نگاهی به فشن در آفریقا

تاریخچه فشن در آفریقا

برای کسب دانش از تاریخ فشن در آفریقا، باید به هزاران سال قبل برگردیم. زمانی که بشریت تازه با تمدن آشنا شده بود و پوشش فقط به معنای گرم نگه داشتن بدن‌ و محافظت از اندام حساس نبود بلکه لباس و پوشش در این صفحه جدید از تاریخ، نماینده‌ی گروهی از افراد است و نمایانگر فرهنگ، سمبلیسم، عقاید و جایگاه اجتماعی است.

در این مرحله جدید از تاریخ، بشریت با چیزهایی مانند سیاست، تجارت و جنگ آشنا شده است و بدون شک پوشش افراد در هرکدام از این زمینه‌ها می‌تواند مرز بین شکست و پیروزی را مشخص کند. اول از هرچیزی ما باید این را بدانیم که انسان امروزی و یا هومو سیپین‌ها (Homo Sapiens) اولین بار در قاره آفریقا پیدا شدند و اگر به دنبال اولین لباسی هستیم که انسان به تن کرد، باید سری به آفریقا بزنیم.

قدمت لباس‌هایی که اجداد ما بر تن داشتن

شواهد تاریخی به ما می‌گویند که از قدیمی‌ترین لباس‌هایی که انسان به تن کرد، متعلق به صد و هشتاد هزار سال پیش است. اجداد ما از این ‌که در معرض عفونت‌ها، بیماری‌ها، سرما و آفتاب سوزان قرار داشتند خسته شده بودند و برای محافظت از خود، اولین لباس‌ها را به تن کردند.

انسان‌های باستانی لباس را فقط برای محافظت از بدن خود می‌پوشیدند.

لباس‌های اولیه از چه موادی ساخته می‌شدند؟

اولین لباسی‌هایی که انسان‌ها به تن کردند از پوست،پشم و خز حیوانات ساخته می‌شدند و در آفریقا، از پوسته‌ی تخم شترمرغ، پر و صدف برای ساختن اکسسوری و جواهرات استفاده می‌شد.  البته این را هم باید به یاد داشته باشیم که آفریقا قاره بسیار پهناوری است و هر قسمت از این قاره با اجزای دیگر آن تفاوت دارد. ما سعی می‌کنیم قسمت‌هایی از این قاره را پوشش دهیم که نقش مهمی در فشن آفریقا داشتند.

مصر اولین تمدن پیشرفته بشری در آفریقا

مصر، سرزمینی است که اهمیت بسیار زیادی در آفریقا دارد و تاریخ این را ثابت کرده است که مصر اولین تمدن پیشرفته بشری در آفریقا و حتی کل دنیا بوده است. مصریان باستان از همسایه‌های خاورمیانه‌ای خود مانند ایران، پارچه‌بافی را یاد گرفتند و با بافتن کتان و ابریشم، لباس‌های زیبایی را خلق کردند که هم در گرمای شدید صحرا به یاری‌شان می‌آمد و هم انعطاف‌پذیر و راحت بود.

در کنار آن، مصریان باستان از نوآوران زیبایی و فشن بودند و از اولین افرادی بودند که از فلزات، سنگ‌های قیمتی و پوست‌های کمیاب برای تزیین کردن خود استفاده می‌کردند و همین‌طور از گیاهان و مواد کمیاب برای آرایش صورت‌های خود استفاده می‌کردند. پوشش در مصر باستان نشان دهنده جایگاه سیاسی، اجتماعی، شغل و ثروت افراد بود و در هر بخشی از جامعه، لباسی متفاوت وجود داشت.

یک نکته مهم درباره پوشش آفریقاییان، این است که تکه‌های لباس به هم دوخته نمی‌شدند بلکه به دور بدن پیچیده می‌شدند. این طرز پوشیدن لباس، رایج‌ترین نوع پوشش در آفریقا بود و هنوز هم در پوشش سنتی آفریقایی، می‌بینیم که لباس‌ها همیشه یک یا چند پارچه‌ی بلند هستند که به دور فرد پیچیده شده‌اند.

