پارچه لایکرا که با نام‌های لاکرا، اسپندکس و الاستین نیز شناخته می‌شود، یک پارچه محبوب با خاصیت کشسانی بسیار بالاست. جالب است بدانید که لایکرا در واقع نام برند تولید‌کننده این پارچه است؛ اما با گذر زمان خود پارچه نیز با همین نام در بین مردم شهرت یافت. اگر دوست دارید جزئیات بیشتری درباره این پارچه بدانید، این مطلب را بخوانید.
پارچه لایکرا چیست؟
پارچه لایکرا یک پارچه باکیفیت است که از الیاف مصنوعی تولید می‌شود و در اصل نوعی پلیمر است. پلیمر، یک مولکول بزرگ یا درشت مولکول است که از ترکیب واحد‌های کوچک مونومر به‌وجود می‌آید. پلیمر‌ها در سه نوع طبیعی، نیمه سنتزی و سنتری در دسترس‌اند. پارچه لایکرا در دسته سوم جای می‌گیرد.
مهم‌ترین ویژگی‌های پارچه لایکرا چیست؟
۱. بدون اینکه به بافت آن آسیبی برسد، ۵ تا ۸ برابر بیشتر از اندازه واقعی خود کش می‌آید.
۲. توانایی جذب رطوبت و تنفس‌پذیری پارچه لایکرا بسیار بالاست.
۳. چندان نمی‌تواند گرما را در خود حفظ کند.
پارچه لایکرا در کدام کشور تولید می‌شود؟
این پارچه در بیش از ۹۰ کشور جهان کارخانههای تولیدی دارد و مردم سراسر جهان نیز دسترسی مستقیم به آن دارند. با اینکه این پارچه برای اولین بار در ایالات متحده تولید شد، امروزه بزرگ‌ترین کشور تولید‌کننده آن کشور چین است.
چند نکته مهم در مورد پارچه لایکرا
تولید پارچه لایکرا یک تغییر بسیار بزرگ در صنعت مد و فشن به وجود آورد. همچنین یک مسیر جدید در مفهوم لباس و راحتی آن نیز ایجاد کرد؛ مسیری که راه را برای مفاهیم و طرح‌های جدید نیز هموارتر کرد. در نهایت، لایکرا یک کیفیت استثنایی برای پارچه‌ها به ارمغان آورد و امکاناتی فراهم کرد که پیش از آن امکان‌پذیر نبود. برای توضیح کامل، بهتر است این مفهوم را با یک مثال توضیح دهیم.
تا قبل از تولید لایکرا، پوشیدن شلوار جین و راه رفتن با آن، به‌دلیل سفت‌بودن پارچه جین بسیار سخت بود؛ اما زمانی که لایکرا روی کار آمد، یک راحتی و کشسانی جالب توجهی به شلوارهای جین اضافه شد. دلیل این موضوع، وجود مقادیر کمی از الاستین در پارچه جین است.
الاستین چیست؟
۱. الاستین نوعی الیاف مصنوعی است که در مخازن محلول پلیمری ساخته می‌شود.
۲. بخشی از این مولکول کششی و بخش دیگر آن سفت است. همین موضوع باعث می‌شود که این رشته هم نرم و هم قوی باشد.
۳. الاستین خاصیت بازیابی دارد؛ طوری که به پارچه‌ها این امکان را می‌دهد تا شکل خود را پس از کشیده شدن حفظ کنند.
۴. نرمی و لطافت پارچه را افزایش می‌دهد.
۵. یک الیاف سبک است و در برابر نور خورشید مقاومت بالایی دارد.
انواع الیاف الاستین بسته به زنجیره‌های پلیمری مولکولی آن می‌تواند متفاوت باشد. نوع و مقدار آن در پارچه نیز به نوع لباس بستگی دارد. تا قبل از پیدایش الاستین، لباس‌های ورزشی مانند پیراهن‌های نخی، شلوارک‌ها و مایو‌ها با پارچه‌های بافتنی تولید می‌شدند. لباس‌هایی که بسیار سنگین بودند و میزان راحتی آنها نیز کم بود؛ اما بعد از تولید الاستین مفهوم جدیدی به نام «راحتی» در لباس‌ها ایجاد شد. برای توضیح بیشتر، بهتر است تاریخچه پارچه لایکرا را بررسی کنیم.
