فشن ژورنالیسم، تحصیل در رشته‌ روزنامه‌ نگاری فشن

مصاحبه با فارغ التحصیلان فشن ژورنالیسم دانشگاه سنت مارتینز لندن

فشن ژورنالیسم چیست؟

فشن ژورنالیسم Fashion journalism یا روزنامه نگاری فشن، یکی از شاخه‌های مهم فشن است که از طریق نویسندگی یا عکاسی خبری به بازتاب وقایع و اخبار دنیای مد می‌پردازد. روزنامه‌نگاران مد یا فشن ژورنالیست‌ها، افرادی هستند که جدیدترین اخبار و اتفاقات صنعت مد را به وسیله‌ی مجله‌ها، روزنامه‌ها و رسانه‌های مد مخابره می‌کنند. شرکت در فشن‌شو، تحلیل کالکشن‌، اطلاع‌رسانی درباره‌ی ترندها، بازتاب اخبار صنعت مد و بسیاری از موارد دیگر بر عهده‎‌ی روزنامه‌نگاران مد است. پیش از این، فشن ژورنالیست‌ها در مجله‌های چاپی فشن در قالب نویسنده یا عکاس خبری فعالیت می‌کردند؛ اما امروزه با توسعه‌ی فضای دیجیتال، دامنه‌ی کاری فشن ژورنالیسم گسترده‌تر شده و حضور آن‌ها در صفحات وب و رسانه‌های اجتماعی نیز مشهود است. رشته‌ی فشن ژورنالیسم امروزه آن‌چنان مورد استقبال قرار گرفته است که بسیاری از دانشگاه‌های طراز اول دنیای فشن مانند دانشگاه هنر لندن، این رشته را در مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد ارائه می‌دهند. در ادامه، با دو دانش‌آموخته‌ی مقطع کارشناسی ارشد فشن ژورنالیسم از دانشگاه سنت مارتینز لندن مصاحبه کرده‌ایم و اطلاعات دقیق‌تری از مزایا و معایب این رشته‌ی دانشگاهی را گردآوری کرده‌ایم.

فشن ژورنالیسم، از نیویورک تا لندن

کانیکا تلوارKanika Talwar ، خبرنگار بخش تجاری WWD است. او پیش از این، نویسنده‌ی مجلاتی چون ووگ هند، V magazine، PAPER، Fashionista و چندین مجله‌ی مد دیگر بوده است. کانیکا لیسانس Fashion media از دانشگاه LIM دارد و در نیویورک به دنیا آمده و زندگی کرده؛ اما برای ادامه‌ی تحصیلاتش در رشته‌ی فشن ژورنالیسم، راهی لندن شده است. او در سال 2022 وارد دانشگاه سنت مارتینز شد و در رشته‌ی فشن ژورنالیسم که از شاخه‌های رشته‌ی Fashion communication است مشغول تحصیل شد.

رشته‌ خبرنگاری فشن در دانشگاه سنت مارتینز لندن

اولین و مهم‌ترین موضوع در انتخاب یک رشته‌ی دانشگاهی برای ادامه‌ی تحصیل، آگاهی از سرفصل‌های درسی آن است. رشته‌ی Fashion communication در دانشگاه سنت مارتینز لندن دارای سه گرایش است: fashion journalism، fashion image و fashion histories and theories . دانشجوهای هر گرایش می‌توانند آزادانه با دانشجویان و اساتید دیگر گرایش‌ها ارتباط برقرار کنند و با آن‌ها همکاری کنند.
کانیکا درباره‌ی سرفصل دروس کارشناسی ارشد فشن ژورنالیسم در دانشگاه سنت مارتینز می‌گوید: “سرفصل‌ها هر سال تغییر می‌کنند و این تغییر، به اتفاقات مهم و تغییرات جاری در صنعت مد بستگی دارد. تمرکز این رشته بر این بود که علاقه‌ی هر دانشجو در حوزه‌ی فشن ژورنالیسم را پیدا کند و به او کمک کند تا در این حیطه مشغول به کار شود. برنامه‌ی تحصیلی ارشد در لندن، شبیه به تجربه‌ای که از دوره‌ی کارشناسی در نیویورک داشتم نبود. بیشتر کارهایی که باید انجام بدهیم به عهده‌ی خودمان و در چارچوب زمانی خودمان صورت می‌گیرد. در واقع بخش قابل توجهی از این دوره‌ی تحصیلی، بر مبنای این است که هرکس مسیر خودش را در صنعت پیدا کند.”