این طرز پوشش ریشه در این موضوع دارد که آفریقاییان تمایلی به تکه تکه کردن پارچه‌ها و اسراف کردن آن نداشتند چون بافت پارچه پروسه‌ای زمان بر و پر هزینه بود. بنابراین، آفریقاییان یک تکه بزرگ از پارچه را به دور خود می‌پیچیدند.

پس از اینکه بافتن پارچه در آفریقا رایج شد، لباس‌ها در آفریقا دچار یک تغییر اساسی شدند این روش از پوشیدن لباس تا امروزه رایج است.

فشن آفریقا در دوران معاصر

در تاریخ تمام کشورهای دنیا نقطه‌ای وجود دارد که با دنیای غرب، تعاملاتی ایجاد شده است؛ بعضی کشورها از راه تجارت و تبادلات فرهنگی با دنیای غرب تعامل داشتند و بعضی کشورها با روش‌های دیگر. اما داستان آفریقا متفاوت است؛ آفریقا با روش بسیار خاصی از تعامل با غرب آشنا شد و آن استعمار بود.

در تاریخ تمام کشورهای آفریقا آثار استعمار به راحتی دیده می‌شود و این پدیده بدون شک تاثیرات خود را روی این کشورها گذاشته است. ولی ما می‌خواهیم از تاثیرات استعمار اروپاییان بر روی فشن آفریقا صحبت کنیم؛ فشن آفریقا پس از دوران استعمار، دیگر آن چیز سابق نبود.

استفاده از لباس‌های دست دوم غربی‌ها

آفریقا مدت‌ها است که با فقر شدید دست و پنجه نرم می‌کند و این طبیعی است که از لباس‌های دست دوم استفاده کند. فرهنگ استفاده از لباس‌های دست دوم بسیار فرهنگ جالبی است و اغلب، استایل‌های بسیار خاص و جذابی از آن‌ها متولد می‌شوند. به عنوان مثال، استایل لا ساپه (La sape) یکی از چند استایل آفریقایی است که تمرکز اصلی آن بر استفاده از لباس‌های دست دوم است.

در دوران استعمار، آفریقاییان به شدت فقیر بودند ولی فقر جلوی علاقه‌ی آ‌ن‌ها به شیک پوشی را نمی‌گرفت؛ آن‌ها به هر قیمتی که شده لباس‌های دست دوم اربابانشان را خریداری می‌کردند و از شیک بودن این لباس‌ها، نهایت لذت را می‌بردند.

استفاده از لباس‌های دست دوم هنوز هم در آفریقا رایج است و یکی از اصلی‌ترین منابع تهیه لباس، فروشگاه‌های لباس دست دوم است و مردم آفریقا نام Mitumba (میتومبا) را برای لباس دست دوم استفاده می‌کنند.

البته با توزیع لباس‌های دست دوم در آفریقا، مخالفت‌‌های زیادی صورت می‌گیرد؛ برخی از مخالفین می‌گویند که تولید کنندگان داخلی صدمه می‌بینند، برخی دیگر می‌گویند که استفاده از پارچه و لباس‌های سنتی آفریقایی کم می‌شود. در هر صورت، نمی‌توانیم تاثیر لباس‌های دست دوم بر فشن آفریقا را انکار کنیم.

فشن در آفریقای جنوبی

آفریقای جنوبی قسمت بسیار مهمی از آفریقا است و جایی است که اکثر اتفاقات مهم در آن صورت می‌گیرند؛ فشن هم فارق از این موضوع نیست. برای بررسی فشن در آفریقای جنوبی، این پدیده را در دوره‌های تاریخی مهم آن بررسی خواهیم کرد.