تاریخچه پارچه لایکرا
این برند را نخستین بار در سال ۱۹۵۸، شخصی به نام «ژوزف شیورز» تأسیس کرد؛ اما بعد از مدت کوتاهی به یک شرکت دیگر به نام کوچ واگذار شد. شرکت کوچ خود نیز زیرمجموعه یک شرکت دیگر به نام این‌ویستا (یک شرکت پیشرو در توسعه مواد) بود.
شرکت این‌ویستا، تاکنون نیز با حفظ علامت تجاری برند لایکرا همچنان پرقدرت به فعالیت خود ادامه می‌دهد. برند لایکرا هم در تولید پارچه‌هایی که دارای الاستین هستند، پیشرو است.
دهه ۱۹۶۰، معرفی جهانی پارچه لایکرا
در این دهه، پارچه‌های لایکرا روش‌های استفاده از دیگر پارچه‌ها را متحول کرد. همانطور که گفتیم، در این دوره لباس‌های سبک جایگزین لباس‌های ضخیم و سنگین شدند و مردم با مفهوم جدیدی از آسایش و راحتی هنگام پوشیدن لباس آشنا شدند.
همچنین در سال ۱۹۶۰، اعضای تیم اسکی المپیک فرانسه اولین شخصیت‌های ورزشی با سابقه‌ای بودند که لباس‌هایی از جنس پارچه لایکرا پوشیدند. این اتفاق موجب شد که پارچه لایکرا و الیاف مهم آن، در مدتی کوتاه به سایر لباس‌های ورزشی نیز گسترش یابد.
دهه ۱۹۷۰، تأثیر پارچه لایکرا بر صنعت مد
برند لایکرا در این دهه با تأثیر بر مد دیسکو و با تولید لباس‌های جذب، استفاده از این پارچه را به استایل ترند دهه ۱۹۷۰ تبدیل کرد.
دهه ۱۹۸۰، اوج محبوبیت لایکرا
پارچه لایکرا در این دهه به اندازه‌ای محبوب شد که در یک کلام مد دهه ۸۰ را به خود اختصاص داد. تمام اقشار جامعه انواع مختلف لباس‌های لایکرا را می‌پوشیدند و طراحان لباس نیز مطابق با نیاز روز جوامع، لباس‌های لایکرا را در مدلهای مختلف طراحی می‌کردند.
برای مثال، عزالدین علیه، طراح لباسی که اهل کشور تونس بود، با طراحی یک مجموعه لباس از پارچه لایکرا، بیشتر توجهات جامعه را به خود جلب کرد. لباس‌های او به‌طور کامل جذب بدن بودند و چون جنس پارچه به گونه‌ای بود که حالت جذب‌بودن لباس را تا چندین برابر افزایش می‌داد، از سمت قشر سنتی مردم با انتقادات زیادی مواجه شد. با این حال، افراد زیادی هم از این لباس‌ها استقبال کردند. به‌اندازه‌ای که این پارچه توانست نام خود را در مد این دهه نیز ثبت کند. حتی در اواخر دهه، لایکرا لباس زیر و جوراب نیز تولید کرد.
دهه ۱۹۹۰ تاکنون، تثبیت شدن جایگاه لایکرا
در این دهه، محبوبیت الیاف لایکرا به لباس‌های مردانه نیز رسید. همچنین با آغاز در دهه‌های ۲۰۰۰ و ۲۰۱۰ و ۲۰۲۰ نیز برند لایکرا با تولید الیاف‌های نوآورانه و پارچه‌های مختلف همچنان در تولید نیاز روز مردم بسیار موفق عمل می‌کند و به‌نوعی یک پارچه اصیل است.
