد بر تن می‌کنند.

نکته جالب راجع به کیمونو فوریسوده

گران قیمت بودن و به اصطلاح “آنتیک” بودن آن است. طبق سنت ژاپنی، فوریسوده لباسی است که توسط مادربزرگان به مادران و سپس به دختران به ارث می‌رسد. زنان جوان تا زمانی که مجردند این کیمونو را برتن می‌کنند تا موقعی که ازدواج کنند. سپس با نگه داری دقیق از آن، فوریسوده را به فرزندان دخترشان به یادگار می‌گذارند و این چرخه همیشه ادامه دارد. در کل زنان متاهل اجازه پوشیدن فوریسوده را ندارند. ولی در ژاپن امکان اجاره‌ی این کیمونو وجود دارد.

از آنجایی که این لباس گران قیمت است به نوعی آنتیک محسوب می‌شود. بعضی از زنان ژاپنی آن‌ را اجاره می‌کنند. چون از طرفی این لباس گران است و از طرفی فوریسوده لباسی نیست که همیشه در هر شرایطی پوشیده شود و به ندرت از آن استفاده می‌شود. پس برای تعدادی از زنان ژاپنی، اجاره کردن آن گزینه به صرفه‌تری است. علاوه بر آن، توریست‌ها هم قادر به اجاره و پوشیدن فوریسوده هستند.

Iromuji (ایروموجی):

این کیمونو بسیار ساده، مینیمال و کژوال است و تنها در مراسم و میهمانی چای مورد استفاده قرار می‌گیرد. پارچه‌ی تشکیل دهنده‌ی آن هم تنها ابریشم رنگ شده است و دارای نقش و نگار خاصی نیست. در کل در دنیای کیمونوها، پارچه‌هایی که طرح‌های زیبا و رنگ‌های زنده دارند برای زنان جوان و مجرد است.

ایروموجی در فشن ژاپن بیشتر مخصوص زنان متاهل و میان سال است. در مراسم چای، زنانی که ایروموجی برتن دارند قصد نشان دادن حیا، وقار و بالغ بودن خود را دارند. ذات ساده و آرام ایروموجی به نشان دادن بلوغ شخص کمک می‌کند. ولی کاربرد اصلی ایروموجی، پوشیدن آن در مراسم چای است.

دلیل بر تن داشتن این کیمونو:

این لباس ساده است و رنگ بندی ملایمی دارد. ژاپنی‌ها مایلند که بیشتر تمرکز در مراسم چای، بر خود مراسم باشد نه لباسی که بر تنشان است. به عنوان مثال، برتن داشتن یک فوریسوده می‌تواند یک حواس پرتی بزرگ باشد و بیش از حد رسمی بودن آن باعث برهم خوردن تعادل مراسم شود.
مراسم چای در ژاپن، یک دیدار صمیمانه و نه چندان رسمی بین افراد است. لباسی که این رسم نیاز دارند، نه خیلی رسمی است و نه خیلی پر زرق و برق و جالب توجه.

Mofuku (مُفوکو):

این کیمونو، لباس مخصوص عزاداری است و کاملا به رنگ سیاه است. پارچه‌ی این لباس ابریشم است. تنها رنگی که این لباس دارد سیاه است. همچنین مٌفوکو برای هیچ مراسمی جز عزا پوشیده نمی‌شود. زنان عزادار در صورت از دست دادن عزیزانشان، این کیمونو را تا چند هفته برتن دارند.

Shiromuku (شیروموکو):

کیمونوی مخصوص عروس‌ها شیروموکو نام دارد که در زبان ژاپنی این اسم به معنای “پاکی خالص به رنگ سفید” است. این لباس عروس سفید رنگ، در مراسم سنتی پوشیده می‌شود. همچنین این کیمونو در دوران باستان، در عروسی‌ خانواده‌های سامورایی توسط عروس‌ها پوشیده می‌شد.

در مراسم عروسی‌ سنتی، عروس همیشه در مرکز دید قرار دارد. چون لباس او سرتاسر سفید است و زیبایی این لباس، او را در راس مراسم قرار می‌دهد. ولی چرا یک عروس در فرهنگ ژاپنی باید سرتاسر سفید بپوشد؟ چون که رنگ سفید در فرهنگ و سنت‌های ژاپن سمبلی از خالص بودن، پاکدامنی و پاکیزگی است.

چرا پارچه‌ی لباس عروس ژاپنی کاملا سفید است؟  

 چون یک پارچه‌ی سفید رنگ را می‌توانید رنگ کنید و به آن نقش و نگار جدیدی بدهید. این سمبلی است که می‌گوید عروس آماده است تا زندگی جدیدی را شروع کند و به کمک همسر خود، رنگ و نقش و نگارهای تازه در زندگی خود خلق نماید.