نینا ماریاNina Maria ، لیسانس خود را در رشته‌ی fashion promotion دریافت کرده است. او درباره‌ی مسیر خود این‌طور توضیح می‌دهد:”از ابتدا می‌دانستم که برای مقطع ارشد می‌خواهم فشن ژورنالیسم بخوانم. زمانی که من اقدام کردم، فقط دو دانشگاه در لندن کارشناسی ارشد فشن ژورنالیسم را ارائه می‌دادند و من سنت مارتینز را انتخاب کردم. شهریه‌ی دانشگاه بالاست؛ اما در نهایت از تصمیم خود راضی هستم.”
نینا می‌گوید اگر کسی علاقه‌مند به شرکت در کلاس‌های بیشتری باشد، بهتر است در گرایش History and theory تحصیل کند.
“بعضی از کلاس‌ها با گرایش‌های دیگر مشترک هستند؛ اما بهتر است همه در کلاس‌های تاریخ و تئوری شرکت کنند چون واقعا مفید بودند. ما در گرایش فشن ژورنالیسم هر هفته یک کلاس ژورنالیسم داشتیم؛ اما به هیچ عنوان به شما نمی‌گویند باید این‌طور یا آنطور بنویسی! برنامه‌ی آموزشی تا حد زیادی متکی بر خود دانشجو است. سخنرانان مهمان زیادی داشتیم که افراد فعال در دل صنعت فشن بودند و این جلسات بسیار آموزنده بود. ما باید هر هفته درباره‌ی یکی از خبرهای روز صنعت فشن کنفرانس می‌دادیم. بعضی از کلاس‌ها کمی آکادمیک‌تر بودند؛ مثلا درس‌هایی درباره‌ی تمرکززدایی یا استعمارزدایی از فشن داشتیم. ترم اول از ژانویه تا ژوئن و ترم بعدی از اکتبر تا دسامبر بود]کل دوره یک سال است[. به طور کلی، محوریت این دوره کار خود دانشجو است و در کنار آن، در کلاس ها شرکت می‌کنید و دسترسی به امکانات دانشگاه مثل کتابخانه و … وجود دارد.”

خلاقیت و درآمد در فشن ژورنالیسم

دانشگاه سنت مارتینز، رشته‌ی فشن ژورنالیسم را در دو مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد ارائه می‌دهد. این دو مقطع، برنامه‌ی درسی و اهداف متفاوتی را دنبال می‌کنند.
“فشن ژورنالیسم در مقطع کارشناسی خلاقانه و در کارشناسی ارشد تجاری است”
نینا درباره‌ تفاوت‌های این دو مقطع تحصیلی این‌طور توضیح می‌دهد: “در کارشناسی، روش کار خلاقانه‌تر و آزادانه‌تر است. در کارشناسی ارشد سعی می‌کنند دانشجو را برای ورود به بازار کار آماده کنند؛ مثلا تلاش می‌کنند کارها به کپی رایتینگ و متن‌های تجاری نزدیک‌تر شود. من به صورت آزاد و فریلنس کار کپی رایتینگ را انجام داده‌ام و اگر کارفرمای خوبی پیدا شود، درآمد نسبتا خوبی دارد؛ البته این را بگویم که به نظر من دلیل همکاری کارفرما با من، مدرک تحصیلی نیست. او احتمالا نمی‌داند که من کارشناسی ارشد دارم و به این جزییات در CV توجه نکرده است. او به کار من و چیزی که می‌نویسم توجه دارد.
ورود به بازار کار تجاری باعث می‌شود به عنوان یک ژورنالیست، امکان نوشتن هر نوع متنی را نداشته باشیم؛ مثلا دیگر نمی‌توانیم آزادانه بگوییم گوچی چه کارهای افتضاحی دارد! چون ممکن است بعدا آن‌جا استخدام شویم! باید دقت کنیم که اگر نظرات تند و تیزی داریم، آن‌ها را به راحتی بیان نکنیم چون شرکت‌ها به شرایط ریسکی و تنش‌زا علاقه‌ای ندارند؛ اما گاهی هم این موضوع برعکس می‌شود. ممکن است به عنوان یک فشن ژورنالیست درباره‌ی یک موضوع بحث برانگیز صنعت فشن ابراز عقیده ‌کنیم و توجه یک کمپانی را جلب کنیم؛ چون این روزها کمتر ژورنالیستی پیدا می‌شود که موضع و نظر قابل توجهی درباره‌ی موضوعات مهم داشته باشد! البته در نهایت این به رویکرد فردی هرکس بستگی دارد. به طور کلی در مقطع کارشناسی ارشد تلاش بر این است که شما بتوانید در صنعت فشن کار کنید؛ به عنوان کپی رایتر یا نویسنده‌ی محصول. اما در کارشناسی می‌توانید کار ژورنالیستی را خلاقانه‌تر پیش ببرید.”