پارچه لایکرا چگونه تولید می‌شود؟
از آنجا که لایکرا یک الیاف مصنوعی است، تمام مراحل تولید آن در محیط‌های آزمایشگاهی انجام می‌شود. همچنین طبیعی است که در فرایند تولید از مواد شیمیایی استفاده شود؛ اما این استفاده فقط تا زمانی است که مواد اولیه برای تولید الیاف به دست آیند. ما‌بقی مراحل همانطور که گفتیم به‌صورت آزمایشگاهی انجام می‌شود.
در حالت کلی، چهار روش برای ساخت پارچه لایکرا وجود دارد. اما زمان زیادی است که بسیاری از این روش‌ها منسوخ شده‌اند. در حالی که برخی از تولید کنندگان ممکن است از ریسندگی واکنشی، ریسندگی مرطوب محلول یا اکستروژن برای تولید محصولات الاستین استفاده کنند، اما امروزه روش ریسندگی خشک محلول، به طور تقریبی روش تولید ۹۵ درصد از تولیدکنندگان جهانی لایکرا است.
فرایند شیمیایی تولید پارچه لایکرا
۱. این فرایند زمانی آغاز می‌شود که یک ماده شیمایی با یک مونومر، برای ایجاد پیش پلیمری که قرار است به‌عنوان ماده اصلی لایکرا عمل کند مخلوط می‌شود؛ سپس محلولی که حاصل می‌شود، در معرض درجه حرارتی بالا و همچنین فشار قرار می‌گیرد تا برای انجام واکنش شیمیایی تحریک شود و پیش پلیمر را ایجاد کند.
۲. سپس پیش پلیمر در معرض نوعی اسید قرار می‌گیرد تا واکنش شیمیایی دیگری به نام واکنش اکستروژن زنجیره‌ای ایجاد کند. ماده‌ای که در نهایت از این واکنش حاصل می‌شود، غلیظ، چسبناک و لجن مانند است.
۳. در مرحله بعدی، برای رقیق کردن این محلول، از یک حلال استفاده می‌کنند تا کار با آن آسان‌تر شود.
فرایند تولید الیاف پارچه لایکرا
۱. محلول، در یک دستگاه استوانه‌ای به نام سلول تولید الیاف بارگذاری می‌شود. این دستگاه دارای یک قسمت چرخاننده تخصصی است و پس از اینکه محلول در آن بارگذاری شد، دستگاه شروع به چرخش می‌کند تا محلول را از این طریق به سمت مرحله اصلی چرخش هدایت کند.
۲. بعد از فرایند چرخش، محلول به‌شکل الیاف از سمت دیگر چرخاننده بیرون می‌آید. اما این الیاف هنوز آماده نیست.
۳. الیاف برای اینکه تغییر حالت بدهند (جامد شوند)، باید در معرض نیتروژن حرارت دیده قرار گیرند.
۴. در نهایت زمانی که حالت الیاف تغییر می‌کند، به‌طور کامل از چرخاننده خارج و وارد دستگاه فشار هوا می‌شوند. دستگاه فشار هوا الیاف را به رشته الیاف‌ها تبدیل می‌کند.
۵. بعد از اتمام مراحل، رشته الیاف به‌دست آمده یا نخ‌ها در قرقره‌های بزرگ به کارخانههای تولید نساجی ارسال می‌شوند.
موارد مصرفی پارچه لایکرا چیست؟
همانطور که گفتیم، پارچه لایکرا در طیف گسترده‌ای از منسوجات نساجی استفاده می‌شود؛ اما اصلی‌ترین کاربرد لایکرا این است که کشش کلی پارچه را افزایش بدهد. برای مثال، اگر مقداری از الیاف اسپندکس با پلی‌استر، پنبه یا پشم ترکیب شود، کشش فوق‌العاده‌ای در پارچه نهایی ایجاد می‌شود. توجه داشته باشید که بدون وجود لایکرا، این لباس‌ها کشش بسیار کمتری دارند. البته لایکرا را نباید با پلاستیک اشتباه بگیریم.
در حالت کلی، لایکرا در انواع لباس‌هایی که متناسب اندام هستند، مانند لباس‌های مجلسی، راحتی، لباس‌های زیر و حتی کمربند و جوراب‌های ورزشی، محبوبیت دارد.
