پشم از مهم ترین مواد اولیه صنعت نساجی

پشم از مهم ترین مواد اولیه صنعت نساجی می باشد. ایران نیز با داشتن رتبه پنجم از جمله تولیدکنندگان برجسته پشم در سطح جهان به شمار می‌رود

پشم صنعتی چند هزار ساله

از جمله مهم ترین الیافی که در صنعت نساجی کاربرد بسیار زیادی دارد، پشم است که بازار قابل توجهی را در این زمینه به وجود آورده است و امروزه کشورهای زیادی به تولید و صادرات این محصول مشغول هستند. پشم گوسفند، موی بز،‌خرگوش و انواع محدود دیگری از این صنعت وجود دارند که در میان همه این محصولات، پشم گوسفند مهم ترین نوع محسوب شده و بازار جهانی پشم جهان را به تصرف خود درآورده است.

امروزه پشم در صنایع متعددی مانند نمدبافی، قالیبافی و نساجی به کار می رود و در این میان، بیشترین میزان کاربرد را نیز در صنعت نساجی دارد و سابقه استفاده از پشم در تولید پارچه به ۴هزار سال قبل از میلاد بازمی گردد که این امر نشان دهنده جایگاهی است که این محصول در تاریخچه بازار جهانی داشته است.

انواع پشم موجود در بازار

پشم گوسفند که رایج ترین و پرکاربردترین پشم موجود در بازارهای جهانی است،انواع مختلفی داشته و شامل این موارد می شود: پشم ظریف که عمدتا از گوسفندان مرتع و عموما از  نژاد مرینوس به دست می آید و ظرافت موجود در آنها باعث کاربردهای خاصی در نساجی شده و در تولید لباس ها و پارچه های ظریف به کار می روند،

پشم متوسط نیز درجه ظرافت کمتری از نوع ظریف داشته و بیشتر در منسوجات کشباف و کاموا و پتو به کار می‌رود،پشم آمیخته نیز از انواع پشم های موجود در بازار به شمار می رود که به دلیل رنگ خوب و درخشندگی که دارد در تولید کشباف، پارچه های پشمی، فاستونی و نمدهای ظریف به کار می رود.

پشم بلند نیز از انواع دیگر پشم های موجود در بازار است که عمدتا از گوسفندان گوشتی تهیه شده و کابرد آنها بیشتر در تهیه اورکت، پتو، پارچه های پشمی و نمد است. همچنین لازم به ذکر است پشم ضخیم که به پشم قالی نیز معروف است، از گوسفندانی به دست می آید که عمدتا پشم آنها ضخیم بوده و صرفا در صنعت قالیبافی به کار می روند.

هر چند که پشم در مقادیر زیادی تولید می شود،‌اما میزان استفاده از آن در تولید پوشاک بسیار کم و در حدود ۱% است، و در موقعیت کنونی این نسبت هم در حال کاهش است. منابع پشم پایدار یا به صورت ارگانیک تولید می گردند و یا از معیارهای سخت گیرانه حق زیست حیوانات تبعیت می کنند.

پشم الیافی طبیعی، بادوام و ماندگار است که توسط گوسفندان سراسر جهان تولید می شود و به دلیل خواص حرارتی خاصش مشهور است. با وجود این ویژگی ها، سهم پشم در تولید پوشاک اندک و رو به کاهش است. صنعت پشم سالانه حدود ۱.۱۶۰ میلیون کیلوگرم پشم پاک شده تولید می کند که این میزان از بیش از ۱ میلیارد گوسفند در سراسر جهان استحصال می شود. میزان پشمی که از هر گوسفند به دست می آید برای تولید ۱۰ متر پارچه یا شش عدد بلوز زنانه (ژاکت) کافی است. در حالت کلی می توان از پشم تولید شده سالانه یک ژاکت برای هر فرد از جمعیت کره زمین تهیه کرد.

اما در حقیقت این رقم شامل کلیه منسوجات پشمی است که برای تولید اقلام دیگری به غیر از پوشاک، مثلا مبلمان یا فرش استفاده می شوند. با وجود حجم زیادی از الیاف تولیدی، مصرف پشم در زمینه تولید منسوجات در سطح جهانی بسیار ناچیز است. تنها ۱% منسوجات مورد استفاده برای تولید پوشاک، پشمی یا پشم محور هستند.
از تولید کنندگان عمده پشم در جهان می توان به چین، استرالیا و نیوزیلند اشاره کرد. استرالیا صادر کننده برتر پشم در جهان است، در حالیکه چین به عنوان بزرگترین وارد کننده پشم جهان شناخته می شود. کشورهای بریتانیا، ایران، روسیه و آفریقای جنوبی هم مقادیر قابل توجهی پشم تولید می کنند. تولید سالانه پشم در جهان، ۷.۶ میلیارد دلار ارزش دارد.

تولید پشم پایدار

تولید الیاف و پارچه پشمی پایدار به روش های مختلفی صورت می گیرد:

پشم ارگانیک

تقریباً ۱% گوسفندان جهان و ۱% از پشم عرضه شده جهانی به صورت ارگانیک تولید می گردند (حدود ۱۲میلیون راس گوسفند)، یعنی این گوسفندان تحت شرایط خاصی پرورش داده می شوند که در آن خبری از مالزینگ نیست و خوراک گوسفندان عاری از حشره کش ها و مواد اصلاح شده ژنتیکی است. در ضمن مرتع و مکمل های غذایی این گوسفندان نیز باید به صورت ارگانیک باشد. پشم ارگانیک معمولاً توسط نهادهای معتبر ملی ارگانیک در کشور تولید کننده مورد تائید قرار می گیرد (مانند انجمن خاک = Soil Association در بریتانیا).