همچنین رنگ سفید در ژاپن رنگی مقدسی می‌باشد. بیش از هزار سال است که این عقیده وجود دارد. به همین خاطر است که عروس‌ها سفید می‌پوشند. مراسم عروسی، در معابد و دیگر اماکن مقدس برگزار می‌شود. جالب است که بدانید شیروموکو تنها لباس عروسی نیست که عروس‌ها می‌توانند در جشن ازدواجشان بپوشند.
کیمونوهای مخصوص عروس‌ها هم دنیایی گسترده دارند که در مطلبی کوتاه در آینده به آن خواهیم پرداخت.

Obi (اوبی):

احتمالا دیده‌اید که کیمونوی بر تن زنان، همیشه نوعی کمربند به همراه دارد که در سایزها، طرح‌ها و رنگ‌های مختلف دیده می‌شوند. مانند خود کیمونو، اوبی آیتمی بسیار متنوع است. یکی از مهم‌ترین بخش‌های هر کیمونویی می‌باشد. مهم‌ترین کاربرد این کمربندها این است که کیمونو را بسته و سر جای خود نگه دارد تا نظم پوشش به هم نخورد.

Zori (زُری):

شاید از خودتان پرسیده باشید که اولین بار، چه کسی “فلیپ فلاپ” یا همان دمپایی لا انگشتی را اختراع کرد! جالب است بدانید که ژاپنی‌ها اولین کسانی بودند که این آیتم را اختراع کردند. پس از جنگ جهانی دوم، سربازان آمریکایی چند جفت زُری با خودشان به خانه می‌آوردند. پس از آن دمپایی‌ها و یا همان فلیپ فلاپ‌ها تبدیل به یکی از رایج‌ترین آیتم‌ها در خانه‌ها شدند.

زُری یکی از معدود چیزهایی است که از فشن ژاپن به غرب رفت و جهانی شد. زُری یک صندل است که با یک بند بین شصت پا و دیگر انگشت‌های پا قرار می‌گیرد و کفی آن، معمولا با موادی مانند چوب، برنج و نی ساخته می‌شود؛ البته امروزه زُری با پلاستیک و دیگر مواد رایج امروزی تولید می‌گردد.

زُری به همراه جورابی مخصوص به نام Tabi (تابی) پوشیده می‌شود که شباهت زیادی به جوراب‌های امروزی دارد. با این تفاوت که تابی شصت پا را از دیگر انگشت‌های پا جدا می‌کند تا پوشیدن زُری را راحت‌تر نماید. همچنین در فرهنگ ژاپن، بسیار مهم است که قبل از ورود به خانه، کفش‌ها درآورده شوند و زُری از این جهت، کار را آسان کرده است.

این صندل هم توسط زنان پوشیده می‌شود و هم توسط مردان. با این تفاوت که نمونه زنانه آن زیباتر، ظریف‌تر و قیمتی‌تر است تا با لباس‌های زیبایی که می‌پوشند هماهنگ باشد.

انواع پوشاک مردانه در ژاپن:

کیمونو:

نکته‌ای بسیار جالب درباره کیمونو وجود دارد و آن یونی‌سکس بودن و یا مشخص نبودن جنسیت آن است. مردان و زنان ژاپنی هر دو کیمونو بر تن دارند. تنها تفاوت آن‌ها در نوع پارچه، طرز پوشیدن و تعداد قطعات است. کیمونوی مردانه نسبت به نمونه زنانه‌ی آن بسیار ساده است و تنها از چهار یا پنج قطعه تشکیل شده است.

کیمونوی مردانه از پارچه‌های ساده‌تر، رنگ‌های تیره‌تر و طرح‌های کمتری استفاده می‌کنند و نسبت به کیمونوی زنانه آزادی بیشتری دارند. آستین‌ها کوتاه‌تر و کوچک‌تر هستند. رنگ بندی پارچه‌ها معمولا مشکی، سبز یا آبی تیره هستند. در جامعه ژاپنی مردان غرور بیشتری دارند و زیبا بودن چیزی است که می‌تواند باعث ضعیف دیده شدن مردان شود.

 زنان از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند و زیبا بودن آن‌ها نشان دهنده اعتبار یک خانواده است. بنابراین پوشش زنان از مردان ژاپنی بسیار پیچیده‌تر و زیباتر است. ولی در عین حال، زنان در فشارند تا استانداردهای سخت‌گیرانه زیبایی را رعایت کنند.

