پارچه پلی استر چیست؟ کجا و چگونه تولید می‌شود و چه ویژگی‌هایی دارد؟

پلی استر یک پارچه‌ی مصنوعی است که منشأ آن نفت است. این پارچه یکی از محبوب‌ترین منسوجات جهان است و هزاران کاربرد مختلف مصرفی و صنعتی دارد. از نظر شیمیایی، پلی استر پلیمری است که عمدتا از ترکیبات درون گروه عاملی استر تشکیل شده است.

مزایا و معایب پارچه‌ پلی استر

تعداد محدودی از الیاف پلی استر زیست‌تخریب‌پذیر هستند و اکثر آن‌ها این‌گونه نیستند. تولید و استفاده از پلی استر به آلودگی در سراسر جهان می‌افزاید.

ممکن است در سطح محدودی از پارچه‌ی صددرصد پلی استر استفاده شود ولی دراغلب موارد الیاف پلی استر را با پنبه یا الیاف طبیعی دیگر ترکیب می‌کنند. استفاده از پلی استر در پوشاک هزینه‌های تولید را کاهش می‌دهد؛ اما راحتی لباس را نیز کم می‌کند.

هنگامی که پلی استر با پنبه ترکیب می‌شود، کشش، دوام و چروک پذیری این لیف طبیعی را بهبود می‌بخشد.

پارچه‌ی پلی استر در برابر شرایط محیطی بسیار مقاوم است و این موضوع آن را به انتخابی عالی برای استفاده‌ی روزانه بدل می‌کند.

پوشاک حاوی پلی استر در گرمای شدید ذوب می‌شود؛ در حالی که بیشتر الیاف طبیعی زغال می‌شوند. الیاف مذاب می‌توانند آسیب جبران‌ناپذیری به بدن وارد کنند.

به دلیل مقاومت چشمگیر پلی استر در برابر لکه، بسیاری از والدین و صاحبان حیوانات خانگی محصولات پلی استر را ترجیح می‌دهند.

مشخصات پارچه پلی استر

تاریخچه تولید پارچه پلی استر

پارچه‌ای که امروزه به عنوان پلی‌ استر می‌شناسیم، در سال 1926 به عنوان تریلن برای اولین بار توسط W.H سنتز شد. در طول دهه‌های 1930 و 1940، دانشمندان بریتانیایی به توسعه‌ی انواع بهتر پارچه‌ی اتیلن ادامه دادند و این تلاش‌ها در نهایت توجه سرمایه‌گذاران و مبتکران آمریکایی را جلب کرد.

الیاف پلی استر در اصل برای مصرف انبوه توسط شرکت DuPont ساخته شد که الیاف مصنوعی محبوب دیگری مانند نایلون را نیز توسعه داد. در طول جنگ جهانی دوم، متفقین نیاز فزاینده‌ای به این الیاف برای چتر نجات و سایر مواد جنگی پیدا کردند و پس از جنگ، دوپونت و سایر شرکت‌های آمریکایی بازار مصرف جدیدی برای مواد مصنوعی خود و در نتیجه رونق اقتصادی پس از جنگ، پیدا کردند.

در ابتدا، مصرف‌کنندگان به دلیل ماندگاری پلی استر در مقایسه با الیاف طبیعی به آن علاقه‌مند شدند. با این حال، در دهه‌های اخیر تأثیرات مضر زیست‌محیطی این الیاف مصنوعی با جزئیات بیشتری آشکار شده است و موضع مصرف‌کننده در برابر پلی استر به‌طور قابل توجهی تغییر کرده است.

با این وجود، پلی استر در سطح گسترده‌ای تولید می‌شود و یافتن لباسی که حاوی درصدی از الیاف پلی استر نباشد، دشوار یا حتی غیرممکن است.

مراحل تولید پارچه‌ پلی استر

فرآیندهای تولید، بسته به نوع پلی استر ساخته‌شده ممکن است متفاوت باشند. در ادامه روند کلی فرآیند تولید تعدادی از این الیاف را آورده‌ایم.

روش تولید الیاف اتیلن پلی استر

پلی استر اتیلن (PET) رایج‌ترین شکل تولیدشده از الیاف پلی استر است. جزء اصلی (PET) اتیلن مشتق شده از نفت است و در فرآیند ایجاد الیاف پلی استر، اتیلن به عنوان پلیمری عمل می‌کند که با سایر مواد شیمیایی واکنش می‌دهد تا یک ترکیب فیبری پایدار ایجاد کند.

فرآیند ایجاد الیاف پلی استر با واکنش اتیلن گلیکول با دی متیل ترفتالات در حرارت بالا آغاز می‌شود. این واکنش منجر به یک مونومر می‌شود که سپس دوباره با دی متیل ترفتالات واکنش داده و پلیمر ایجاد می‌کند.