فرآوری و تولید پشم ارگانیک جزء حوزه کاری سازمان استاندارد جهانی منسوجات ارگانیک (GOTS) است؛ این استاندارد به بررسی تاثیرات اجتماعی و زیست محیطی تولید منسوجات پشمی فراتر از مزارع می پردازد. در حال حاضر بیش از ۱۰۰ مکان تائید شده توسط GOTS برای فرآوری پشم ارگانیک ارائه شده است.

GOTS مرجع مسئولیت پذیری پشم حیوانات است

این مرجع یک استاندارد مستقل و اختیاری (استاندارد مسئولیت پشم، RWS) برای کشاورزان است و هدف از تدوین آن، محقق کردن آزادی های پنچ گانه اصلی یا معیار حقوق حیوانات است؛ در ضمن این استاندارد تضمین کننده استفاده از بهترین شیوه ها در مدیریت زمین است.‌داشتن این گواهینامه در طی مراحل فرآوری، تائیدی بر این ادعاست که پشم از مزارع دارای مجوز تهیه شده که به درستی مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفته اند.

پشم ZQ merino

یک برنامه صدور گواهینامه برای تولید کنندگان پشم در کشور نیوزیلند است. این قانون کشاورزان را ملزم به رعایت حقوق حیوانات می کند و آنها را در این زمینه مورد بازرسی و حسابرسی قرار می دهد؛ این استاندارد مالزینگ را ممنوع کرده و کشاورزان را ملزم به اجرای شیوه های استاندارد مدیریت زمین می کند. در حال حاضر ۱۷ برند از پشم های دارای گواهینامه ZQ merino برای تولید محصولات خود استفاده می کنند.

حدود ۱.۱۶ میلیارد راس گوسفند در سراسر جهان هر ساله به اندازه ای پشم تولید می کنند که می توان برای تمام افراد جمعیت کره زمین یک ژاکت پشمی تهیه کرد.

با وجود این حجم انبوه از الیاف پشمی، تنها حدود ۱% از این الیاف در تولید لباس های پشمی یا پشم محور استفاده می شوند؛ سایر الیاف پشمی تولید شده برای تولید مبلمان یا فرش مورد استفاده قرار می گیرند.

دو کشور استرالیا و چین به ترتیب بزرگترین صادر کننده و وارد کننده پشم در جهان هستند،تولید پایدار پشم براساس روش هایی صورت می گیرد که ممکن است به عنوان روش های ارگانیک مورد تائید قرار گیرند یا شاید تولید پایدار پشم مطابق با استانداردهایی باشد که بر رعایت حقوق حیوانات و انجام بهترین روش ها در زمینه مدیریت زمین تاکید دارند.

بزرگ ترین کشورهای تولیدکننده پشم در جهان دارای مزارع بزرگ پرورش گوسفند بوده و انواع مختلف نژادهای گوسفند را با توجه به نوع پشمی که دارند پرورش می دهند و در این میان کیفیت پشم تولید شده به‌ نژاد گوسفند بستگی دارد، مثل گوسفند مارینو که بهترین پشم را دارد.

جالب است بدانید۶۰درصد از پشم خام تولید شده در صنعت نساجی و پوشاک کاربرد داشته و استرالیا و نیوزیلند نیز به عنوان بهترین تولیدکنندگان محصولات پشمی از نظر کیفیت به شمار می‌روند،‌ضمن اینکه استرالیا بزرگ‌ترین صادر کننده پشم گوسفند در جهان شناخته می شود.

به طور کلی می توان چند کشور عمده را در جهان نام برد که به عنوان بزرگ ترین تولیدکنندگان پشم در دنیا محسوب می شوند و جایگاه مهمی را در اقتصاد این صنعت از آن خود کرده اند. تولیدکنندگان پشم را با ذکر مقدار پشم تولید شده آنها به ترتیب بیان خواهیم کرد:

چین: ۴۰۱٫۵۰۰تن، استرالیا: ۳۶۳٫۳۵۰تن، نیوزیلند: ۱۶۶٫۶۷۰تن، انگلستان: ۶۹٫۲۰۰تن، ایران: ۶۲٫۴۰۰تن، مراکش: ۵۶٫۷۳۰تن، سودان: ۵۶٫۲۴۰تن، روسیه: ۵۶٫۵۰۰تن، آرژانتین: ۵۵٫۵۰۰تن و هند: ۴۶٫۷۰۰تن.

با توجه به آمار فوق می توان گفت چین، استرالیا و نیوزیلند بزرگ ترین تولیدکنندگان پشم در سطح جهان به شمار می روند که توانسته اند با حفظ یک فاصله قابل توجه از دیگر کشورهای تولیدکننده، حجم تولید پشم خود را در درجه بالایی قرار دهند، همچنین همان گونه که در آمار فوق دیده می شود، ایران نیز با داشتن رتبه پنجم در آمار مذکور، از جمله تولیدکنندگان برجسته پشم در سطح جهان به شمار می رود.

چین از استرالیا نیز پیشی گرفت

اگرچه تا چند سال قبل استرالیا به عنوان بزرگ ترین تولیدکننده پشم جهان به شمار می رفت و با اینکه کماکان نیز این کشور به عنوان یکی از تولیدکنندگان مهم پشم مرغوب در جهان به شمار می رود، اما کشور چین در حال پیشی گرفتن از استرالیا در زمینه صنعت پشم است،

به طوری که بسیاری از زمین های بزرگ خود را برای پرورش گوسفند و برداشت پشم اختصاص داده است و آمار ارائه شده نیز به خوبی نشان می دهد که چین توانسته است تولید پشم خود را به اندازه ای برساند که کشوری مانند استرالیا را نیز بتواند پشت سر گذاشته و عنوان بزرگ ترین تولید کننده پشم را از آن خود کند.