قیمت پارچه لایکرا چقدر است؟
به‌دلیل ویژگی‌های منحصربه‌فردی که این پارچه دارد، قیمت آن نیز به‌طور قابل‌توجهی از سایر پارچه‌های مصنوعی مانند پلی‌استر بیشتر است. در واقع هر چقدر مقدار الاستین در پارچه بیشتر باشد قیمت آن نیز بیشتر خواهد بود. برای مثال، لباس‌های رقص باله و دوچرخه سواری که از لایکرا و الاستین تولید می‌شوند، بسیار گران‌قیمت هستند.
همچنین به‌طور‌کلی، پارچه لایکرا و تمام پارچه‌های مشابه آن، به‌دلیل ویژگی‌های کشسانی منحصربه‌فرد خود قیمت نسبتاً بالایی در بازار بین‌المللی دارند و تولیدکنندگان نساجی، به‌دلیل همین کشسانی خارق‌العاده مایل‌اند هزینه‌های بسیار گزافی برای خرید آن بپردازند. با اینکه قیمت پارچه لایکرا نسبت به نوع لباس نیز متفاوت است؛ اما باید توجه داشته باشیم که نوسانات بازار نیز روی قیمت پارچه لایکرا تأثیر می‌گذارد.
انواع مختلف پارچه لایکرا
با اینکه روش‌های مختلفی برای ساخت این پارچه وجود دارد، اما تفاوت چندان مشخصی بین لایکرا، الاستین و اسپندکس وجود ندارد. برای توضیح دقیق‌تر، با نگاهی کلی این سه اصطلاح را باهم بررسی می‌کنیم:
۱. لایکرا، یک علامت تجاری معتبر، قابل اعتماد و باکیفیت است که انواع پارچه‌های دارای الاستین را در بازار تولید می‌کند.
۲. اصطلاح الاستین، بیشتر در منطقه اروپا استفاده می‌شود و هر فرد اروپایی، با این کلمه آشنا است. الاستین از نظر لغوی بهترین اصطلاحی است که می‌توانیم برای توصیف این نوع پارچه‌ها از آن استفاده کنیم.
۳. اسپندکس؛ با وجود اینکه بسیاری از مردم تصور می‌کنند که اسپندکس یک علامت تجاری است، اما در واقع هیچ شرکتی این علامت تجاری را ثبت نکرده است. اسپندکس در واقع اصطلاحی است که در گذشته، شرکت DuPont برای توصیف فرایند توسعه‌یافته پارچه پلی‌اورتان از آن استفاده می‌کرد.
تولید پارچه لایکرا چه تأثیری روی محیط زیست دارد؟
در ابتدا باید بگوییم که شرکت دوپونت، یکی از رهبران جهانی در فرایندهای تولید الاستین پایدار و ایمن است. با اینکه روند تولید پارچه‌های دارای الاستین، به سطوح بالایی از انرژی و استفاده از مواد شیمیایی سمی نیاز دارد، اما تولید آن در ذات خود برای محیط زیست مضر نیست. برخلاف موادی مانند نایلون، در تولید مواد اولیه لایکرا از منابع تجدیدپذیر استفاده نمی‌شود.
در مقابل، این مواد به‌طور کامل در آزمایشگاه تولید می‌شوند. برخی شایعه‌ها حاکی از آن است که در فرایند تولید لایکرا از مواد شیمیایی سرطان‌زا استفاده می‌شود؛ در حالی که یک تحقیق علمی روی کارگران کارخانه تولید لایکرا در کشور سوئد، نشان میدهند که روند تولید این پارچه خطرناک نیست. با این حال هیچ مطالعه دیگری برای بررسی تأثیر تولید الاستین بر کارگران در کشورهای دیگر انجام نشده است. توجه داشته باشید که موارد مذکور، فقط تا مرحله تولید این پارچه قبل اعتنا است. زیرا زمانی که مصرف‌کنندگان این پارچه را خریداری می‌کنند ماجرا کمی تغییر می‌کند.