مهارت‌ های لازم برای خبرنگاران فشن

پیش از این، در گفتگو با آیو اوجو، منتقد و تحلیلگر فشن درباره‌ی مهارت‌های ضروری و لازم برای تحلیل و نقد فشن گفتگو کردیم.

کانیکا می‌گوید چند مهارت اساسی برای تبدیل شدن به یک فشن ژورنالیست موفق وجود دارد: “پژوهش، یادداشت برداری، مهارت گوش دادن و پرسیدن سوال‌های درست و دقیق! از مصاحبه‌شونده سوالات کوتاه و دقیقی بپرسید که روایت کلی شما را شکل بدهد و از تکرار مکررات دوری کنید.”
اما در کنار مهارت‌های حرفه‌ای فشن ژورنالیسم، یادگیری مهارت‌های نرم نیز برای کار در این حوزه لازم است. کانیکا مهارت‌های نرم برای کار به عنوان یک فشن ژورنالیست حرفه‌ای را این‌طور دسته‌بندی می‌کند: “1- رعایت اخلاق حرفه‌ای 2- مهارت‌های ارتباطی 3-تفکر انتقادی 4- کار گروهی و روحیه‌ی کار مشارکتی 5- نگرش و انرژی مثبت 6-پایبندی به ددلاین‌ها 7-تمایل به یادگیری”

خبرنگاری آزاد (فریلنس) در فشن

رند الحدیثی، که با او درباره‌ی فشن ژورنالیسم در خاورمیانه گفتگو کرده بودیم؛ خبرنگاری آزاد و فریلنسینگ در فشن را کمی سخت و چند جانبه می‌داند. نینا و کانیکا هم درباره‌ی فریلنسینگ دیدگاه مشابهی دارند. آن‌ها خبرنگاری آزاد را کار سختی می‌دانند که روحیه‌ی خاصی می‌طلبد و البته برای همه مناسب نیست!
کانیکا می‌گوید: “فریلنسینگ در ابتدا سخت است؛ چون کسی هنوز شما را نمی‌شناسد و به همین دلیل، تبدیل آن به یک کار دائمی مشکل است. بهترین راه برای خبرنگاری فریلنس، ایمیل‌های مداوم و مطرح کردن ایده‌ها و داستان مد نظرتان با سردبیرهاست. (pitch a story) حتی اگر ایده‌هایتان مورد قبول نباشند؛ این کار باعث می‌شود سردبیرها با شما آشنا شوند. می‌توانید از آن‌ها دلیل رد شدن ایمیلتان را بپرسید و بازخورد کارتان را دریافت کنید.”
نینا به مشکلات مالی فریلنسینگ اشاره می‌کند. او می‌گوید پرداختی‌ها کم و نامنظم است و اگر کسی را نداشته باشید که در صورت نیاز مالی از شما حمایت کند؛ عملا کار فریلنس مداوم بسیار سخت خواهد بود.
“این کار تلاش و استمرار زیادی می‌طلبد و بسیاری از ناشران و مجله‌هایی که بخواهید با آن‌ها کار کنید بودجه‌ی زیادی ندارند. برای ایجاد روابط موثر، ایمیل زدن آسان‌ترین راه است. اما من به کسانی که می‌خواهند تازه شروع کنند، فعالیت در اینستاگرام و تیک تاک را پیشنهاد می‌کنم. برای گفتگوی مستقیم با افراد سوشال مدیا بهترین راه است. شما می‌توانید صفحه‌ی شخصی خودتان را راه بیندازید و نیازی به ناشر هم ندارید! البته اگر از دستمزد جزئی آن‌ها صرف نظر کنید!”