این پلیمر مذاب به صورت نوارهای بلند از محفظه با فشار و دمای بالا خارج می‌شود. این نوارها خنک و خشک می‌شوند و سپس به قطعات کوچک خرد می‌شوند؛ سپس تراشه‌های به‌ دست‌آمده دوباره ذوب می‌شوند تا ماده‌ای شبیه عسل ایجاد شود که از طریق فرایند نخ‌ریسی برای ایجاد الیاف مورد استفاده قرار بگیرد.

بسته به این‌که چه مدل رشته‌هایی مورد نیاز است، این الیاف بلند ممکن است بریده شوند یا با مواد شیمیایی مختلف واکنش دهند تا به نتیجه‌ی نهایی درست برسند. در بیشتر کاربردها، الیاف پلی استر قبل از رنگ‌آمیزی یا قرار گرفتن در معرض سایر فرایندهای پس از تولید، به نخ تبدیل می‌شوند.

انواع پارچه پلی استر

برای افزایش دانش خود در مورد پارچه‌ی پلی استر، مهم است که جزئیات بیشتری در مورد سه نوع اصلی این پارچه بدانید:

1. اتیلن پلی استر

پلی استر اتیلن که با نام PET نیز شناخته می‌شود، محبوب‌ترین نوع پلی استر موجود در بازار است. در بیشتر زمینه‌ها، کلمه‌ی “پلی استر” مترادف با “PET” است.

2. پلی استر گیاهی

مزیت اصلی پلی استر گیاهی این است که این پارچه زیست‌تخریب‌پذیر است. با این حال، پلی استر گیاهی هزینه‌ی بیشتری برای تولید دارد و ممکن است دوام کمتری نسبت به معادل های نساجی PET یا PCDT داشته باشد.

3. پلی استر PCDT

در حالی که پلی استر PCDT به اندازه‌ی پلی استر PET محبوب نیست، اما کشسان‌تر است و برای کاربری‌های دیگر بسیار مناسب است. پلی استر PCDT هم‌چنین از پلی استر PET بادوام‌تر است، بنابراین این پارچه اغلب برای کاربردهای سنگین مانند اثاثیه‌ی منزل یا لوازم داخلی و پرده‌ها استفاده می‌شوند.

پلی استر PCDT

فرآیند ایجاد پلی استر PCDT مشابه فرآیند ایجاد پلی استر PET است؛ اما این نوع پلی استر ساختار شیمیایی متفاوتی دارد. در حالی که PCDT شامل اتیلن گلیکول است که با دی متیل ترفتالات واکنش داده، فرآیندهای تولید متفاوتی برای ساخت این دو نوع پلی استر رایج استفاده می‌شود.

پلی استر گیاهی

اکثر انواع پلی استرهای گیاهی نیز از اتیلن گلیکول ساخته شده‌اند که با دی متیل ترفتالات واکنش داده است. در حالی که منبع اتیلن مورد استفاده در پلی استر PET و PCDT نفت است، اما تولیدکنندگان پلی استر گیاهی به جای نفت از منابع اتیلن مانند نیشکر استفاده می‌کنند.

کاربرد پارچه‌ پلی استر

مهم است که بدانیم مواد اولیه‌ی مورد استفاده برای تولید پارچه‌ی پلی استر همان نوع پلاستیک مبتنی بر نفت است که برای ساخت بسیاری از محصولات مصرفی مصنوعی که ما در زندگی روزمره‌ی خود استفاده می‌کنیم، استفاده می‌شود؛ به عنوان مثال، از این پلاستیک برای ساخت ظروف غذا، بطری‌های آب و انواع دیگر محصولات صنعتی و مصرفی استفاده می‌شود.

در اصل، هر چیزی که از پنبه ساخته شده است را می‌توان با پلی استر نیز ساخت؛ از پیراهن‌ها و شلوارهای روزمره تا لباس‌های شب پر زرق و برق. کاربردهای پارچه‌ی پلی استر بی‌پایان است. تولیدکنندگان از پارچه‌های پلی استر برای دوخت کت و شلوار، ژاکت، جوراب، لباس زیر و تقریبا هر چیزی که می‌توانید برای مناسبت‌های روزمره، تجاری یا رسمی بپوشید، استفاده می‌کنند.

به طور سنتی، PET به عنوان جایگزینی برای پنبه استفاده می‌شود و در برخی از کاربردها، ممکن است به عنوان جایگزین مناسبی برای سایر الیاف طبیعی مانند پشم و ابریشم نیز عمل کند.

نوع خاصی از پلی استر به نام میکروفیبر با قابلیت جذب بسیار بالا به عنوان حوله و دستمال کاربرد دارد. هم‌چنین ممکن است از پلی استر برای ساخت لوازم خانگی مانند پتو، فرش، اثاثیه یا لوازم داخلی و پرده استفاده شود.

پارچه‌ی پلی استر ممکن است به عنوان بالشتک برای صندلی‌ها، مبل‌ها و بالش‌ها استفاده شود. کاربردهای صنعتی پلی استر شامل نمایشگرهای LCD، فیلم هولوگرافیک، قایق، برزنت و بطری است.