قبل از استعمار

نزدیک به دوهزار سال پیش، مردم آفریقای جنوبی در قبایل مختلف زندگی می‌کردند و لباس‌های آن‌ها، عموما پوست حیوانات و خز  بود و برای ساخت جواهرات از پوست تخم شترمرغ و سنگ‌های مختلف استفاده می‌کردند. کشف فلزات به این افراد اجازه داد تا تنوع بیشتری به استایل خود بدهند و آیتم‌های خاصی برای لباس‌هایشان خلق کنند.

عدم ارتباط این قبایل با دنیای اطرافشان، آن‌ها را از تجارت و چیزهای جدید محروم کرده بود و پس از مدتی، آن‌ها تجارت با قبایل دیگر را یاد گرفتند و پس از آن، تحول زیادی در پوشش آن‌ها ایجاد شد.

دوران استعمار

دوران استعمار دورانی بود که موج جدیدی از ورود متریال‌ها و لباس‌های جدید از سوی غربی‌ها به آفریقا وارد شد. در آفریقای جنوبی، متریال‌های تازه‌ای که وارد صنعت فشن آفریقاییان شده بود، با لباس‌‌های سنتی آن‌ها ترکیب شد و جلوه جدیدی به پوشش آفریقاییان داد. در این دوره از تاریخ است که ما با خلق آیتم‌های غربی با استایل و رنگ و روی آفریقایی مواجه می‌شویم.
آفریقاییان با یادگیری از اربابانشان، پارچه‌های مدرن با طرح‌های سنتی تولید می‌‌کردند و لباس‌‌های مدرن را با الهام گیری از همان طرح‌های سنتی تولید می‌کردند.

دوران آپارتاید

در این دوران ما شاهد نظامی بسیار تبعیض آمیز هستیم. آفریقاییان توسط لباس‌هایشان و موارد دیگر دسته بندی می‌شدند و شاهد رفتارهای غیر انسانی بودند. در این دوران، آفریقاییان برای مبارزه با رفتارهای تبعیض آمیز لباس‌های سنتی خود را به عنوان سمبلی از افتخار، مقاومت و غرور به تن می‌کردند تا نشان دهند که اصالتشان را با هیچ چیزی عوض نمی‌کنند.

با این حال، تاثیر اروپا بر روی فشن آفریقا اجتناب ناپذیر بود و در دوران آپارتاید، فشن آفریقا جلوه‌ای اروپایی به خود گرفت. در کنار آن، تولید لباس‌های مدرن با طرح‌های سنتی آفریقایی رواج بیشتری یافت.

دوران پس از آپارتاید

پس از ازبین رفتن رژیم آپارتاید، فشن آفریقا دچار تغییرات زیادی شده بود و تنوع بیشتری در آن دیده می‌شد. لباس‌های سنتی آفریقایی در دوران پس از آپارتاید سمبلی از اصالت، غرور و افتخار شناخته می‌شدند و امروزه در ران‌وی‌هایی که فشن آفریقا را به نمایش می‌گذارند، المان‌های سنتی به راحتی دیده می‌شوند.
حفظ اصالت برای طراحان و نوآوران آفریقایی از اولین اولویت‌ها است و این ادای احترام به فرهنگ و سنت‌ها را به گونه‌ای وظیفه‌ی خود می‌دانند.

امروزه می‌توانیم این نتیجه را بگیریم که فشن آفریقا از آینده‌ای درخشان برخوردار است چون بسیاری از افراد معروف در دنیای مد علاقه زیادی به این قاره فراموش شده پیدا کرده‌اند و پتانسیل بسیار زیادی که در این قاره نهفته است را یافته‌اند.
طراحان بسیار خلاقی در این قاره وجود دارند که خدمت زیادی به صنعت مد آفریقا کرده‌اند و ما در مطالب بعد به معرفی آن‌ها خواهیم پرداخت.