برای مثال، گزارش‌ها حاکی از آن است بیش از ۶۰ درصد زباله‌های موجود در آبراه‌ها را الیاف پارچه‌های مصنوعی غیر قابل تجزیه زیستی تشکیل میدهند. زیرا هر زمان که مصرف کنندگان لباس‌های لایکرای خود را می‌شویند، الیاف الاستین پاره شده و آب را آلوده می‌کنند. ممکن است حتی هزاران سال یا حتی میلیون‌ها سال طول بکشد که تمام لایکرا‌های جهان تجزیه شوند و متاسفانه در این میان زباله‌های غول پیکر ایجاد‌شده، اقیانوس‌های مهم جهان را آلوده می‌کنند که برای آینده کره زمین خوب نیست.
روش‌های مراقبتی پارچه لایکرا چیست؟
همانطور که می‌دانید، مراقبت از یک لباس یا پارچه اهمیت بسیار زیادی دارد. زیرا مراقبت صحیح، عمر پارچه را افزایش می‌دهد. این نکته را نیز در نظر داشته باشید که کیفیت پارچه نیز بسیار مهم است. زیرا تمام پارچه‌های لایکرا کیفیت یکسانی ندارند. برای مثال احتمال دارد با با مواد اولیه پارچه‌های دیگر ترکیب شده و کشسانی متفاوتی در لایکرای نهایی ایجاد شود. پس به این دلیل باید به روش شست‌و‌شو و خشک کردن لباس خود دقت کافی داشته باشید تا لباس شما آسیب نبیند. در حالت کلی روش‌های مراقبتی پارچه لایکرا به ۴ دسته کلی تقسیم می‌شود:
۱. روش صحیح شست‌و‌شو
سوال‌های زیادی در مورد روش صحیح شستوشوی پارچه لایکرا وجود دارد. اما مهم‌ترین عامل در این مورد دقت به دمای آب است. اگر لباس خود را با ماشین لباسشویی می‌شوئید باید دمای دستگاه را روی آب سرد تنظیم کنیم. در صورتی که با دست بشویید نیز ماجرا همین است. غیر از آن به پارچه شما آسیب می‌رسد.
۲. توجه به مواد شوینده
ماده شوینده‌ای که برای شستوشوی پارچه لایکرا انتخاب می‌کنید، بسیار مهم است. باید مطمئن باشید که شوینده شما یک شوینده ملایم و بدون مواد شیمیایی یا عطرهای مصنوعی باشد. برای مثال می‌توانید از یک شامپو بچه ملایم استفاده کنید. ممکن است متعجب شوید ولی فقط یک قاشق غذاخوری شامپو بچه برای هر بار شستشوی پارچه لایکرا یک انتخاب عالی است. برخی افراد ترجیح میدهند که به جای شوینده‌های دیگر از نرم کننده مو استفاده کنند.
۳. دقت به تنظیمات چرخش ماشین لباسشویی
هنگام شستن لباس‌های لاکرای خود، باید به تنظیمات چرخش ماشین لباسشویی دقت کنید و آن را روی دور ملایم تنظیم کنید. همچنین توجه داشته باشید که ماشین لباسشویی را کامل پر نکنید.
۴. روش صحیح خشک کردن پارچه لایکرا
نبایدِ مهم در خشک کردن پارچه لایکرا، برخورد آن با حرارت مستقیم است؛ هرگز لباس خود را در معرض حرارت مستقیم قرار ندهید. همچنین دردر صورت امکان از خشک کن هم استفاده نکنید. در عوض لباس‌ها را یا روی یک سطح صاف قرار دهید یا آویزان کنید و اجازه دهید که به طور طبیعی و در دمای محیط خشک شوند. این روش بهتر از هر روش دیگری به حفظ شکل و بافت پارچه شما کمک خواهد کرد.
سخن پایانی
پارچه لایکرا یکی از مهم‌ترین، محبوب‌ترین و پرکاربردترین پارچه‌ها پارچه‌ها در صنعت نساجی است. در این مطلب تمام ابعاد مربوط به این پارچه را با هم بررسی کردیم. اگر شما نیز تجربه استفاده از این پارچه را در لباس‌های مختلف داشته‌اید، لطفاً نظرات خود را با ما در میان بگذارید.
هیچ محصولی در سبد خرید نیست. 
Persian 
English