کمی قبل‌تر گفتیم که چندین نوع کیمونوی زنانه وجود دارد و همچنین هر کیمونو دنیای متفاوتی دارد. ولی این انتظار را نباید از پوشاک مردانه ژاپنی داشته باشیم چون تنها چیزی که در پوشاک مردانه لازم است، تمیز و مرتب بودن آن است. فشن مردانه ژاپنی بسیار ساده و مینیمال است. آیتم‌های زیادی در لیست پوشاک مردانه ژاپنی وجود ندارد چون تنها، کارایی لباس برای مردان ژاپنی مهم است.

Obi (اوبی):

اشاره شد که اوبی زنانه بسیار گسترده و متنوع است. از پارچه‌های خوش‌رنگ و زیبا استفاده می‌شود. این درباره اوبی مردانه صدق نمی‌کند چوم این آیتم در پوشاک مردانه ژاپنی بسیار ساده، نازک و کژوال است. اگر اوبی، لباس را بر تن یک مرد ژاپنی نگه دارد، کافی است.

Haori (هائوری):

این لباس مردانه شباهت زیادی به کیمونوی ساده و زنانه دارد ولی بسیار کوتاه‌تر و کارآمدتر است. قطعه اصلی هاوئوری یک ژاکت یا پیراهن نخی است که شبیه همان کیمونو است و دارای طرح و رنگ خاصی نیست. ولی بیش از هزار سال پیش، این لباس برای مردان ثروتمندی استفاده می‌شد که عضوی از جامعه جنگجویان بودند و مرتبه‌ی بالایی در جامعه داشتند.

به عبارتی دیگر، هائوری در تن سامورائی‌ها، سرداران جنگی، درجه داران نظامی و جنگجویان دیده می‌شد. می‌توان گفت که این کیمونو نوعی یونیفورم برای افراد نظامی بود.
پوشاک زنانه در ژاپن به گونه‌ای طراحی شده است که تحرک را محدود می‌کند چون در فرهنگ ژاپن، زنان طبق اصولی تربیت می‌شوند که از آنان انتظار می‌رود محجوب و سرسنگین باشند. در آن دوران، تحرک سریع یا بیش از حد آزادانه در زنان، نشانه خوبی نبود. ولی در مردان این موضوع برعکس بود و پوشاک مردانه، تحرک را نه تنها محدود نمی‌کرد، بلکه آزادتر بود.

این موضوع برای هائوری هم صدق می‌کند. این لباس برای سربازان و جنگجویان طراحی شده و آزاد بودن تحرک برای این افراد بسیار کلیدی و مهم بود. در کل، لباس مردانه ژاپنی آزادتر از نمونه زنانه آن است چون کارگران، کشاورزان و جنگجویان در ژاپن اغلب مرد بودند و بسته بودن پوشاک برای این افراد، به هیچ عنوان کارآمد و مفید نبود.

جمع بندی

فشن ژاپن نسبت به دیگر نقاط آسیا، دقت بیشتری به جرئیات دارد و طراحان ژاپنی برای هر شرایطی، نوعی لباس طراحی می‌کردند. تنوع کیمونو و در کل پوشاک ژاپنی به قدری بالاست که اگر بخواهیم همه‌ی آن‌ها را با جزئیات کافی نام ببریم، مطلب ما تبدیل به یک کتاب می‌شود.

در این مطلب ما تنها گوشه‌ای از فشن ژاپنی را بررسی کردیم. به عنوان مثال، ما تنها یک نوع Zori را بررسی کردیم ولی در اصل، چندین نوع زُری برای شرایط مختلف وجود دارد. این موضوع راجع به تمام کیمونوهایی که نام بردیم هم صدق می‌کند. مثلا در ژاپن چندین نوع شیروموکو وجود دارد که هرکدام نماینده منطقه خاصی از ژاپن هستند و یا متعلق به خاندان خاصی‌اند.

در نگاه اول شاید بگوییم که تمام لباس‌های ژاپنی شبیه به هم و یا همه‌ی آن‌ها همان کیمونو هستند؛ ولی دقت به جزئیات ژاپنی‌ها، اینجا به کمک ما می‌آید. درست است که کلیت پوشاک ژاپنی همان کیمونو است ولی تنوع این لباس، تاریخ، سنت‌ها و آیتم‌های مربوط به آن است که فشن و پوشاک ژاپن را بسیار جذاب و خاص می‌کند.

همه ما این را هم می‌دانیم که ژاپن در سرتاسر دنیا، به خاطر حفظ فرهنگ و تاریخشان شهرت دارند این قضیه شامل پوشاک هم می‌شود. در ژاپن امروزی مردم هنوز هم عاشق پوشیدن کیمونو هستند و حتی طراحان خلاقی پیدا شده‌اند که این لباس را با استانداردهای مدرن طراحی کرده‌اند که در مطالب بعدی راجع به آن بیشتر خواهیم گفت.