کشور تولید کننده پارچه‌ پلی استر

چین بزرگترین تولیدکننده‌ی الیاف پلی استر است. چین هم‌چنین دارای بزرگترین بازار پلی استر جهان است که این کشور را به قطب صنعت بین‌المللی پلی استر تبدیل می‌کند.

تایوان، کره، هند، ژاپن و اندونزی نیز تولیدکنندگان عمده‌ی پلی استر هستند و مقداری پلی استر هنوز در ایالات متحده تولید می‌شود. هنگامی که الیاف پلی استر در چین و سایر کشورهای آسیایی تولید می‌شود، عمدتا در آسیا باقی می‌مانند تا به پوشاک و سایر مواد مصرفی مبتنی بر پلی استر تبدیل شوند. از آن‌جا، این محصولات نهایی‌شده به کشورهای مختلف صادر می‌شود.

پارچه پلی استر چگونه بر محیط زیست تأثیر می‌ گذارد؟

در رابطه با پارچه‌ی پلی استر می‌توان گفت که این پارچه‌ی انسان‌ساخت مصنوعی، به وضوح بر محیط زیست تأثیر منفی دارد. این پارچه از مرحله‌ی تولید، مصرف و حتی پس از آن در هر مرحله از چرخه، اثرات زیست‌محیطی ناگواری دارد.

برای استخراج مواد اولیه‌ی مورد استفاده در تولید پلی استر، به دست آوردن سوخت‌های فسیلی ضروری است. این سوخت‌ها منابع محدودی هستند که برای تولید انرژی و تولید پلاستیک نیز استفاده می‌شوند. فرآیند پالایش نفت خام به نفت، سموم مختلفی را وارد محیط زیست می‌کند که می‌تواند به موجودات زنده هم در آب و هم در خشکی آسیب برساند.

پس از تولید نفت، فرآیندهای پالایش بیشتری برای تولید اتیلن مورد استفاده برای ساخت پلی استر، مورد نیاز است. این فرآیندهای استخراج سموم بیشتری را وارد محیط می‌کنند.

فرآیند تبدیل اتیلن به الیاف پلی اتیلن، مواد جانبی مصنوعی مضرتری تولید می‌کند و رنگ‌ها و فرآیندهای تصفیه‌ی مورد استفاده‌ی تولیدکنندگان پارچه‌ی پلی‌استر نیز ممکن است راه خود را به محیط اطراف باز کرده و اکوسیستم‌ منطقه را مسموم کنند.

علاوه بر این، تولید پلی استر اغلب هزینه‌های اجتماعی و فرهنگی قابل توجهی دارد. اکثریت قریب به اتفاق تولیدکنندگان پلی استر در سراسر جهان کارگران را در معرض مواد شیمیایی سمی قرار می‌دهند که ممکن است باعث آسیب عصبی، سرطان یا سایر شرایط بالقوه‌ی کشنده شود. شرکت‌های بزرگ تولید پلی‌استر تقریبا همیشه متعلق به شرکت‌های بزرگ بین‌المللی هستند که در عین حال از افراد بی‌سواد در کشورهای فقیر بهره‌کشی می‌کنند.

اثرات مضر پلی استر برای محیط زیست هم‌چنان ادامه دارد؛ زیرا این پارچه به بازار مصرف راه می‌یابد. شستن پارچه‌های پلی استر با دست یا در ماشین لباسشویی، میکرو الیاف مصنوعی ریز را در منبع آب آزاد می‌کند.

در حالی که پارچه‌ی اکریلیک بدترین پارچه از نظر آلودگی میکروفیبر است، پلی استر در رتبه‌ی دوم قرار دارد. آلودگی میکروفایبر در منابع آب، به سلامت جانداران دریایی آسیب می‌رساند و هم‌چنین آب آشامیدنی را در نقاط مختلف جهان آلوده می‌کند.

مصرف‌کنندگان به ناچار لباس‌های پلی استر خود را دور می‌اندازند. برخلاف الیاف زیست‌تخریب‌پذیر مانند پشم، پنبه یا ابریشم، پلی استر به طور طبیعی در محیط تجزیه نمی‌شود. در حالی که نمی‌توان دقیق مشخص کرد که پلی استر تا چه مدت در اکوسیستم‌ زمین باقی می‌ماند، دانشمندان حوزه‌ی محیط زیست موافق هستند که تجزیه‌ی پارچه‌های مصنوعی مانند پلی استر ممکن است قرن‌ها طول بکشد.

به طور کلی، پلی استر در هر مرحله از تولید خود به محیط زیست آسیب می‌رساند و به ناچار در اکوسیستم جهان انباشته می‌شود، بدون این‌که هیچ روش قابل قبولی برای حذف آن وجود داشته باشد. به نظر می‌رسد ظهور الیاف پلی استر گیاهی گامی در جهت معکوس کردن این وضعیت ناگوار باشد، اما مشخص نیست که آیا این جایگزین برای جایگزین PET مبتنی بر نفت در بازار نساجی به اندازه کافی موثر است یا خیر.

منابع:

sewport.com