آیریس ون هرپن؛ طراح لباس یا معمار لباس

بنایی قرمز رنگ در وسط منطقه‌ای خالی در شهر لیدن کشور هلند، در حالی که به نظر می‌رسد روبان‌های سفید رنگی دور تا دور آن چرخیده‌اند، خودنمایی می‌کند. در نمای نزدیک‌تر، متوجه می‌شوید آن روبان‌های سفید در واقع بیش از هزار متر بتن سفید بدون درز، با بافتی فسیلی هستند که از فرسایش‌های جزیره‌ی آتشفشانی لانزاروته در جزایر قناری الهام گرفته شده‌اند. طراح این ساختمان درواقع یک طراح لباس هلندی ۳۶ ساله، به نام «آیریس ون هرپن» (Iris van Herpen) است که در پروژه‌ی بازسازی موزه‌ی تاریخ طبیعی هلند، طراحی مرکز تنوع زیستی این موزه به او سپرده شده بود.

خانم ون هرپن در حالی که برای اولین‌بار از ساختمان تکمیل شده در یک صبح آفتابی بازدید می‌کرد، گفت: «من واقعاً تفاوتی بین معماری و مد نمی‌بینم؛ آن‌ها کاملاً می‌توانند با یکدیگر صحبت کنند.»

مرکز تنوع زیستی در موزه‌ی تاریخ طبیعی هلند که توسط آیریس ون هرپن طراحی شده است.

از یک بالرین تا یک طراح

طراحان مُدی هستند که از موزه‌ها الهام می‌گیرند و طراحانی که در موزه‌ها، سبک‌های قدیمی را نوسازی می‌کنند و طراحانی که موزه‌های خودشان را افتتاح می کنند؛ اما تعداد کمی طراح مد وجود دارد که شخصاً با معماران برای ساخت یک موزه همکاری کرده باشند. آیریس ون هرپن طراح سبک «اوت کوتور» (به فرانسوی: Haute couture) یکی از همین طراحان (شاید تنها طراح) است که در طول زندگی مشغول رشته‌های مختلفی بوده که از نقطه نظر هنری، تفاوت‌های زیادی با یکدیگر دارند. اما ون هرپن کسی است که توانسته بین تمام این رشته‌ها شباهت‌های ساختاری بسیاری پیدا کند و از هر کدام برای الهام گرفتن در دیگری سود ببرد.

به گفته‌ی آیریس ون هرپن، علاقه‌ی او برای گذر از مرزهای متداول در صنعت مد، از باله‌ی کلاسیک ناشی می‌شود که تا ۱۸ سالگی مشغول آموختن آن بوده‌ است. او می‌گوید: «من پیشینه‌ای طولانی در رقص باله دارم. بنابراین تمرکز اصلی‌ام هنگام طراحی لباس در پیدا کردن اشکال جدید حرکتی و فرم‌های جدیدی از زنانگی است. تمرکز طرح‌های من روی بدن است اما در کنار آن سعی می‌کنم فضای اطراف بدن را هم کشف کنم.»

این طراح مد هلندی کار خود را بر اساس رویکردی تجربی در زمینه‌ی مد، با استفاده از موادی غیر رایج و متنوع مانند سیلیکون، توری فلزی، براده‌ی آهن و شیشه بنا نهاده است. مجموعه لباس‌های او ترکیبی هستند از مهارت‌های سنتی با تکنیک‌های دیجیتالی مانند برش لیزری، تولیدات دیجیتال و چاپ‌های سه‌بعدی.

ون هرپن خلاقیت‌های خود در مد را «توهمات دیداری» توصیف می کند که برای اغراق یا تقویت حرکت طبیعی بدن انسان طراحی شده‌اند. او می‌گوید: «من فکر می‌کنم که توهم دیداری تاثیر زیادی در نمایش حرکت و تحول و رقص دارد و این همان چیزی است که من را برای استفاده از متریال‌های مختلف برای تولید یک لباس تشویق می‌کند.»

او مجموعه لباس‌های خود را با یک تیم کوچک در استودیوی خود در آمستردام هلند تولید می‌کند؛ اما معمولا در پروژه‌های سایر رشته‌ها، مانند معماری و موسیقی هم همکاری می‌کند تا مواد و تکنیک‌هایی را که برای ایجاد مجموعه‌های مد خود استفاده می‌کند، در قالب آن‌ها توسعه دهد.

استودیوی خانم ون هرپن، در آمستردام

استودیوی خانم آیریس ون هرپن، جایی که معجزه‌ها در آن اتفاق می‌افتند، یک انبار قدیمی و نسبتا کوچک در بندر چوبی سابق آمستردام است. استودیوی او پر است از نیم‌تنه‌های عمدتاً زنانه از قرن‌های گذشته. غافلگیری بزرگ در این فضا شخص خانم ون هرپن است؛ زنی لاغر، با تن صدایی آرام و جدی که لباس‌های دست دوم می‌پوشد و آرایش کمی دارد.