فرصت های شغلی فشن ژورنالیسم

شاید بتوانیم بگوییم تمام فارغ‌التحصیلان در همه‌ی رشته‌ها به یک موضوع مهم فکر می‌کنند: پیدا کردن کار مناسب!
نینا می‌گوید فشن ژورنالیسم در دانشگاه سنت مارتینز و در مقطع کارشناسی ارشد، بر ورود به صنعت فشن تمرکز دارد. او فرصت‌های شغلی مناسب برای یک فشن ژورنالیست را این‌گونه ارزیابی می‌کند: “کارهای زیادی می‌شود انجام داد. اگر کسی به تبلیغات علاقه‌مند است می‌تواند وارد این زمینه شود. کپی رایتینگ یکی از کارهایی است که می‌تواند به سراغش برود. یک فشن ژورنالیست می‌تواند در برنامه‌های تلوزیونی مشارکت کند. بعضی‌ها وارد قسمت روابط عمومی می‌شوند. فرصت‌های شغلی خیلی متفاوت است. از یک کلاس 10 نفره شاید فقط دو نفر به عنوان فشن ژورنالیست (به معنای واقعی کلمه) فعالیت کنند.”

فشن ژورنالیسم در ایران

به نظر می‌رسد تعداد علاقه‌مندان به فشن ژورنالیسم در ایران روز به روز در حال افزایش است؛ اما می‌دانیم که هیچ آموزش آکادمیک و دقیقی در این رشته وجود ندارد. افراد فعال در این حوزه با آزمون و خطا، کسب تجربه و تحقیقات شخصی، مسیر خود را شکل و جهت داده‌اند. کانیکا درباره‌ی ایجاد فرصت شغلی در فشن ژورنالیسم، برای کشورهایی که فشن ژورنالیسم به شکل رسمی در آن‌ها وجود ندارد، سوشال مدیا را پیشنهاد می‌کند. او می‌گوید: “توییتر بهترین فضا برای مطرح کردن ایده با سردبیرهاست. با آن‌ها از طریق سوشال مدیا و ایمیل ارتباط برقرار کنید. یک سوال همیشگی وجود دارد: چرا سردبیر باید نوشتن درباره‌ی یک موضوع خاص را به شما بسپارد؟ آگاهی خود را از موضوع و شاخه‌ای که می‌خواهید درباره‌ی آن بنویسید بالا ببرید تا تنها کسی باشید که می‌تواند به خوبی درباره‌ی آن موضوع بنویسد.”
“اگر به اینترنت دسترسی دارید، تقریبا توان انجام هرکاری را که یک نفر در لندن می‌تواند انجام بدهد، دارید!”
این جمله‌ی کلیدی نینا بود. وقتی از او پرسیدم افراد علاقه‌مند در کشورهایی که آموزش رسمی و آکادمیک فشن ژورنالیسم وجود ندارد، چطور می‌توانند در این رشته مهارت کسب کنند و مسیر خود را بسازند ادامه داد: “شما می‌توانید در اکانت اینستاگرام خود شروع به نوشتن کنید؛ آن را برای آژانس‌ها یا ناشران مختلف بفرستید و بگویید من این را نوشته‌ام. این ناشرها و مجله‌ها نیاز دارند اخبار کشورهای دیگر را مردم همان کشور بنویسند نه خبرنگاران مقیم لندن! درباره‌ی چیزهایی بنویسید که جالب باشد و توجه‌ها را به خود جلب کند. ایمیل بزنید و ارتباط برقرار کنید. می‌خواهم بگویم خسته یا ناامید نشوید! فقط ادامه بدهید.”