نمایشگاه‌ها و طراحی‌های آیریس ون هرپن

آیریس ون هرپن حدود ۱۰۰ لباس در سال تولید می‌کند که قیمت هر یک از آن‌ها از ۲۰ هزار دلار تا بیش از ۱۰۰ هزار دلار است. این لباس‌ها توسط زنان برجسته خریده و پوشیده می‌شود. او در سال ۲۰۱۰ با دانیل ویدریگ، معمار ساکن لندن، همکاری کرد تا یک ژاکت زنانه‌ی سفید رنگ را با طرح‌هایی از اسپیرال‌های چرخان با استفاده از چاپگرهای سه‌بعدی بسازد.

ژاکت زنانه‌ی ساخته شده با چاپگر سه‌بعدی

ون هرپن برای پاییز ۲۰۱۳ با طراح هلندی به نام «جولان ون در ویل» (Jólan van der Wiel) همکاری کرد تا مجموعه‌ای از لباس‌های مغناطیسی که با ترکیب رزین و براده‌ی آهن ساخته شده‌اند را عرضه کند. او درباره‌ی این مجموعه می‌گوید: «ما به معنی واقعی کلمه، آهن‌ربا را با دست نگه می‌داشتیم و پارچه را با حرکت دادن آن روی براده‌های آهن شکل می‌دادیم؛ چیزی شبیه به رقصیدن روی پارچه.»

لباسی از جنس رزین و براده‌های آهن

در بهار ۲۰۱۷ برای مجموعه‌ی «در میان خط‌ها»، ون هرپن لباس‌هایی از پارچه‌ی Mylar (تهیه‌شده از نوعی پلاستیک) تولید کرد. این پارچه از کنار هم قرار گرفتن رشته‌های بسیار ظریف ساخته شده و هنگام حرکت بدن، انبساط و انقباض این رشته‌ها، باعث ایجاد الگوهایی مواج می‌شود.

لباس دوخته شده با پارچه Mylar

ون هرپن می‌گوید: «فرم نهایی مجموعه‌ها از راه آزمایش‌های زیادی که با مواد جدید انجام می‌دهم شکل می‌گیرد. برای مدت زمان طولانی در این روند، هنوز هیچ نظری درباره‌ی نتیجه‌ی نهایی وجود ندارد و این بیشتر مرا جذب می‌کند. با خلق متریال لباس‌ها، ما قوانین تاثیرگذار بر طراحی لباس را تغییر می‌دهیم و این کار در واقع ایجاد تعادل بین یک تکنیک مناسب و متریال مناسب در کنار هم است و رسیدن به این تعادل، رسیدن به آزادی است.»

علاوه بر بررسی حرکت بدن انسان، بسیاری از مجموعه‌های ون هرپن، «بیومیمتیک» (زیست‌تقلید) هستند. او برای ایجاد مجموعه‌ی Syntopia در پاییز ۲۰۱۸ با هدف تقلید از حرکت بال پرنده با Studio Drift همکاری کرد. او همچنین با «آنتونی هوو» (Anthony Howe)، مجسمه‌ساز آمریکایی که برای ساختن مجسمه‌های متحرک شهرت دارد، برای تولید قسمت پایانی نمایش مد خود در پاریس همکاری کرد؛ یک لباس میدی، با بال‌هایی از پر که هنگام راه رفتن مدل، می‌چرخیدند.

ون هرپن می‌گوید: «طبیعت واقعاً قسمت بزرگی از کار من است. من دوست دارم نسخه‌های شخصی خودم را از طبیعت و منطق سیستمی بی‌نقص آن خلق کنم.»

نمایشگر ویدیو

در تمام این سال‌ها لباس‌های آیریس ون هرپن در فرش قرمز‌های متعدد در تن افراد مشهور زیادی به نمایش درآمده‌اند. برای اولین بار لیدی گاگا یک لباس از او را که Syntopia نام داشت در سال ۲۰۰۸ و در فستیوال بین‌المللی فیلم تورنتو به تن کرد. بعد از آن افرادی مانند بیورک، بیانسه، اسکارلت جوهانسون، کارا دلوین، کیت بلانشت و… با لباس‌های آیریس ون هرپن در فرش قرمز‌ فستیوال‌های مختلف درخشیده‌اند.

آیریس ون هرپن دو نمایشگاه جدید از آخرین طراحی‌هایش در انتظار برگزاری دارد؛ اول در سال ۲۰۲۱ در موزه‌ی هنرهای دکوراسیون پاریس و بعد از آن در سال ۲۰۲۲ در مکانی نامعلوم.جدیدترین لباس از آیریس ون هرپن بر تن لیدی گاگا در جشنواره MTV Video Music Awards 2020بیانسه در موزیک ویدیوی Mine با لباسی از آیریس ون هرپن (۲۰۱۴)کاور آلبوم بیروک در سال ۲۰۱۱کارا دلوین در فرش قرمز فیلم والرین و شهر هزار سیاره (۲۰۱۷)اسکارت جوهانسون با لباسی از آیریس ون هرپن در فیلم لوسیگوئندولین کریستی در فرش قرمز جشنواره‌ی فیلم لندن (۲۰۱۹)گوئندولین کریستی در مراسم فرش قرمز آخرین فصل سریال تاج و تخت (۲۰۱۹)بیورک در کنسرت سال ۲۰۱۹لباس طراحی شده برای جوردن روث در مت گالای سال ۲۰۱۹لیدی گاگا در مراسم معرفی عطر Fame با لباسی از ون هرپن (۲۰۱۲)